آموزش حسابداری از مقدماتی تا پیشرفته – آموزش اصول حسابداری
فصل یک حسابداری و محیط کسب و کار
تصویر زیر یک ترازنامه را نشان می دهد اهداف آموزشی فصل یک
۱ واژه حسابداری را تعریف کنید.
۲ کاربرد اطلاعات مالی را بدانید.
۳ حرفه حسابداری و سازمانهایی که حسابداری را کنترل می کنند توصیف کنید.
۴ انواع مختلف واحدهای تجاری را شناسایی کنید.
۵ ویژگیهای مشخص مالکیت سازمانها را مشخص سازید.
۶ اصول و مفاهیم حسابداری را بکار ببرید.
۷ معادله حسابداری را توصیف کنید و داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام را تعریف کنید.
۸ با استفاده از معادله حسابداری تراکنشهای مالی را تجزیه و تحلیل کنید.
۹ صورتهای مالی را تهیه کنید.
۱۰ از صورتهای مالی به منظور ارزیابی عملکرد کسب و کار استفاده کنید. آیا تا بحال بدین فکر کرده اید که کسب و کار خودتان را راه بیندازید؟
اگر اینطور است، از کجا باید شروع کنیم؟ چقدر پول نیاز خواهید داشت؟ چگونه موفقیت یا شکست را اندازه گیری می کنید؟ یا شاید شما بدنبال این هستید که تبدیل به یک مدیر در سازمانی شوید. شما چگونه اطلاعاتی را که برای تصمیم گیری های استراتژیک خود به آن نیاز دارید جمع آوری می کنید؟ آیا شما رویای بازنشستگی زود هنگام را دارید؟ اگر اینطور است، چگونه شرکتهایی را که می خواهید در آنها سرمایه گذاری کنید انتخاب می کنید؟ شما چگونه می توانید در طول زندگیتان تصمیمات سرمایه گذاری هوشمند بگیرید؟ شما برای اینکه تصمیمات خوبی بگیرید نیازی ندارید تا یک حسابدار باشبد، اما دانستن حسابداری به شما کمک می کند تا پاسخ پرسشهای بالا و بسیاری پرسشهای دیگر را بدانید. در این فصل، سفر به دنیای حسابداری را با نگاه کردن به دو شرکت آغاز می کنیم: شرکت آموزشی اسمارت تاچ و شرکت موزیک گرک. ما خواهیم دید که چگونه مالکان این دو شرکت ( شینا برایت مالک اسمارت تاچ و گرک موری مالک موزیک گرک) با رفتار منصفانه ای با مردم ، داشتن انتظارات واقع بینانه، عمومی کردن کسب و کار خود و ادراک حسابداری شروع موفقی داشتند. ما همچنین خواهیم دید که شناخت صورتهای مالی – مانند ترازنامه ای که در همین درس دیدید – یکی از اولین گامها به سوی موفقیت کسب و کار می باشد. حسابداری زبان کسب و کار تعریف واژه حسابداری : شما اصطلاح حسابداری را شنیده اید، اما دقیقآ حسابداری چیست؟ حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که فعالیتهای کسب و کار را اندازه گیری می کند، داده ها را پردازش می کند و از آنها گزارش تولید می کند، و نتایج آن را به تصمیم گیرندگان منتقل می کند. حسابداری زبان کسب و کار است. هر چقدر زبان کسب و کار را بهتر درک کنید، به همان نسبت بهتر می توانید کسب و کارتان را مدیریت کنید. به عنوان مثال چگونه می توانید تصمیم بگیرید که برای راه اندازی کسب و کارتان وام بگیرید یا نه؟ شما باید درآمدتان را در نظر داشته باشید و این که آیا شما قادر به بازپرداخت اقساط وام خواهید بود یا نه. دانستن این موضوع که درآمد چیست و چگونه محاسبه می شود یک مفهوم حسابداری است. محصول اصلی حسابداری یک مجموعه گزارش است که صورتهای مالی نامیده می شوند. صورتهای مالی وضعیت پولی یک کسب و کار را گزارش می کنند. آیا شرکت اسمارت تاچ سود کرده است؟ آیا شرکت موزیک گرک باید گسترش یابد؟ اگر شرکت موزیک گرک توسعه یابد بودجه این توسعه را چگونه باید تامین کند؟ وجوه نقد شرکت اسمارت تاچ از کجا می آیند؟ صورتهای مالی به مدیران کمک می کنند تا سوالاتی مشابه سوالات بالا و بسیاری سوالات دیگر را پاسخ دهند. در ادامه همین فصل در مورد صورتهای مالی جزئیات بیشتری را مطرح خواهیم کرد. در حال حاضر بیایید توجهمان را به سمت استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری معطوف کنیم. تصمیم گیرندگان : استفاده کننده گان اطلاعات حسابداری معرفی کاربران اطلاعات حسابداری ما می توانیم حسابداری را به دو حوزه حسابداری مالی و حسابداری مدیریت تقسیم کنیم. حسابداری مالی اطلاعات را برای تصمیم گیرندگان خارج سازمان مانند سرمایه گذاران و وام دهندگان فراهم می کند. حسابداری مالی اطلاعاتی را برای غیر خودی ها فراهم می کند. حسابداری مدیریت بر اطلاعاتی تمرکز دارد که برای تصمیم گیرندگان داخلی مانند مدیر شرکت تهیه می شود. حسابداری مدیریت اطلاعات را برای خودی ها فراهم می کند.
تفاوتهای بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت را نشان می دهد. صرفنظر از اینکه آنها داخل یا خارج از شرکت هستند تمامی تصمیم گیرندگان به اطلاعات نیاز دارند تا بهترین انتخاب را داشته باشند. هر چقدر تصمیم بزرگتر و با اهمیت تر باشد به همان نسبت تصمیم گیرندگان به اطلاعات بیشتری نیاز خواهند داشت. بیایید به برخی از روش هایی که افراد مختلف از اطلاعات حسابداری استفاده می کنند تا تصمیم سازی کنند، نگاهی بیندازیم. افراد عادی شما چه قدر پول دارید؟ شما ماهانه چه مقدار باید پس انداز کنید تا در سن خاصی بازنشسته شوید یا هزینه تحصیلات دانشگاهی فرزندانتان را بپردازید؟ حسابداری می تواند به شما کمک کند تا سوالاتی مانند این را پاسخ دهید. با استفاده از اطلاعات حسابداری، شما می توانید پولتان را مدیریت کنید، یک شغل جدید را ارزیابی کنید، و در زمینه اینکه آیا استطاعت خرید یک کامپیوتر جدید را دارید یا نه، تصمیم بهتری بگیرید. شرکتها اطلاعات حسابداری را نیاز دارند تا تصمیمات مشابهی بگیرند.
حسابداری مدیریت و حسابداری مالی سرمایه گذاران خارجی : آیا باید در شرکت موزیک گرک سرمایه گذاری کنیم؟ آیا کسب و کارشان سودآور می باشد؟ سرمایه گذاران از حسابداری مالی استفاده می کنند تا میزان سوددهی را اندازه گیری کنند. وام دهندگان : آیا باید به شرکت موزیک گرک وام بدهیم؟ آیا موری (مالک شرکت) می تواند پول ما را پس بدهد؟ وام دهندگان از اطلاعات حسابداری مالی استفاده می کنند تا تصمیم بگیرند که آیا می توانند وام پرداخت کنند یا نه؟ شرکت موزیک گرک : گرک موری (مالک شرکت) از حسابداری مدیریت استفاده می کند تا کسب و کارش را بگرداند. شرکت ها : مالکان شرکتها از اطلاعات حسابداری استفاده می کنند تا اهدافشان را تعیین کنند، میزان پیشرفت اهداف را اندازه گیری کنند، و هر زمان که لازم شد اصلاحاتی ایجاد کنند. صورتهای مالی به مالکان شرکتها اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیریهای فوق را می دهد. بعنوان مثال شینا برایت مالک شرکت اسمارت تاچ می خواهد بداند که آیا کسب و کار وی به اندازه کافی سود آور بوده است که او بتواند یک کامپیوتر دیگر را بخرد . صورتهای مالی به او کمک می کنند تا این تصمیم را بگیرد.
سرمایه گذاران: سرمایه گذاران بیرونی که مقداری مالکیت در شرکت دارند، معمولآ علاقه دارند تا برای پیشرفت کار پول فراهم کنند. بعنوان مثال، شرکت اسمارت تاچ ممکن است برای توسعه نقدینگی را بالا ببرد. فرض کنید شما در حال بررسی هستید که در شرکت اسمارت تاچ سرمایه گذاری کنید. شما چگونه تصمیم می گیرید که آیا سرمایه گذاری در آنجا تصمیم خوبی است یا نه؟ برای انجام این تصمیم شما باید سعی کنید تا میزان درآمدی را که از این سرمایه گذاری کسب خواهید کرد پیش بینی کنید. همچنین، بعد از سرمایه گذاری، سرمایه گذاران می توانند از صورتهای مالی شرکت استفاده کنند تا این موضوع را که چگونه سرمایه گذاری آنها در حال اجرا می باشد، تجزیه و تحلیل کنند. هر شخصی فرصت این را دارد که با استفاده از برنامه های حمایتی بیمه های مختلف برای بازنشستگی خودش سرمایه گذاری کند. شما باید کدام شرکت بیمه را انتخاب کنید؟ دیدن صورتهای مالی شرکت بیمه به شما کمک خواهد کرد تا تصمیم گیری کنید. نکته : برای مشاهده صورتهای مالی شرکتهای بزرگ می توانید از آدرسهای زیر نیز استفاده کنید. finance.yahoo.com google.com/finance وام دهندگان : هر شخص یا شرکتی که پولی را قرض می دهد یک وام دهنده به حساب می آید. برای مثال، فرض کنید که شرکت اسمارت تاچ برای خرید یک ساختمان اداری جدید نیاز به ۲۰۰٫۰۰۰$ پول نقد دارد. یک بانک قبل از اینکه پولی را به شرکت اسمارت تاچ وام بدهد ، ابتدا توانایی بازپرداخت اقساط توسط شرکت مذکور را با مشاهده صورتهای مالی شرکت ، بررسی می کند. اگر شما برای خرید یک خانه یا ماشین جدید نیاز به وام داشته باشید، مشابه همین رویه در مورد شما بکار خواهد رفت. بانک از اطلاعات حسابداری استفاده می کند تا تعیین کند کا آیا شما توان بازپرداخت اقساط را دارید یا نه. موقعیت مالی شما در مورد توانایی بازپرداخت اقساط بانک را مطلع می کند؟ آیا شما برای بانک احتمال ریسک دارید؟ سازمانهای مالیاتی : مالیات بر درآمد بر اساس اطلاعات حسابداری شکل می گیرد. سوابق حسابداری خوب، می تواند به افراد و شرکتها کمک کند تا از مزایای کسورات قانونی برخوردار شوند. بدون سوابق خوب سازمانهای مالیاتی علاوه بر اینکه کسورات قانونی را اعمال نمی کنند بلکه می تواند منجر به بهره و جریمه مالیاتی نیز گردد. نکته کلیدی : استفاده کنندگان مختلف اطلاعات حسابداری شامل افراد عادی، مالکان شرکتها، مدیران، سرمایه گذاران، وام دهندگان و سازمانهای مالیاتی صورتهای مالی یک شرکت را به دلایل مختلف بررسی می کنند. هر استفاده کننده بنا به هدفش بخشی از اطلاعات صورتهای مالی را مفیدتر می داند. نگاهی به حرفه حسابداری وجه اشتراک بین شرکتهایی همچون اسمارت تاچ، موزیک گرک، والمارت و کوکا کولا در چیست؟ همه آنها به حسابدار نیاز دارند! به همین دلیل است که بعد از فارغ التحصیلی درهای زیادی به روی فارغ التحصیلان رشته حسابداری باز است. شما احتمالآ واژه حسابدار خبره را تاکنون شنیده اید. برای یک حسابدار خبره شدن چه کار باید کرد؟ اگرچه پیش نیاز حرفه ای شناخته شدن در مشاغل گوناگون در کشورهای مختلف متفاوت می باشد. معمولآ با داشتن تحصیلات عالیه، تجربه کاری و گذراندن امتحانات مختلف شما به این درجه خواهید رسید. حسابداران خبره عمومی مجوز ارائه خدمات به عموم مردم را دارند. حسابداران خبره مدیریت، برای خدمت به یک شرکت مجوز دارند. CPA : Certified Public Accountant حسابداران عمومی خبره در آمریکا CMA : Certified management accountants حسابداران مدیریت خبره در آمریکا حقوق حسابداران چقدر است؟ در سال ۲۰۰۹ در آمریکا میانگین حقوق دریافتی سالانه فارغ التحصیلان لیسانس حسابداری ۴۸٫۳۳۴$ بوده است. فارغ التحصیلان فوق لیسانس حسابداری ۱۰ درصد بیشتر و حسابداران خبره نیز ۱۰ درصد اضافه بر آن می گیرند. بسیاری از شرکتهای حسابداری بصورت شراکتی مدیریت می شوند و شرکا در واقع همان مالکان هستند. معمولآ ۱۰ تا ۱۵ سال طول می کشد تا به رتبه شریک برسید. شریکها در شرکتهای بزرگ حسابداری مانند Ernst & Young معمولا درآمد سالانه از ۱۵۰٫۰۰۰$ تا ۵۰۰٫۰۰۰$ دارند. در شرکتهای خصوصی جایی که حسابدارها برای یک شرکت مشخص کار می کنند، مدیران مالی معمولآ درآمدی مشابه شرکا در شرکتهای حسابداری دارند. حسابداران معمولآ به رتبه های بالای سازمان می رسند. چرا؟ چون حسابداران باید تمامی فعالیتهای مالی سازمان را ثبت کنند و به همین دلیل از جنبه های مختلف آن باخبرند. حسابداران معمولآ وسیع ترین دید را از آنچه در شرکت می گذرد دارند. همانطور که در این کتاب پیش می روید، شما تمامی چیزهایی که در یک کسب و کار اثر گذار هستند را خواهید شناخت، تمامی درآمدها، تمامی هزینه ها، تمامی نقدینگی، تمامی داراییها و همه چیز و به همین دلیل است که حسابدار برای یک سازمان ارزشمند است. در نهایت حسابداری روی همه اثر می گذارد و به همین دلیل است که برای شما باید مهم باشد. همه مشاغل قوانین و مقرراتی دارند. بیایید نگاهی به سازمانهایی که قوانین و مقررات حسابداری را تعیین می کنند بیندازیم.
۵٫ سازمانهای تدوین کننده قوانین حسابداری در ایالات متحده آمریکا، هیئت استانداردهای حسابداری مالی FASB . Financial Accounting Standards Board که یک سازمان وابسته به بخش خصوصی می باشد، تنظیم استانداردهای حسابداری را بر عهده دارد. هیئت استانداردهای حسابداری مالی با آژانس های نظارتی وابسته به دولت مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار Securities and Exchange Commission . SEC همکاری می کند. کمیسیون نظارت بر بورس و اوراق بهادار یک آژانس دولتی در ایالات متحده آمریکا می باشد که بر بازارهای مالی آمریکا نظارت می کند. این کمیسیون همچنین بر سازمانهای تعیین کننده استانداردها مانند FASB نظارت می کند. هیئت استانداردهای حسابداری مالی هم چنین با گروه هایی که توسط کنگره ایجاد شده اند از قبیل شرکتهای حسابداری عمومی یا خصوصی همکاری می کند. دستورالعمل های پذیرفته شده عمومی حسابداری GAAP . generally accepted accounting principles نامیده می شود. GAAP کتاب قانون اصلی حسابداری در ایالات متحده آمریکا می باشد. برخی از این قوانین در اواخر این فصل شرح داده خواهند شد. در حال حاضر کمیسیون نظارت بر بورس و اوراق بهادار آمریکا تعیین کرده است که قوانین حسابداری آمریکا GAAP باید با استانداردهای جهانی حسابداری international financial reporting standards . IFRS همگرایی بیشتری داشته باشد. مقررات GAAP خاص آمریکا می باشد ولی مقررات IFRS مبتنی بر اصول عمومی حسابداری می باشد . ۶٫ اصول اخلاقی در حسابداری و کسب و کار ملاحظات اخلاقی در حسابداری تاثیر می گذارد. سرمایه گزاران و وام دهندگان اطلاعات مرتبط و قابل اطمینانی را در مورد شرکتهایی همچون آمازون یا والمارت نیاز دارند. شرکتها می خواهند تا خود را از لحاظ مالی قوی و سود آور معرفی کنند تا سرمایه گزاران را جذب کنند، از اینرو یک تضاد در علاقمندیهای بین شرکتها و سرمایه گزاران وجود دارد. . برای اینکه اطلاعات قابل اطمینانی فراهم شوند، کمیسیون بورس و اوراق بهادار، شرکتها را مستلزم می کند تا صورتهای مالی شان را توسط حسابداران مستقل مورد حسابرسی قرار بدهند. حسابرسی تحقیق در مورد صورتهای مالی یک شرکت می باشد. حسابداران مستقل بعد از حسابرسی نظر می دهند که آیا صورتهای مالی یک تصویر عادلانه را از وضعیت شرکت نمایش می دهند یا نه. اکثریت قریب به اتفاق حسابداران کار خود را بصورت حرفه ای و با رعایت اصول اخلاقی انجام می دهند، اما ما هرگز در مورد آنها چیزی نمی شنویم. متاسفانه تنها آنهایی که تقلب می کنند تبدیل به تیتر اخبار می شوند. در سال های اخیر ما شاهد بسیاری از رسوایی های حسابداری بوده ایم. دولت آمریکا در پاسخ به رسوایی مالی شرکتهای Enron و WorldCom اقدام سریع و به موقعی انجام داد. و قانون معروف به Sarbanes-Oxley را تدوین کرد که طی آن اظهار نامه های مالی تقلبی جزو جرایم جنایی شناخته میشوند. همچنین یک سازمان ناظر جدید با نام PCAOB تاسیس شد که وظیفه آن نظارت بر کار حسابداران مستقل است که حسابرسی شرکتهای عمومی را بعهده دارند. اخیرآ رسوایی هایی مانند رسوایی شرکت Bernie Madoff ایمان مردم را نسبت به صورتهای مالی تضعیف کرده است. این قضایا ممکن است منجر به تصویب قوانین جدیدتری در آینده شود. حسابرسی تحقیق در مورد صورتهای مالی یک شرکت می باشد. حسابداران مستقل بعد از حسابرسی نظر می دهند که آیا صورتهای مالی یک تصویر عادلانه را از وضعیت شرکت نمایش می دهند یا نه.
۷٫ استانداردهای رفتار حرفه ای قوانین رفتار حرفه ای حسابداری مربوط به موسسه حسابداران رسمی آمریکا رهنمودهایی را برای حسابداران خبره در کارشان فراهم می کند. استانداردهای اخلاقی طراحی شده است تا برای تصمیم گیرندگان اطلاعات مرتبط و قابل اطمینانی تولید شود. در مقدمه این قوانین جملات زیر آمده است: “یک حسابدار خبره متعهد می شود که تادیب نفس بالایی داشته باشد حتی فراتر از الزامات قوانین و مقررات … و خلل ناپذیر و شرافتمندانه رفتار کند … ” پاراگراف اول از استانداردهای رفتار اخلاقی از موسسه حسابداران مدیریت اظهار می دارد: “حسابداران مدیریت نسبت به سازمانهایی که در آنها کار می کنند و نسبت به مردم وظیفه دارند تا خودشان را در بالاترین سطح رفتار اخلاقی ممکن حفظ کنند.” علاوه بر آن اکثر شرکتها نیز یک مجموعه از استانداردهای اخلاقی را برای کنترل رفتار داخلی کارکنانشان تنظیم می کنند. به عنوان مثال شرکت موزیک گرک باید قانون کپی رایت را به منظور خدمت اخلاقی به مشتریانش رعایت کند. شرکت مایکروسافت دارای یک مجموعه بسیار توسعه یافته از دستورالعمل های رفتاری کسب و کار می باشد. به عنوان مثال مایکروسافت می گوید: “این که قصد انجام درست کارها را داشته باشیم کافی نیست، ما همچنین باید کارها را به شیوه درست انجام دهیم.” شهرت و اعتبار یک شرکت یا شخص معمولآ خیلی سخت به دست می آید اما ممکن است به راحتی از دست برود. یکی از مدیران اجرایی آن می گوید: “رعایت اصول اخلاقی یک تجارت خوب است. حقیقت و راستی همواره بهتر از عدم صداقت نتیجه می دهد ،چه در حسابداری، چه در تجارت و چه در زندگی.” ۸٫ انواع سازمانهای کسب و کار(انواع سازمان های تجاری) یک کسب و کار می تواند به یکی از اشکال مختلفی که در ادامه می آید، سازماندهی گردد: تک مالکی شراکتی سهامی شراکتی با مسئولیت محدود و شرکت با مسئولیت محدود غیر انتفاعی بیایید نگاهی به تفاوت های میان این پنج نوع کسب و کار بیندازیم. کسب و کارهای (تجارتهای) تک مالکی یک سازمان تک مالکی فقط یک صاحب دارد که مالک نامیده می شود، و اغلب خودش کسب و کار را مدیریت می کند.بعنوان مثال از کسب و کارهای تک مالکی می توان فروشگاههای خرده فروشی کوچک و یا حتی کسب و کارهایی حرفه ای همچون وکلای مدافع و حسابداران نام برد. از دیدگاه حسابداری هر کسب و کار تک مالکی از مالک آن مجزا است: سوابق حسابداری یک کسب و کار تک مالکی شامل اطلاعات شخصی مالک نمی شود. با این حال از منظر حقوقی کسب و کار تک مالکی محسوب می شود. یک کسب و کار تک مالکی دارای یک صاحب است که مالک نامیده می شود. کسب و کارهای شراکتی یک کسب و کار شراکتی، از به هم پیوستن دو یا چند مالک مشترک تشکیل می شود. هر مالک یک شریک است و شراکت را طبق یک قرارداد لازم الاجرا پذیرفته است. این شیوه کسب و کار متقابل نامیده می شود.در کسب و کارهای متقابل برای هر شریک مسئولیت متقابلی ایجاد می گردد.بسیاری از فروشگاههای خرده فروشی، سازمانهای حرفه ای پزشکان، وکلای مدافع، و حسابداران مشارکتی می باشند. بیشتر کسب و کارهای شراکتی کوچک یا متوسط هستند اما برخی از آنها غول پیکر و با هزاران شریک هستند.برای اهداف حسابداری کسب و کار شراکتی مجزا از شرکا می باشد.یک کسب و کار شراکتی دو یا چند مالک دارد که شریک نامیده می شوند. شرکتهای سهامی یک شرکت سهامی کسب و کاری است که مالکیت آن با سهامداران می باشد. سهامداران اشخاصی هستند که هر کدام مالک بخشی از سهام شرکت می باشند. سهام یک سند رسمی است که نشان دهنده منافع مالکیت در یک شرکت سهامی می باشد. یک شرکت زمانی سهامی اعلام می شود که دولت یک اساسنامه به آن اعطا کند و دولت بندهای ثبت شرکت را تایید کند و اولین برگه سهام صادر شود.بندهای ثبت شرکت قوانینی هستند که توسط دولت تصویب می شوند و حاکم بر مدیریت شرکتهای سهامی می باشند. برخلاف کسب و کارهای تک مالکی و شراکتی، یک شرکت سهامی یک شخصیت حقوقی دارد که مجزا از مالکان آن می باشد. این تمایز قانونی بین شرکتهای سهامی و کسب و کارهای سنتی تک مالکی و شراکتی ، بدلایل زیر بسیار مهم می باشد: اگر مالک یک کسب و کار تک مالکی یا مالکان کسب و کارهای شراکتی نتوانند بدهیهای خودشان را بپردازند، وام دهندگان می توانند اموال شخصی مالکان را در ازای تعهدات برآورده نشده تسخیر کنند. اما اگر یک شرکت سهامی ورشکست شود، وام دهندگان نمی توانند اموال شخصی سهامداران را تصاحب کنند. بزرگترین کسب و کارها در ایالات متحده آمریکا و سایر کشورهای دنیا شرکتهای سهامی می باشند.بعنوان مثال شرکت سهامی کوکاکولا دارای میلیاردها سهام است که متعلق به سهامداران می باشد. یک شرکت سهامی دارای یک یا چندین مالک است که به آنها سهامدار گفته می شود. کسب و کارهای شراکتی با مسئولیت محدود و شرکت با مسئولیت محدود در یک شراکت محدود ، هر عضو یا شریک صرفآ در قبال اقدامات خود یا اقدامات افراد تحت کنترل خودش مسئولیت دارد. بطور مشابه یک کسب و کار را می توان به عنوان شرکت با مسئولیت محدود تشکیل داد. در شرکت با مسئولیت محدود، شرکت در برابر بدهیها مسئولیت دارد و نه اعضای شرکت. این چیدمان مانع می گردد تا یک شریک غیر اخلاقی برای شرکای دیگر ایجاد یک مسئولیت بزرگ کند مشابه روش محافظتی که در شرکتهای سهامی وجود دارد. امروزه اکثر کسب و کارهای تک مالکی و شراکتی به شکل شراکت با مسئولیت محدود و شرکت با مسئولیت محدود سازماندهی شده اند. یک شرکت با مسئولیت محدود دارای یک یا چند مالک است که اعضا نامیده می شوند. کسب و کارهای غیر انتفاعی یک کسب و کار غیر انتفاعی سازمانی است که تایید شده است تا برای هدفی مذهبی، خیریه و یا آموزشی فعالیت کند. هیئت مدیره معمولآ از تعدادی داوطلب تشکیل شده است که برای اهداف غیر انتفاعی تصمیمات سازمانی می گیرند. اعضای هیئت مدیره مسئولیت تعهدی را برعهده دارند و نسبت به انجام وظایف خود به شیوه ای قابل اعتماد تعهد اخلاقی و قانونی دارند. هدف آنها اینست که برای تامین مالی عملیات خود به کسب درآمد بپردازند. نمونه ای از سازمانهای غیر انتفاعی کلیساها، مساجد و مدارس می باشند. یک کسب و کار غیر انتفاعی مالکی ندارد. شکل ۱-۲ بصورت خلاصه تفاوتهای بین این پنج نوع کسب و کار را نمایش می دهد.
۹٫ مشخصه های کسب و کارهای تک مالکی
چندین ویژگی مشخص وجود دارد که کسب و کارهای تک مالکی را از سایر انواع کسب و کارها متمایز می کند. بیایید نگاهی به آنها بیندازیم.
شخصیت حقوقی جداگانه
همانطور که پیشتر اشاره شد، یک شرکت سهامی کسب و کاری است که تحت قانون دولتی تشکیل شده است. دولت (طبق بندهای ثبت شرکت) امتیازی به آنها اعطا کرده است، در واقع سندی در کار است که طی آن دولت مجوز ثبت شرکت سهامی را به آنها داده است. به این سند مجوز گفته می شود چون طی آن دولت اجازه داده است یا تصویب کرده است که با تاسیس آن شرکت سهامی موافق است.
یک تجارت تک مالکی ، نهاد کسب و کاری است که بصورت رسمی از طریق ثبت نام در یک آژانس دولتی ایجاد نشده است. کسب و کار تک مالکی زمانی شکل می گیرد که یک شخص تصمیم می گیرد تا یک کسب و کار ایجاد کند. کسب و کار تک مالکی شخصیتی جداگانه از مالک آن دارد. با این حال، کسب و کار تک مالکی بسیاری از حقوق قانونی که شامل یک شخص می باشد را دارا می باشد. بعنوان مثال یک کسب و کار تک مالکی ممکن است خرید و فروش کند، وارد قراردادها شود، شکایت کند و مورد شکایت قرار بگیرد. اقلامی که متعلق به کسب و کار است (داراییهایش) و مواردی را که آن کسب و کار باید بعدآ بپردازد(بدهیهایش) به کسب و کار تعلق دارند..
منافع مالکیت کسب و کار تک مالکی در حساب سرمایه شناخته می شود که بخشی از سهام مالک می باشد. این موارد در سرفصل های حسابداری شرکت تحت عنوانی با نام “سرمایه مالک” ثبت می گردد. برای مثال شینا برایت مالک شرکت اسمارت تاچ می باشد. حساب سرمایه وی در سوابق حسابداری شرکت اسمارت تاچ می تواند بنام “سرمایه برایت” ثبت شود.
عدم مدت حیات نامحدود و عدم امکان انتقال مالکیت
مدت حیات یک کسب و کار تک مالکی محدود به تصمیم مالک آن و یا مرگ وی می باشد، هر کدام که زودتر باشند. بنابراین، امکان انتقال مالکیت کسب و کار تک مالکی وجود ندارد.
مسئولیت تمام و کمال مالک در برابر تعهدات (بدهیها)
در یک کسب و کار تک مالکی، صاحب کسب و کار در قبال بدهیها مسئولیت تمام و کمال دارد. بطور عام در کسب و کارهای شراکتی، شرکا نیز مسئولیت مشابهی در برابر بدهیها دارند، اگر چه سهامداران در شرکتهای سهامی مسئولیت محدود و مشروطی در برابر بدهیها دارند. این مسئولیت مطلق در برابر بدهیهای کسب و کار، تجارتهای تک مالکی را غیر جذاب می سازد بدلیل اینکه مالک کسب و کار از این موضوع ترس واقعی دارد که در صورت مواجهه با شکست ممکن است ثروت شخصی اش را از دست بدهد.
یکی بودن مالکیت و مدیریت
صاحبان کسب و کارهای تک مالکی مدیریت کسب و کار را نیز بعهده دارند. این یکی بودن بین صاحب و مدیریت هم برای مالک و هم خود کسب و کار تک مالکی مفید است چون اهداف یکی هستند.
در مقابل جدایی که بین سهامداران (مالکان شرکت سهامی) و مدیریت آنها وجود دارد ممکن است مشکلاتی را بوجود آورد. مدیران اجرایی شرکت ممکن است تصمیم بگیرند تا کسب و کار را به نفع خود پیش ببرند و نه برای سود شرکت سهامی. برای سهامداران نیز ارائه اعتراض موثر مشکل می باشد و دلیل آن هم فاصله بین آنها و مدیران رده بالا می باشد.
مالیات کسب و کار
در کسب و کارهای تک مالکی شخصیت جداگانه مالیاتی وجود ندارد. درآمدی که توسط کسب و کار بدست می آید بصورت مستقیم به سمت مالک انحصاری جریان پیدا می کند. مالک مالیات بر درآمد خود را با اظهارنامه مالیاتی شخص اش می پردازد. علاوه بر این مالک به ازای کارمندان و کارفرما(مالیات خود اشتغالی) باید مالیات بپردازد. (این موضوع در فصل ده بیشتر بحث می شود.)
آیین نامه ها (مقررات) دولتی
مقررات دولت یک مزیت برای کسب و کارهای تک مالکی می باشد. هیچ سهامداری برای اطلاع رسانی وجود ندارد و هیچ پرونده ای برای بندهای ثبتهای شرکت وجود ندارد. تصمیمات براحتی توسط مدیر یا همان مالک انحصاری گرفته می شود.
منافع مالکیت کسب و کار تک مالکی در حساب سرمایه شناخته می شود که بخشی از سهام مالک می باشد. این موارد در سرفصل های حسابداری شرکت تحت عنوانی با نام “سرمایه مالک” ثبت می گردد. برای مثال شینا برایت مالک شرکت اسمارت تاچ می باشد. حساب سرمایه وی در سوابق حسابداری شرکت اسمارت تاچ می تواند بنام “سرمایه برایت” ثبت شود.
۱۰٫ چارت سازمانی یک شرکت سهامی
همانطور که پیشتر گفته شد، ایجاد یک شرکت سهامی توسط موسسان آن (که بنیانگذار نامیده می شوند) با کسب اساسنامه ای از دولت آغاز می گردد. این اساسنامه شامل مجوز شرکت برای صدور تعداد معینی سهام می باشد که نشان دهنده مالکیت صاحبان در شرکت سهامی می باشد.
موسسان بابت ثبت نام برای اساسنامه و پرونده های مورد نیاز دولتی هزینه ای را پرداخت می کنند. هنگامی که اولین برگه سهام صادر می گردد شرکت سهامی پا به عرصه وجود می گذارد. موسسان بر سر یکسری آیین نامه که مانند قانون اساسی حاکم بر شرکت می باشد توافق می کنند. آیین نامه ها به منزله کتاب قانونی هستند که شرکت سهامی را هدایت می کنند.
کنترل نهایی شرکت با سهامداران می باشد، که بطور معمول به ازای هرسهمشان یک حق رای دریافت می کنند. سهامداران هیئت مدیره را انتخاب می کنند،اعضای هیئت مدیره سیاستهای شرکت سهامی را پیش می برند و مسئولان اجرایی را منصوب می کنند. هیئت مدیره یک رئیس انتخاب می کند که معمولآ این شخص قوی ترین شخص در شرکت سهامی می باشد. همچنین هیئت مدیره یک مدیر اجرایی (مدیر عامل) را انتخاب می کند که عملیات روزانه را مدیریت می کند. اکثر شرکتهای سهامی علاوه بر مدیر عامل معاونانی نیز دارند که مسئولیت فروش،امور اجرایی، حسابداری ، مالی و سایر بخشهای کلیدی را بعهده دارند. شکل ۱-۳ ساختار قدرت را در یک شرکت سهامی نشان میدهد. در بخش بعدی ، اصول و مفاهیم پشت صورتهای مالی را پوشش خواهیم داد.
ساختار یک شرکت سهامی
بترتیب از بالا به پایین و از چپ به راست
- سهامداران
- هیئت مدیره
- رئیس هیئت مدیره
- رئیس (مدیر کل)
- منشی شرکت
- معاونت منابع انسانی
- معاونت امور مالی (حسابداری)
- معاونت عملیاتی (اجرایی)
- معاونت فروش
۱۱٫ اصول و مفاهیم حسابداری
همانطور که قبلآ در اوایل این فصل اشاره شد، دستور العمل های حاکم بر حسابداری با نام اختصاری GAAP شناخته می شوند.
GAAP .generally accepted accounting principles اصول پذیرفته شده عمومی حسابداری
اصول پذیرفته شده عمومی حسابداری مبتنی بر یک چهارچوب مفهومی می باشد. هدف اصلی از گزارشگیری مالی اینست که اطلاعات مفیدی را برای سرمایه گذاری و اعطای وام فراهم کند. برای اینکه اطلاعات سودمند باشند ، باید مرتبط، قابل اطمینان و قابل مقایسه باشند. این موارد جزء اصول اساسی و پایه ای حسابداری بشمار می روند که شرکتها بر اساس آنها گزارشات مالیشان را ارائه می دهند.
مفهوم موجودیت
پایه ای ترین مفهوم حسابداری موجودیت می باشد. یک موجودیت حسابداری یک کسب و کار است که بعنوان یک واحد اقتصادی مجزا محسوب می گردد. ما برای هر موجودیت مرزهایی ترسیم می کنیم تا امور مربوط به آن را از سایر موجودیت ها متمایز کنیم. یک موجودیت به یک کسب و کار اشاره می کند که از صاحب آن متمایز می باشد.
شرکت اسمارت تاچ را در نظر بگیرید. فرض کنید شینا برایت (مالک شرکت) کسب و کارش را با سرمایه گذاری ۳۰٫۰۰۰$ آغاز می کند. بر طبق مفهوم موجودیت شرکت اسمارت تاچ این ۳۰٫۰۰۰$ را جدا از داراییهای شخصی شینا برایت مانند لباسها یا ماشین شخصی وی، محسوب می کند. مخلوط کردن این ۳۰٫۰۰۰$ پول مربوط به کسب و کار با داراییهای شخصی شینا برایت اندازه گیری میزان موفقیت یا شکست کسب و کار شرکت اسمارت تاچ را بسیار مشکل خواهد کرد. بنابراین مفهوم موجودیت در مورد هر واحد اقتصادی که احتیاج به ارزیابی جداگانه دارد کاربرد دارد.
اصل ارائه اطلاعات صادقانه و مبتنی بر واقعیت
اطلاعات حسابداری مبتنی بر این واقعیت می باشند که سنجش داده ها صادقانه و مبتنی بر واقعیت می باشند. این رهنمود اصل ارائه صادقانه و مبتنی بر واقعیت بودن نامیده می شود. اطلاعاتی که بدین شکل ارائه شوند صحیح، بی طرفانه و عاری از خطا می باشند. بعنوان مثال یک تعهدنامه (سفته) جزئیات وام بانکی را نشان می دهد. این برگه یک ارائه صادقانه و مبتنی بر واقعیت (مدرک) وام می باشد.
بعنوان مثال وقتی می گویند شرکت اسمارت تاچ زمینی به قیمت ۲۰٫۰۰۰$ خریداری کرد، مالک شرکت شینا برایت ممکن است باور داشته باشد که زمین ۲۵٫۰۰۰$ می ارزد. کدامیک از این دو ارائه صادقانه و مبتنی بر واقعیتی از ارزش زمین می باشد؟ شینا برایت ارزش زمین را ۲۵٫۰۰۰$ برآورد می کند اما آنچه واقعآ شرکت اسمارت تاچ پرداخته است ۲۰٫۰۰۰$ می باشد. مبلغ ۲۰٫۰۰۰$ صحیح، بی طرفانه و عاری از موارد خطا می باشد، به همین دلیل شرکت اسمارت تاچ باید زمین را به ارزش ۲۰٫۰۰۰$ لیست کند.
اصل بهای تمام شده (بهای تمام شده تاریخی)
اصل بهای تمام شده بیان می کند که داراییها و خدمات بدست آمده باید به بهای تمام شده واقعیشان ثبت شوند. این اصل را بهای تمام شده تاریخی نیز می نامند. معنای اصل بهای تمام شده اینست که مبلغی را که در حسابداری ثبت می کنیم مبلغ واقعی پرداخت شده می باشد. حتی اگر خریدار یقین داشته باشد که قیمت مقرون به صرفه است باز هم مورد مربوطه به بهای واقعی پرداخت شده ثبت می گردد و نه به بهای تمام شده مورد انتظار. مثال قبلی در مورد زمینی که شرکت اسمارت تاچ به قیمت ۲۰٫۰۰۰$ خریداری کرده بود، مثال خوبی برای اصل بهای تمام شده نیز می باشد.
اصل بهای تمام شده همچنین تاریخچه بهای تمام شده یک دارایی را در طول حیات آن دارایی نگه داری می کند. چرا؟ چون بهای تمام شده یک معیار قابل اعتماد می باشد. فرض کنید شرکت اسمارت تاچ زمینش را شش ماه نگه می دارد. در طول این مدت قیمت زمین بالا میرود و میتوان آن را به قیمت ۳۰٫۰۰۰$ فروخت. آیا ارزش آن زمین در دفاتر حسابداری باید به بهای واقعی آن که ۲۰٫۰۰۰$ می باشد ثبت گردد یا به بهای فعلی آن که ۳۰٫۰۰۰$ می باشد؟ طبق اصل بهای تمام شده ارزش حسابداری زمین مذکور باید همچنان ۲۰٫۰۰۰$ باقی بماند. البته به این نکته توجه داشته باشید که استانداردهای IFRS برخلاف استانداردهای GAAP اجازه می دهد که در مورد برخی دارایی ها و بدهیها ارزش بازار آن را جایگزین بهای تمام شده تاریخی آنها کرد.
اصل تداوم کار
یکی دیگر از دلایل اندازه گیری دارایی ها به بهای تمام شده تاریخیشان اصل فرض تداوم دائمی کار می باشد. این اصل همواره فرض می کند که کسب و کار تا زمان پیش بینی شده تداوم خواهد داشت. بر اساس اصل فرض تداوم کار، حسابداران فرض می کنند که کسب و کار به مدت کافی تداوم پیدا می کند تا منابع موجود برای هدف مورد نظرشان استفاده شوند. اصل تداوم کار فرض می کند که کسب و کار به این زودیها تعطیل نخواهد شد.
برای اینکه اصل تداوم کار را بهتر درک کنید بجای آن فرض کنید که کار ادامه پیدا نخواهد کرد. یک فروشگاه که بسته شده است در نظر دارد عملیات آتی اش را متوقف کند. در اینصورت سنجش قیمتها بر اساس ارزش جاری بازار صورت می پذیرد. هنگام خروج از کسب و کار اصل بهای تمام شده تاریخی خاتمه می یابد و در واقع بستن کسب و کار یک استثنا می باشد.
اصل ثبات واحد پولی
در آمریکا ما ثبت های حسابداری را با واحد پولی دلار انجام می دهیم چون دلار ارز جاری می باشد. ارزش دلار در طول زمان تغییر می کند . به بالا رفتن سطح قیمتها اصطلاحآ تورم گفته می شود. در طول دوره تورم یک دلار قدرت خرید کمتری خواهد داشت. اما حسابدارها فرض می کنند که قدرت خرید دلار ثابت باقی می ماند. این فرض بر اساس اصل ثبات واحد پولی می باشد. معنای اصل ثبات واحد پولی اینست که قدرت خرید ارز جاری ثابت خواهد ماند.
حالا که ما برخی مفاهیم/مفروضات اساسی صورتهای مالی را بررسی کردیم، در ادامه به معادله حسابداری می پردازیم.
نکته کلیدی
اصول حسابداری مفروضات اساسی هستند که برای ثبت اطلاعات مالی در یک کسب و کار باید رعایت شوند. به این مفاهیم مانند قوانین یک بازی نگاه کنید. شما باید مطابق با قوانین بازی کنید.
۱۵٫ تجزیه و تحلیل تراکنشهای مالی شرکت آموزشی اسمارت تاچ
برای نشان دادن حسابداری در کسب و کار، ما از شرکت آموزشی اسمارت تاچ (بعنوان مثال) استفاده می کنیم. یک شرکت آموزش الکترونیکی که بعنوان یک کسب و کار تک مالکی سازماندهی شده است. مشتریان بصورت آنلاین به آموزشها دسترسی پیدا می کنند و هزینه آن را نیز به همان شکل پرداخت می کنند و این کارها از طریق وبسایت شرکت صورت می پذیرد. وبسایت این شرکت دوره های آموزشی در زمینه حسابداری، اقتصاد، بازاریابی، و مدیریت ارائه می دهد. بعلاوه آنها بر اساس یک نرم افزار خاص مانند “مایکروسافت اکسل” یا “کوایک بوک” آموزشهای مرتبط با نرم افزار را نیز ارائه می دهند. وبسایت به آژانس آموزشی اسمارت تاچ اجازه می دهد تا کلیه داد و ستدهای مربوطه را انجام بدهند.
ما قصد داریم تراکنش های حسابداری اسمارت تاچ را تجزیه و تحلیل کنیم و تاثیر هر کدام از این رویدادها را بر معادله حسابداری مشاهده کنیم.
۱۶٫ ثبت رویداد مالی ۱ : شروع کسب و کار
تراکنش ۱
شینا برایت یک کسب و کار جدید را بصورت تک مالکی آغاز میکند و نام آن را آژانس آموزشی اسمارت تاچ می گذارد. در آپریل ۲۰۱۳ آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ وجه نقد را از مالکش (شینا برایت) دریافت می کند. تاثیر این رویداد مالی در معادله حسابداری به شرح زیر می باشد:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|
| حساب سرمایه برایت | + | = | حساب موجودی نقد | ||
| سرمایه گذاری مالک | +۳۰٫۰۰۰$ | + | = | +۳۰٫۰۰۰$ |
در هر تراکنش مبلغ سمت چپ معادله باید با مبلغ سمت راست معادله برابر باشد. این تراکنش میزان داراییها ( در اینجا موجودی نقد) و سرمایه مالک ( در اینجا سرمایه برایت) را در کسب و کار افزایش می دهد. در سمت راست تراکنش ما نوشته ایم سرمایه گذاری مالک تا منبع سرمایه را بدانیم.
مطمئن شوید که ثبت را از سمت راست شروع می کنید. در خاطر داشته باشید که ما حسابداری آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ را انجام می دهیم که کسب و کار محسوب می شود. ما حسابداری شینا برایت را انجام نمی دهیم که یک شخص می باشد.
تمامی تراکنشها را از منظر کسب و کار نگاه کنید و حسابداری را انجام دهید – نه از منظر مالک کسب و کار. این اصل موجودیت ( فرض شخصیت مالی جداگانه) می باشد که در اوایل این فصل آن را با هم مرور کردیم.
۱۷٫ ثبت رویداد مالی ۲ : خرید زمین
تراکنش ۲
آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ یک قطعه زمین برای احداث دفتر کار خریداری می کند، و بابت آن ۲۰٫۰۰۰$ وجه نقد می پردازد. این تراکنش مالی به شرح زیر در معادله حسابداری آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ اثر می گذارد:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | = | حساب زمین | حساب موجودی نقد | ||
| ۳۰٫۰۰۰ | + | = | ۳۰٫۰۰۰ | |||
| خرید زمین | + | = | +۲۰٫۰۰۰ | -۲۰٫۰۰۰ | ||
| ۳۰٫۰۰۰ | + | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ |
خرید نقدی زمین یکی از داراییها را افزایش می دهد، زمین. و یکی دیگر از داراییها را کاهش می دهد، وجوه نقد. بعد از اینکه معامله صورت پذیرفت و تکمیل شد، کسب و کار اسمارت تاچ مبلغ ۱۰٫۰۰۰$ وجه نقد دارد و زمینی به ارزش ۲۰٫۰۰۰$ در اختیار دارد. هیچ بدهی ندارد، و سرمایه مالک آن برابر ۳۰٫۰۰۰$ می باشد. توجه کنید که توازن بین دو طرف معادله حسابداری باید همواره برقرار باشد – در اینجا در هر دو طرف معادله ۳۰٫۰۰۰$ وجود دارد.
۱۸٫ ثبت رویداد مالی ۳ : خرید تجهیزات اداری
تراکنش ۳
آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ یکسری تجهیزات اداری را بصورت اعتباری (نسیه) خریداری می کند، و قرار می شود که تا ظرف ۳۰ روز ۵۰۰$ بابت آن پرداخت کند. شرکت اسمارت تاچ قرار است که در آینده از این تجهیزات استفاده کند، بنابراین این تجهیزات بعنوان دارایی شرکت محسوب می شوند. این تراکنش داراییها و بدهیهای اسمارت تاچ را افزایش می دهد، تاثیر این تراکنش در معادله حسابداری به شرح زیر می باشد:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | موجودی نقد | |
| ۳۰٫۰۰۰ | + | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | |||
| خرید تجهیزات اداری بصورت نسیه | + | +۵۰۰ | = | +۵۰۰ | |||
| ۳۰٫۰۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ |
تجهیزات اداری جزء دارییها می باشند و نه هزینه ها. چون تجهیزات هنوز مصرف نشده اند ، اما در آینده استفاده خواهند شد. مبلغ بدهی که توسط خرید نسیه (اعتباری) ایجاد شده است، یک حساب پرداختنی می باشد، که ایجاد یک تعهد کوتاه مدت می نماید و در آینده باید پرداخت گردد. یک حساب پرداختنی همواره جزء بدهیها محسوب می گردد.
ابزار اساسی حسابداری، معادله حسابداری می باشد. این معادله منابع کسب و کار و ادعاهای مرتبط با این منابع را اندازه گیری می کند.
داراییها و بدهیها
داراییها یکسری منابع اقتصادی هستند که انتظار می رود در آینده منافعی را برای کسب و کار بدنبال داشته باشند. دارایی چیزی است که کسب و کار صاحب آن می باشد و دارای ارزش می باشد. پول نقد، موجودی کالا، اثاثیه و زمین نمونه ای از داراییها می باشند.
ادعاهای نسبت به داراییها از دو منبع می آیند. بدهیها که دیونی هستند که باید به وام دهندگان خارج سازمان پرداخت گردند. بدهیها چیزهایی هستند که بعهده کسب و کار می باشند. بعنوان مثال یک طلبکار که پولی را به شرکت اسمارت تاچ قرض داده است یک ادعا نسبت به برخی داراییهای شرکت دارد تا زمانیکه شرکت طلب وی را بپردازد. بسیاری از بدهیها عنوان پرداختنی را در اسمشان دارند. بعنوان مثال حسابهای پرداختنی، اسناد پرداختنی و حقوق پرداختنی نمونه ای از بدهیها می باشند.
ادعاهای مالک نسبت به داراییهای کسب و کار سرمایه نامیده می شود . بسته به نوع کسب و کار به این ادعاها ممکن است حقوق صاحبان سهام نیز گفته شود. سرمایه برابر است با آن چیزی که کسب و کار مالک آن است (داراییها) منهای دیونی که بعهده کسب و کار می باشد (بدهیها). این مقدار سرمایه خالص کسب و کار می باشد. این ادعاهای درونی وقتی آغاز می شود که یک مالک مانند شینا برایت (مالک شرکت اسمارت تاچ) داراییهایی را در کسب و کارش سرمایه گذاری کند و سرمایه دریافت کند.
معادله حسابداری نشان می دهد که چگونه داراییها، بدهیها و سرمایه مالکان با هم در ارتباط هستند. داراییها در سمت چپ معادله ظاهر می شوند و سرمایه و بدهیها در سمت راست معادله قرار می گیرند. از آنجا که معادله حسابداری نیز یک معادله است طبق قانون معادلات باید دو طرف آن با یکدیگر برابر باشند و از اینرو همواره سمت چپ و راست معادله برابر می باشند.
شکل ۱-۴ نشان می دهد که چگونه دو طرف معادله همیشه مساوی هستند .(ارقام فرضی و مربوط به همین مثال می باشند.)
معادله حسابداری
ادعاهای مربوط به منابع اقتصادی = منابع اقتصادی
سرمایه + بدهیها = داراییها
۱۳٫ سرمایه (حقوق صاحبان سهام)
سرمایه گذاری در کسب و کار تک مالکی سرمایه مالک نامیده می شود. در یک کسب و کار تک مالکی معادله حسابداری می تواند به شکل زیر نوشته شود:
سرمایه مالک + بدهیها = داراییها
سرمایه + بدهیها = داراییها
سرمایه برابر مبلغ خالصی است که توسط مالک در کسب و کار سرمایه گذاری شده است. یک مالک می تواند با مشارکت نقدی یا سایر انواع داراییها در کسب و کار سرمایه گذاری کند .
درآمدهایی که از فعالیتهای درآمدزا بدست می آیند و برای ادامه کسب و کار در تجارت باقی می مانند نیز سرمایه محسوب می شوند. دو نوع رویدادی که در سرمایه تاثیر گذار هستند درآمد و هزینه می باشند. درآمد حاصل از فروش کالا یا درآمد حاصل از ارائه خدمات سرمایه را افزایش می دهد. درآمدها کسب کردنی هستند. برای مثال، اگر شرکت اسمارت تاچ خدمات آموزش الکترونیکی را فراهم نماید و از این طریق ۵٫۵۰۰$ درآمد کسب کند، سرمایه کسب و کار به میزان ۵٫۵۰۰$ افزایش پیدا می کند.
انواع درآمدها نسبتا کم هستند و شامل موارد زیر می شوند:
- درآمد فروش: شرکت موزیک گرک از طریق فروش سی دی به مشتریانش کسب درآمد می کند.
- درآمد خدمات: شرکت اسمارت تاچ از طریق ارائه خدمات آموزش الکترونیکی کسب درآمد می کند.
- درآمد بهره: درآمد بهره از طریق سپرده های بانکی و یا پولهایی که به سایرین قرض داده می شود کسب می گردد.
- درآمد سود سهام: درآمد سود سهام از طریق سرمایه گذاری در سهام سایر شرکتها حاصل می شود.
هزینه ها نتیجه انجام عملیات جاری کسب و کار هستند که باعث کاهش سرمایه می گردند. هزینه ها شامل مبالغی هستند که چه الان و یا چه درآینده باید بپردازید. برای مثال شرکت اسمارت تاچ بابت دستمزد به کارمندانش ۱٫۲۰۰$ پرداخت میکند ، این یک هزینه است که سرمایه را کاهش می دهد. هزینه ها در نقطه مقابل درآمدها هستند.
متاسفانه، کسب و کارها انواع بیشماری هزینه دارند.
برخی از عمومی ترین انواع هزینه به شرح زیر می باشد:
- هزینه اجاره فروشگاه یا دفتر کار
- هزینه حقوق و دستمزد کارکنان
- هزینه تبلیغات
- هزینه تاسیسات آب، برق و گاز
- هزینه بیمه
- هزینه تجهیزات مربوط به لوازم مورد استفاده در کسب و کار
- هزینه بهره وامهای پرداختنی
- هزینه مالیات بر دارایی
کسب و کارها برای درآمد خالص تلاش می کنند. هنگامیکه درآمدها از هزینه ها بیشتر شوند، نتیجه کار سود یا همان درآمد خالص می باشد. هنگامیکه هزینه ها از درآمدها بیشتر شوند ، نتیجه کار زیان خالص می باشد.
بعد از کسب درآمد خالص ، کسب و کار ممکن است پول نقد یا سایر داراییها را بین مالکان تقسیم کند، این مورد نوع سومی است که بر روی سرمایه تاثیر می گذارد. برداشت سرمایه، تقسیم سرمایه بین مالکان می باشد (معمولآ پول نقد است). برداشت ها هزینه نیستند. یک مالک ممکن است از کسب و کارش برداشت کند یا نکند. شکل ۱-۵ اجزاء سرمایه را نشان می دهد.
ترجمه شکل ۱-۵ : اجزاء سرمایه
سرمایه اولیه
بعلاوه سرمایه گذاری مجدد مالک
بعلاوه درآمد خالص یا منهای زیان خالص
منهای برداشتهای مالک
برابر است با سرمایه نهایی
سرمایه در کسب و کارهای شراکتی وضعیت مشابهی دارد. تفاوت مهم آن در اینست که برای هر شریک حساب سرمایه جداگانه ای ایجاد می گردد. بعنوان مثال یک کسب و کار شراکتی بین “جوان پارت” و “سیمون ناگل” را درنظر بگیرید. در اینجا دو حساب سرمایه بنام سرمایه پارت و سرمایه ناگل خواهیم داشت. سرمایه مالکان (یا سهام سهامداران، یا سرمایه سهامداران) در یک شرکت سهامی جریان متفاوتی دارد. سهام سهامداران دو جزء دارد: سرمایه پرداخت شده و درآمدهای کسب شده. سرمایه پرداخت شده، یا سرمایه توزیع شده ، مبالغی است که توسط مالکان در کسب و کار تک مالکی یا سهامداران در شرکت سهامی سرمایه گذاری می شود. جزء اساسی سرمایه پرداخت شده سهام می باشد، که مدرکی است دال بر مالکیت سهامدارن در یک شرکت سهامی. سهم عادی نشان دهنده مالکیت اولیه در هر شرکت سهامی می باشد. درآمدهای انباشته در شرکت سهامی نشان دهنده درآمد خالص شرکت سهامی می باشد.
توقف و تفکر
معادله حسابداری برای یک کسب و کار مهم است، همچنین برای سایر اشخاص نیز مهم می باشد. معادله حسابداری شخصی خودتان را در نظر بگیرید. آیا شما از سرمایه خالص (سرمایه) فعلی تان راضی هستید یا شما می خواهید آنرا افزایش دهید؟ آیا فکر میکنید تحصیلات بتواند سرمایه خالص شما را افزایش بدهد؟
دانش آموزان بدلایل مختلفی برای تحصیلات ثبت نام می کنند. اگرچه، در زیر تمام این دلایل یک تمایل اساسی به افزایش سرمایه خالص، مهارتهای شغلی با حقوق بالاتر، یا درک بهتری از تجارت، از طریق کسب دانش مد نظرشان می باشد.
نکته کلیدی
در معادله حسابداری باید همواره تساوی بین دو طرف معادله برقرار باشد. چون داراییها (آنچه شما مالک آن هستید) باید برابر با بدهیها (آنچه بر عهده شماست) + سرمایه (سرمایه خالص) میباشند. در یک کسب و کار تک مالکی سرمایه برابر با حساب سرمایه مالک می باشد.
حسابداری مبتنی بر تراکنشهای واقعی است و نه مبتنی بر نظرات یا خواسته ها. یک تراکنش هر رویدادی است که بر بخش مالی کسب و کار تاثیر می گذارد و می توان با اطمینان آن را اندازه گیری کرد. تراکنشها بر آنچه که شرکت دارد، بر دیونش و بر سرمایه اش تاثیر می گذارد. خیلی رویدادها بر یک شرکت تاثیر می گذارند از جمله رونق یا رکود اقتصادی. با اینحال حسابدارها تاثیر آن رویدادها را ثبت نمی کنند. یک حسابدار تنها رویدادهایی را ثبت می کند که با پول بتوان آنها را اندازه گیری کرد، مانند خرید یک ساختمان، فروش یک کالا، و یا پرداخت پول اجاره.
برخی از تراکنشهای شخصی شما چیست؟ شما ممکن است یک ماشین بخرید. خرید شما یک تراکنش است. اگر شما وام خودرویتان را پرداخت کنید ، پرداخت شما نیز یک تراکنش است. شما نیاز دارید تا تراکنشهایتان را ثبت کنید – درست مانند کاری که شرکت اسمارت تاچ انجام می دهد – تا بتوانید امور مالی کسب و کارتان را مدیریت کنید.
۱۹٫ ثبت رویداد مالی ۴ : کسب درآمد از ارائه خدمات
تراکنش ۴
شرکت اسمارت تاچ از ارائه خدمات آموزشی به مشتریانش مقداری درآمد کسب می کند. کسب و کار مبلغ ۵٫۵۰۰$ درآمد بصورت وجه نقد کسب می کند. تاثیر این تراکنش در معادله حسابداری به این صورت است که میزان موجودی نقد افزایش پیدا می کند و همینطور میزان سرمایه برایت (مالک) نیز افزایش پیدا می کند، شکل زیر این مطلب را نشان می دهد:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | موجودی نقد | |
| ۳۰٫۰۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | |
| درآمد حاصل از ارائه خدمات | +۵٫۵۰۰ | + | = | +۵٫۵۰۰ | |||
| ۳۵٫۵۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۱۵٫۵۰۰ |
یک رویداد درآمد زا باعث رشد کسب و کار می شود، و همانطور که دیدید باعث افزایش میزان داراییها و همینطور میزان سرمایه مالک می شود.
۲۰٫ ثبت رویداد مالی ۵ : کسب درآمد خدمات بصورت نسیه
آموزش حسابداری
تراکنش ۵
آژانس اسمارت تاچ به مشتریانش خدماتی نسیه ارائه می دهد. کسب و کار از سمت مشتریان قولی دریافت می کند که ظرف یک ماه مبلغ ۳٫۰۰۰$ بابت این خدمات نسیه پرداخت کنند. این قول یک دارایی به حساب می آید، یک حساب دریافتنی، زیرا آژانس اسمارت تاچ انتظار دارد که در آینده پولی بدست آورد. در حسابداری، می گوییم که اسمارت تاچ خدمات نسیه ای ارائه داده است. در واقع در هنگام ارائه خدمات است که شرکت درآمد را کسب کرده است و نه در هنگام دریافت وجه نقد. شرکت اسمارت تاچ این ۳٫۰۰۰$ درآمد کسب شده بصورت نسیه را به شرح زیر ثبت می کند :
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | حسابهای دریافتنی | موجودی نقد | |
| ۳۵٫۵۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۱۵٫۵۰۰ | ||
| درآمد حاصل از ارائه خدمات نسیه | +۳٫۰۰۰ | + | = | +۳٫۰۰۰ | ||||
| ۳۸٫۵۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۱۵٫۵۰۰ |
۲۱٫ ثبت رویداد مالی ۶ : پرداخت هزینه
ثبت رویداد مالی
تراکنش ۶
در طی یکماه شرکت مبلغ ۳٫۳۰۰$ وجه نقد را بابت هزینه ها به شرح زیر می پردازد.
هزینه اجاره کامپیوتر ۶۰۰$، اجاره دفتر کار ۱٫۱۰۰$، حقوق و دستمزد کارکنان ۱٫۲۰۰$، تاسیسات ۴۰۰$.
تاثیر این رویداد بر معادله حسابداری به شرح زیر می باشد:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | حسابهای دریافتنی | موجودی نقد | |
| ۳۸٫۵۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۱۵٫۵۰۰ | |
| هزینه اجاره کامپیوتر | -۶۰۰ | + | = | -۶۰۰ | ||||
| هزینه اجاره دفتر کار | -۱٫۱۰۰ | + | = | -۱٫۱۰۰ | ||||
| هزینه حقوق کارکنان | -۱٫۲۰۰ | + | = | -۱٫۲۰۰ | ||||
| هزینه تاسیسات | -۴۰۰ | + | = | -۴۰۰ | ||||
| ۳۵٫۲۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۱۲٫۲۰۰ |
هزینه ها تاثیری مخالف با تاثیر درآمدها دارند. هزینه ها کسب و کار را کوچک می کنند، همانطور که دیدید هزینه ها مانده حساب دارایی و سرمایه را کاهش می دهند. هر هزینه باید بصورت جداگانه ثبت گردد. ما می توانیم جمع مبالغ پرداختی بابت چهار هزینه فوق را در یک تراکنش مرتبط با حساب موجودی نقد ثبت کنیم. بعد از ثبت هزینه ها باید معادله حسابداری برقرار (تراز) باشد.
۲۲٫ ثبت رویداد مالی ۷ : پرداخت بدهی
ثبت رویداد مالی- پرداخت بدهی
تراکنش ۷
شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۳۰۰$ بابت بدهی قبلی، خرید تجهیزات نسیه پرداخت می کند. در حسابداری، می گوییم که شرکت ۳۰۰$ بدهی خود را پرداخت کرد. تاثیر این رویداد در معادله حسابداری کاهش موجودی نقد و کاهش در حسابهای پرداختنی می باشد که در شکل زیر نمایش داده شده است:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | حسابهای دریافتنی | موجودی نقد | |
| ۳۵٫۲۰۰ | + | ۵۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۱۲٫۲۰۰ | |
| پرداخت بدهی | + | -۳۰۰ | = | -۳۰۰ | ||||
| ۳۵٫۲۰۰ | + | ۲۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۱۱٫۹۰۰ |
پرداخت پول نقد بابت بدهی تاثیری در مبلغ تجهیزات اداری (دارایی) ندارد . اسمارت تاچ یک بدهی را پرداخت کرده است (حسابهای پرداختنی ۳۰۰$ کاهش یافته است.). طبیعتآ پرداخت وجه نقد باعث می شود که مبلغ ۳۰۰$ از وجوه نقد شرکت نیز کاسته شود.
۲۳٫ ثبت رویداد مالی ۸ : تراکنش مالی شخصی
ثبت رویداد مالی- تراکنش مالی شخصی
تراکنش ۸
شینا برایت (مالک شرکت اسمارت تاچ) ، یکسری مواد غذایی به قیمت ۲۰۰$ خریداری می کند، و مبلغ آنرا از پول شخصی خودش می پردازد. این رویداد مربوط به شرکت اسمارت تاچ نمی باشد و هیچ تاثیری در آژانس آموزش الکترونیکی اسمارت تاچ ندارد و بنابراین توسط کسب و کار ثبت نمی شود. این تراکنش ، یک تراکنش شخصی مربوط به خود شینا برایت می باشد، و نه مرتبط با آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ. این تراکنش اصل موجودیت (فرض شخصیت جداگانه حسابداری) را بخوبی نشان می دهد.
مفهوم موجودیت . فرض شخصیت حسابداری جداگانه
پایه ای ترین مفهوم حسابداری موجودیت می باشد. یک موجودیت حسابداری یک کسب و کار است که بعنوان یک واحد اقتصادی مجزا محسوب می گردد. ما برای هر موجودیت مرزهایی ترسیم می کنیم تا امور مربوط به آن را از سایر موجودیت ها متمایز کنیم. یک موجودیت به یک کسب و کار اشاره می کند که از صاحب آن متمایز می باشد.
۲۴٫ ثبت رویداد مالی ۹ : وصول مطالبات
ثبت رویداد مالی – وصول مطالبات
تراکنش ۹
در رویدادهای قبلی دیدید که شرکت مقداری خدمات رایگان را بصورت نسیه به مشتریانش ارائه داد. اکنون شرکت مبلغ ۱٫۰۰۰$ از بدهیهایش را وصول می کند. هنگام وصول مطالبات بصورت نقدی ، مبلغ وصول شده در حساب موجودی نقد ثبت می گردد. آیا باید در حساب درآمد خدمات مبلغی ثبت گردد؟ نه. چون هنگام ارائه خدمات نسیه شرکت این کار را انجام داده است. در اینجا باید حسابهای دریافتنی را کاهش داد. حسابهای دریافتنی کاهش پیدا می کنند چون مبلغ ۱٫۰۰۰$ را که شرکت انتظار داشت در آینده دریافت کند امروز دریافت کرده است و در واقع آینده فرا رسیده است. تاثیر این رویداد در معادله حسابداری به شرح زیر می باشد:
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | حسابهای دریافتنی | موجودی نقد | |
| ۳۵٫۲۰۰ | + | ۲۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۱۱٫۹۰۰ | |
| وصول مطالبات | + | = | -۱٫۰۰۰ | +۱٫۰۰۰ | ||||
| ۳۵٫۲۰۰ | + | ۲۰۰ | = | ۲۰٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۱۲٫۹۰۰ |
در این عملیات مجموع داراییها تغییری نمی کند. چرا؟ زیرا شرکت اسمارت تاچ یکی از داراییها را با دیگری جایگزین نموده است. در اینجا موجودی نقد جایگزین حسابهای دریافتنی می گردد.
۲۵٫ ثبت رویداد مالی ۱۰ : فروش زمین
ثبت رویداد مالی – فروش زمین
۲۶٫ ثبت رویداد مالی ۱۱ : برداشت نقدی مالک (برداشت از سرمایه)
تراکنش ۱۱
شینا برایت (مالک شرکت اسمارت تاچ) مبلغ ۲٫۰۰۰$ وجه نقد را از شرکت برداشت می کند. تاثیر این رویداد بر معادله حسابداری به شرح زیر می باشد :
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | حسابهای دریافتنی | موجودی نقد | |
| ۳۵٫۲۰۰ | + | ۲۰۰ | = | ۱۱٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۲۱٫۹۰۰ | |
| برداشت نقدی مالک | -۲٫۰۰۰ | + | = | -۲٫۰۰۰ | ||||
| ۳۳٫۲۰۰ | + | ۲۰۰ | = | ۱۱٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۱۹٫۹۰۰ |
برداشت مالک باعث می گردد که موجودی نقد شرکت و همچنین سرمایه مالک هر دو کاهش پیدا کنند. برداشت ها هزینه محسوب نمی گردند چون در ارتباط با کسب هیچ گونه درآمدی نیستند. بنابراین، برداشت بر روی سود یا زیان ویژه شرکت تاثیری نخواهد گذاشت.
۲۷٫ تهیه صورتهای مالی – حسابداری از دیدگاه استفاده کنندگان اطلاعات
اکنون ما تراکنش های مالی شرکت اسمارت تاچ را ثبت نموده ایم و خلاصه آن را می توانید در شکل ۱-۶ ببینید. توجه کنید که چگونه مجموع داراییها با مجموع بدهیها بعلاوه مجموع سرمایه برابر می باشند.
ترجمه شکل ۱-۶ : تجزیه و تحلیل تراکنشهای مالی شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
بخش یک : جزئیات تراکنش ها
- آژانس آموزش الکترونیک ۳۰٫۰۰۰$ وجه نقد دریافت می کند و به حساب سرمایه مالک (سرمایه شینا برایت) این مبلغ منظور می گردد.
- مبلغ ۲۰٫۰۰۰$ برای زمین پرداخت می کند.
- خرید نسیه تجهیزات اداری به مبلغ ۵۰۰$.
- کسب ۵٫۵۰۰$ وجه نقد درآمد از طریق ارائه خدمات به مشتریان.
- ارائه خدمات نسیه به مشتریان و ایجاد ۳٫۰۰۰$ طلب از آنها.
- پرداخت نقدی هزینه ها شامل: اجاره کامپیوتر ۶۰۰$ ، اجاره دفتر اداری ۱٫۱۰۰$ ، حقوق کارکنان ۱٫۲۰۰$ ، هزینه تاسیسات ۴۰۰$ .
- پرداخت ۳۰۰$ از بدهیهای مربوط به تراکنش شماره ۳٫
- شینا برایت ۲۰۰$ مواد غذایی برای مصرف شخصی اش می خرد. این یک تراکنش مرتبط با شرکت نمی باشد.
- دریافت مبلغ ۱٫۰۰۰$ از مطالباتی که در تراکنش شماره ۵ ایجاد شده بودند.
- فروش زمینی به قیمت ۹٫۰۰۰$ و بصورت نقدی. ارزش این قطعه زمین همان ۹٫۰۰۰$ بوده است.
- مالک شرکت مبلغ ۲٫۰۰۰$ وجه نقد از شرکت برداشت می کند.
بخش دو : تجزیه و تحلیل تراکنش ها
| نوع تراکنش | سرمایه | + | بدهیها | = | داراییها | داراییها | داراییها | داراییها |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرمایه برایت | + | حسابهای پرداختنی | = | زمین | تجهیزات اداری | حسابهای دریافتنی | موجودی نقد | |
| سرمایه گذاری مالک | +۳۰٫۰۰۰ | + | = | +۳۰٫۰۰۰ | ||||
| خرید زمین | + | = | +۲۰٫۰۰۰ | -۲۰٫۰۰۰ | ||||
| خرید تجهیزات اداری بصورت نسیه | + | +۵۰۰ | = | +۵۰۰ | ||||
| کسب درآمد نقدی بابت خدمات | +۵٫۵۰۰ | + | = | +۵٫۵۰۰ | ||||
| کسب درآمد نسیه بابت ارائه خدمات | +۳٫۰۰۰ | + | = | +۳٫۰۰۰ | ||||
| هزینه اجاره کامپیوتر | -۶۰۰ | + | = | -۶۰۰ | ||||
| هزینه اجاره دفتر اداری | -۱٫۱۰۰ | + | = | -۱٫۱۰۰ | ||||
| هزینه حقوق کارکنان | -۱٫۲۰۰ | + | = | -۱٫۲۰۰ | ||||
| هزینه تاسیسات | -۴۰۰ | + | = | -۴۰۰ | ||||
| پرداخت بدهی | + | -۳۰۰ | = | -۳۰۰ | ||||
| وصول مطالبات | + | = | -۱٫۰۰۰ | +۱٫۰۰۰ | ||||
| فروش زمین | + | = | -۹٫۰۰۰ | +۹٫۰۰۰ | ||||
| برداشت مالک | -۲٫۰۰۰ | + | = | -۲٫۰۰۰ | ||||
| ۳۳٫۲۰۰ | + | ۲۰۰ | = | ۱۱٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۱۹٫۹۰۰ |
اما یک سوال اساسی باقی می ماند. واقعآ چگونه مردم از این اطلاعات استفاده می کنند؟ داده های انباشته شده در شکل ۱-۶ نمیتواند به یک وام دهنده بگوید که آیا اسمارت تاچ می تواند وامش را پرداخت کند یا نه. همچنین این اطلاعات نمیتوانند نمایانگر سود یا زیان شرکت باشد.
برای فهمیدن پاسخ این سوال مهم، ما به صورتهای مالی نیاز خواهیم داشت. همانطور که پیشتر اشاره شد، صورتهای مالی اسناد کسب و کار هستند که وضعیت مالی یک شرکت را گزارش می کنند. اشخاص از صورتهای مالی استفاده می کنند تا تصمیمات کسب و کار را بگیرند. مثالهای زیر را در نظر بگیرید:
- شینا برایت (مالک اسمارت تاچ) می خواهد بداند که آیا کسب و کارش سودآور بوده است یا نه؟ آیا شرکت سود خالص داشته است یا اینکه زیان ویژه داشته است؟ صورت درآمد این سوال را پاسخ می دهد . صورت درآمد وضعیت سود یا زیان ویژه را نشان می دهد.
- بانکدار می پرسد شرکت با سودی که کسب کرده است چه کار کرده است؟ آیا خانم شینا برایت درآمد حاصله را برداشته است یا اینکه او سود حاصله را در شرکت نگه داشته است؟ صورت سرمایه مالک به این سوال پاسخ می دهد. فرض کنید که شرکت برای خرید یک دفتر اداری نیاز به ۲۰۰٫۰۰۰$ پول دارد. بانکدار می خواهد بداند دارایی های شرکت چقدر می ارزد و میزان بدهیهای شرکت چقدر می باشد. ترازنامه با گزارش میزان دارایی ها و بدهیهای شرکت پاسخ این سوال را میدهد.
- بانکدار می خواهد بداند که آیا شرکت به میزان کافی درآمد دارد تا بتواند صورتحساب بانک را بپردازد یا نه؟ صورت جریان نقدینگی پاسخ این سوال را می دهد. صورت جریان نقدینگی با گزارش وجوه دریافتی و وجوه پرداختی ، افزایش و کاهش نقدینگی را گزارش می کند.
- سرمایه گذاران بیرونی همچنین از صورتهای مالی استفاده می کنند. شرکت اسمارت تاچ برای توسعه نیاز به جمع آوری پول نقد (سرمایه گذاری بیشتر) دارد. فرض کنید که شما می خواهید در آژانس آموزشی سرمایه گذاری کنید. برای گرفتن این تصمیم، شما مشابه سوالاتی را که بانک از شینا برایت پرسیده است باید بپرسید.
به طور خلاصه استفاده کنندگان صورتهای مالی این افراد هستند :
- مدیران و مالکان شرکت،
- وام دهندگان،
- و سرمایه گذاران خارجی.
سایرین نیز ممکن است از صورتهای مالی استفاده کنند، اما سه گروهی که در بالا لیست شده اند از بالاترین اولویت برخوردار هستند و در سراسر این کتاب ما بارها به آنها اشاره خواهیم کرد. حالا بیایید صورتهای مالی را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.
۲۸٫ صورتهای مالی
پس از تجزیه و تحلیل تراکنشهای مالی، حال می خواهیم نتایج کلی را ببینیم. صورتهای مالی اطلاعات تراکنشها را بصورت خلاصه شده ارائه می دهند و شکل آنها طوری است که برای تصمیم گیرندگان مفید هستند. همانطور که تا به حال بحث نموده ایم صورتهای مالی شامل موارد زیر می باشند :
- صورت سود و زیان،
- صورت سرمایه،
- ترازنامه،
- و صورت جریان نقدینگی.
عناوین (سر صفحه ها)
هر صورت مالی (و هر سند مالی دیگری که شما ممکن است قبلآ دیده باشید یا استفاده کرده باشید) یک عنوان (سر صفحه) دارد که سه بخش اطلاعات را فراهم می آورد ، این اطلاعات شامل موارد زیر هستند :
- نام کسب و کار (مانند شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ)
- نام صورت مالی (مانند صورت سود و زیان، ترازنامه ، یا سایر صورتهای مالی)
- تاریخ یا بازه تاریخی که صورت مالی آن را پوشش می دهد ( مانند ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ بعنوان تاریخ ترازنامه، یا یک بازه مشخص زمانی برای سایر صورتهای مالی)
صورتهای مالی که فعالیتها را نشان می دهند، مانند یک صورت سود و زیان که مربوط به یک سال مالی است که در پایان دسامبر ۲۰۱۳ خاتمه می یابد معمولآ به این شکل نوشته می شوند “تا تاریخ منتهی به ۳۱ دسامبر ۲۰۱۳”. یک صورت درآمد ماهانه ( یا صورت سرمایه مالک) به تاریخ سپتامبر ۲۰۱۳ به این شکل نوشته می شود ” ماه دسامبر تا پایان ۳۰ دسامبر ۲۰۱۳”. یک صورت درآمد سه ماهه( یا صورت سرمایه مالک) به این شکل نوشته می شود “برای دوره سه ماهه منتهی به ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳”، یعنی برای سه ماهی از سال که در تاریخ ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ خاتمه می یابد. این تاریخها بدین معنا هستند که چه بازه زمانی در این صورت مالی پوشش داده شده است. بیایید به این صورتهای مالی با جزئیات بیشتری نگاه کنیم .
صورت درآمد (صورت سود و زیان)
صورت سود و زیان (که صورت درآمد یا صورت عملیات نیز بدان گفته می شود) نمایانگر خلاصه ای از درآمدها و هزینه های یک کسب و کار مستقل، در طول یک دوره زمانی مشخص می باشد. مانند ماهیانه، سه ماهه، یا سالانه. صورت سود و زیان مانند یک فیلم یا تصویر از عملیات طی یک دوره می باشد. صورت سود و زیان یکی از مهمترین بخشهای مرتبط با کسب و کار را گزارش می کند. آیا کسب و کار سودآور بوده است؟ صورت سود و زیان به ما می گوید که آیا کسب و کار سود ویژه کسب کرده است یا دچار زیان ویژه شده است. به یاد داشته باشید:
- سود ویژه (سود خالص)، یعنی مجموع درآمدها از مجموع هزینه ها بیشتر بوده است.
- زیان ویژه (زیان خالص) ، یعنی مجموع هزینه ها از مجموع درآمدها بیشتر بوده است.
سود ویژه خبر خوبی است، و زیان ویژه خبر بدی می باشد. نتیجه عملیات شرکت اسمارت تاچ در طول آپریل چه بوده است؟ خبر خوب – کسب و کار مذکور مبلغ ۵٫۲۰۰$ سود ویژه کسب کرده است (بخش اول از شکل ۱-۷ نمایانگر این موضوع است).
صورت سرمایه مالک
صورت سرمایه مالک (در تصویر ۱-۷ نشان داده شده است) نمایانگر تغییرات در میزان سرمایه در طول یک دوره مشخص میباشد، این دوره می تواند ماهیانه، سه ماهه و یا سالانه باشد.
در موارد زیر سرمایه کسب و کار افزایش پیدا می کند :
- سرمایه گذاری مالک،
- کسب سود خالص (ویژه) ، یعنی درآمدها منهای هزینه ها.
در موارد زیر سرمایه کسب و کار کاهش پیدا می کند :
- هنگام زیان ویژه (وقتیکه هزینه ها از درآمدها بیشتر شود)،
- برداشت مالک از سرمایه (خواه نقدی باشد خواه برداشت از سایر داراییها باشد).
در طول ماه آپریل در سرمایه شرکت اسمارت تاچ چه تغییراتی بوجود آمده است؟ سرمایه گذاری مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ توسط مالک شرکت شینا برایت و همچنین کسب سود خالص ۵٫۲۰۰$ باعث افزایش سرمایه شرکت شده است. از آنطرف برداشت مبلغ ۲٫۰۰۰$ توسط شینا برایت باعث کاهش سرمایه شده است (شکل ۱-۷ را ببینید).
ترازنامه
ترازنامه لیست داراییها ، بدهیها و سرمایه مالک در یک شرکت را در یک تاریخ مشخص نشان می دهد. معمولآ این تاریخ پایان یک ماه، پایان یک دوره سه ماه و یا پایان یک سال می باشد. ترازنامه مانند یک تصویر لحظه ای از کسب و کار می باشد. همچنین به ترازنامه صورت وضعیت مالی نیز گفته می شود (تصویر ۱-۷ را ببینید). ترازنامه منعکس کننده معادله حسابداری می باشد.
صورت جریان نقدینگی
صورت گردش وجوه نقد (گردش نقدینگی) وجوه دریافتی (مبالغ مثبت) و وجوه پرداختی (مبالغ منفی) را در طول یک دوره نمایش می دهد. نتیجه فعالیتهای کسب و کار ممکن است منجر به جریان نقدینگی ورودی، یا جریان نقدینگی خروجی گردد. صورت گردش نقدینگی نمایانگر افزایش یا کاهش نقدینگی در طول یک دوره مشخص می باشد ، همچنین مانده حساب نهایی موجودی نقد را نشان می دهد (تصویر ۱-۷ را ببینید).
در فصل اول از این کتاب ما بر روی موارد زیر تمرکز کرده ایم :
- صورت سود و زیان (صورت درآمد، صورت عملیات)،
- صورت سرمایه،
- و ترازنامه.
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت سود و زیان
منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳
| درآمدها: | ||||
| درآمد خدمات | ۸٫۵۰۰$ | |||
| هزینه ها: | ||||
| هزینه حقوق کارکنان | ۱٫۲۰۰$ | |||
| هزینه اجاره دفتر اداری | ۱٫۱۰۰$ | |||
| هزینه اجاره کامپیوتر | ۶۰۰$ | |||
| هزینه تاسیسات | ۴۰۰$ | |||
| مجموع هزینه ها | ۳٫۳۰۰$ | |||
| سود ویژه | ۵٫۲۰۰$ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت سرمایه مالک
منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳
| سرمایه اولیه شینا برایت | ۰$ | |||
| افزایش: سرمایه گذاری مالک | ۳۰٫۰۰۰$ | |||
| افزایش: سود ویژه | ۵٫۲۰۰$ | |||
| کاهش: برداشت مالک | ۲٫۰۰۰$ | |||
| سرمایه شینا برایت | ۳۳٫۲۰۰$ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
ترازنامه
منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳
| داراییها | بدهیها | |||
| موجودی نقد | ۱۹٫۹۰۰$ | حسابهای پرداختنی | ۲۰۰$ | |
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۰۰۰$ | |||
| تجهیزات اداری | ۵۰۰$ | سرمایه مالک – شینا برایت | ۳۳٫۲۰۰$ | |
| زمین | ۱۱٫۰۰۰$ | |||
| مجموع داراییها | ۳۳٫۴۰۰$ | مجموع بدهیها + مجموع سرمایه | ۳۳٫۴۰۰$ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت گردش وجوه نقد
منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳
| جریان نقدینگی حاصل از فعالیتهای عملیاتی: | |||
| دریافتیها: | |||
| دریافت از مشتریها (۵٫۵۰۰$ + ۱٫۰۰۰$) | ۶٫۵۰۰$ | ||
| پرداختیها: | |||
| پرداخت بابت تجهیزات اداری (۶۰۰$ + ۱٫۱۰۰$ + ۴۰۰$ + ۳۰۰$) | ۲٫۴۰۰$ | ||
| پرداخت به کارکنان | ۱٫۲۰۰$ | ||
| مبلغ نقدینگی حاصل از فعالیتهای شرکت: | ۲٫۹۰۰$ | ||
| جریان نقدینگی مربوط به فعالیتهای سرمایه گذاری: | |||
| خرید زمین | ۲۰٫۰۰۰$ | ||
| فروش زمین | ۹٫۰۰۰$ | ||
| مبلغ خالص فعالیتهای سرمایه گذاری: | ۱۱٫۰۰۰$ | ||
| گردش نقدینگی مربوط به فعالیتهای مالی: | |||
| سرمایه گذاری توسط مالک | ۳۰٫۰۰۰$ | ||
| برداشت مالک | ۲٫۰۰۰$ | ||
| مبلغ خالص مربوط به فعالیتهای مالی: | ۲۸٫۰۰۰$ | ||
| افزایش خالص در نقدینگی | ۱۹٫۹۰۰$ | ||
| مانده موجودی نقد در ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ | ۱۹٫۹۰۰$ |
در فصل ۱۴ ما صورت جریان نقدینگی را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد.
۲۹٫ با استفاده از صورتهای مالی عملکرد کسب و کار را ارزیابی کنید
شکل ۱-۷ که در درس قبل دیدید، چهار صورت مالی مهم را نشان می دهد. داده های این صورتهای مالی (تراکنشهای مرتبط) را می توانید در درس ماقبل آن در شکل ۱-۶ ببینید. این اطلاعات مربوط به آپریل ۲۰۱۳ هستند. این دو شکل را با دقت مطالعه کنید. سپس موارد زیر را مشاهده نمایید:
-
- صورت سود زیان منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
- درآمدها و هزینه های مربوط به ماه آپریل را گزارش می کند.
- هزینه ها را به ترتیب از ارقام بزرگتر تا ارقام کوچکتر فهرست می کند.
- مجموع هزینه ها را محاسبه کرده و نمایش می دهد.
- درآمد خالص مربوط به دوره مالی گزارش را نمایش میدهد (البته در صورتیکه مجموع درآمدها از مجموع هزینه ها بیشتر باشد). اگر مجموع هزینه ها بیشتر از مجموع درآمدها باشد، به جای درآمد خالص، زیان خالص نمایش داده می شود.
- صورت سود زیان منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
-
- صورت سرمایه مالک، منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
- این گزارش با مانده حساب سرمایه در ابتدای دوره آغاز می شود ( برای کسب و کارهایی که به تازگی شروع به کار کرده اند این مانده صفر می باشد).
- میزان مشارکت مالی مالک (سرمایه گذاری) که در طول ماه صورت گرفته است، نمایش داده می شود.
- درآمد خالص بعد از آن می آید. این مبلغ مستقیمآ از صورت سود و زیان به اینجا منتقل می شود.
- برداشتهای مالک کسر می شوند (و در صورت زیان خالص ، مبلغ زیان نیز در اینجا گزارش می شود). پرانتزها نشان دهنده کسر شدن(منفی) می باشد.
- صورت سود و زیان با نمایش مانده حساب سرمایه مالک در انتهای دوره مربوطه پایان می یابد.
- صورت سرمایه مالک، منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
-
- ترازنامه در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
- کلیه داراییها، کلیه بدهیها و سرمایه مالک را در تاریخ ترازنامه گزارش می کند.
- داراییها بر اساس ملاک قابلیت تبدیل به پول شدن (قابلیت نقد شدن) به ترتیب از بالا به پایین فهرست می شوند. طبق این ملاک پول نقد در ابتدای فهرست می آید زیرا نقد ترین دارایی می باشد.
- بدهیها نیز به روش مشابهی فهرست می گردند. آن بدهیها که زودتر باید پرداخت شوند در ابتدای فهرست قرار می گیرند، معمولآ حسابهای پرداختنی در ابتدای لیست قرار می گیرد.
- در این گزارش مجموع داراییها باید با مجموع بدهیها بعلاوه مجموع سرمایه برابر باشند (طبق معادله حسابداری).
- در ترازنامه سرمایه مالک آن چیزی است که در صورت سرمایه مشاهده کردید ، این مقدار مستقیمآ از صورت سرمایه به اینجا منتقل می گردد.
- ترازنامه در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
- صورت جریان های نقدی (صورت جریان نقدینگی) منتهی به ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ :
- این گزارش جریان های نقدی مرتبط با سه نوع فعالیت تجاری (فعالیتهای عملیاتی، فعالیتهای سرمایه گذاری، و فعالیتهای تامین مالی) را در طول دوره گزارش نمایش میدهد. هر طبقه بندی از فعالیتهای جریان های نقدی شامل وجوه نقد دریافتی (مبالغ مثبت) و وجوه نقد پرداختی (مبالغ منفی که با پرانتز نمایش داده می شوند) می باشند.
- نمایش افزایش خالص (کاهش خالص) در وجوه نقد در طول دوره گزارش و همچنین در پایان مانده وجوه نقد در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ نمایش داده می شود. این مبلغ مانده همان مبلغی است که در ترازنامه بعنوان مانده وجوه نقد گزارش می شود.
هر کدام از صورتهای مالی که در شکل ۱-۷ مشخص شده اند اطلاعات مختلفی درباره شرکت گزارش می کنند که استفاده کنندگان صورتهای مالی می توانند آنها را بکار بگیرند.
- صورت سود و زیان اطلاعاتی در مورد سود دهی شرکت در یک دوره زمانی مشخص را فراهم می آورد. بیاد داشته باشید که هزینه ها در این صورت مالی از مبالغ بزرگتر به مبالغ کوچکتر فهرست می شوند. این ترتیب به استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری نشان می دهد که کدام هزینه ها، بیشترین بخش درآمد را مصرف می کنند.
- صورت سرمایه به کاربران اطلاعات حسابداری در مورد این مطلب اطلاع رسانی می کند که چقدر از درآمدها مجددآ در شرکت سرمایه گذاری شده اند. بخاطر بیاورید که طبق شکل ۱-۷ سه آیتم اصلی از صورت سرمایه که مانده حساب سرمایه را تغییر می دادند کدامها بودند:
- مشارکت مالی مالک (سرمایه گذاری مالک)
- درآمد خالص یا زیان خالص
- برداشتهای مالک
اگر برداشت های مالک در طول یک دوره مشخص بیشتر از درآمدها باشد یک هشدار نگران کننده برای کاربران اطلاعات حسابداری به شمار می رود.
ترازنامه (در شکل ۱-۷) اطلاعات با ارزشی در مورد منابع اقتصادی شرکت (داراییها)، همچنین میزان بدهیهای شرکت، را به کاربران اطلاعات صورتهای مالی منتقل می کند. بنابراین ، ترازنامه وضعیت کلی مالی شرکت را در یک تاریخ مشخص ارائه می دهد. این به تصمیم گیرندگان اجازه می دهد تا نظر خود را در مورد وضعیت مالی شرکت تعیین کنند.
صورت جریان های نقدی، در فصلهای بعدی این کتاب با جزئیات کاملی تشریح خواهد شد. بطور خلاصه، هدف و ارزش آن اینست که به کاربران اطلاعات حسابداری توضیح دهد چرا درآمد خالص در صورت سود و زیان با میزان نقدینگی تغییر یافته در طول یک دوره برابر نمی باشد. در حالی که فصل یک از کتاب کم کم دارد به پایان می رسد باز هم به سوالی که در ابتدای کتاب مطرح شد برمیگردیم: آیا تا بحال بدین فکر کرده اید که کسب و کار خودتان را داشته باشید؟ ویژگی رهنمودهای تصمیم گیری در درس بعد به شما نشان می دهد که اگر یک کسب و کار راه انداختید، چگونه برخی تصمیات را بگیرید. رهنمودهای تصمیم گیری در تمامی فصول کتاب وجود خواهند داشت.
نکته کلیدی :
صورتهای مالی خلاصه ای از تراکنشهای مالی شرکت می باشند . هیچکدام از صورتهای مالی به تنهایی همه چیز را در مورد یک شرکت نشان نمی دهد. این مجموع صورتهای مالی و ارتباطات بین آنها می باشد که یک تصویر کلی از شرکت را به کاربران اطلاعات حسابداری ارائه می دهد.
۳۰٫ رهنمودهای تصمیم گیری
تصمیمات مهم کسب و کار
فرض کنید که شما یک کسب و کار راه انداخته اید تا در مهمانیهای مدرسه عکس بگیرید. شما یک عکاس حرفه ای هم استخدام می کنید . اگر انتظار سود آور بودن این کار را دارید چند فاکتور وجود دارد که باید آنها در نظر داشته باشید :
| تصمیم | رهنمودها | |
|---|---|---|
| چگونه کسب و کار را سازماندهی کنید؟ |
اگر تنها یک مالک وجود دارد ، کسب و کار تک مالکی می باشد. اگر دو یا چند مالک وجود دارد، اما شخصیت حقوقی وجود ندارد، یک کسب و کار شراکتی یا شرکت با مسئولیت محدود ، می تواند باشد. اگر کسب و کار برای سهامداران، برگه سهام صادر می کند، کسب و کار یک شرکت سهامی می باشد. اگر انگیزه کار، مذهبی، خیریه یا آموزشی باشد، می تواند یک کسب و کار غیر انتفاعی باشد. |
|
| چه رویدادهایی را باید در حسابداری لحاظ کرد؟ |
کسب و کار را حسابداری کنید، کسب و کار یک موجودیت مستقل از مالکش می باشد (اصل فرض شخصیت جداگانه حسابداری). تنها رویدادها و تراکنشهایی را در حسابداری لحاظ کنید که بر معادله حسابداری کسب و کار تاثیر گذار هستند و با اطمینان بتوان آنها را اندازه گیری کرد. |
|
| داراییها و بدهیها را به چه بهایی باید ثبت کرد؟ |
داراییها و بدهیهای کسب و کار باید به بهای تمام شده تاریخی ثبت گردند (اصل بهای تمام شده تاریخی). |
|
| چگونه یک تراکنش مالی را تجزیه و تحلیل کنیم؟ |
مطابق بر معادله حسابداری : سرمایه خالص ما + آنچه بر عهده ماست = آنچه ما مالک آن هستیم سرمایه مالک + بدهیها = داراییها |
|
| چگونه سود و زیان را اندازه گیری کنیم؟ |
توسط صورت سود و زیان : درآمد خالص (یا زیان خالص) = هزینه ها – درآمدها |
|
| آیا سرمایه مالک افزایش داشته است، یا کاهش؟ |
صورت سرمایه مالک: سرمایه فعلی = برداشت ها – درآمد خالص (یا زیان خالص) + سرمایه گذاری مالک + سرمایه اولیه |
|
| از لحاظ مالی کسب و کار در چه موقعیتی قرار دارد؟ |
ترازنامه (معادله حسابداری) این مطلب را نشان می دهد : سرمایه مالک + بدهیها = داراییها |
۳۱٫ ثبت تراکنش های کسب و کار
شروع فصل ۲ از کتاب Accounting
اهداف آموزشی فصل دو
- مفهوم حساب، دفتر روزنامه، و دفتر کل را که مربوط به ثبت تراکنش های مالی می باشند بشناسید و بتوانید حسابهای عمومی را تشریح کنید.
- مفهوم ستون بدهکار ، ستون بستانکار، و مانده حساب را درک کنید، و بتوانید از حسابداری دوبل و حساب T (بخوانید تی) استفاده کنید.
- گامهای فرآیند ثبت رویداد مالی را فهرست کنید.
- یکسری تراکنش های تستی را در دفتر روزنامه ثبت کنید و سپس آنها را به دفتر کل منتقل کنید.
- تراز آزمایشی را برای حسابهای T آماده کنید.
بعد از خواندن فصل یک کتاب، حالا شما یک درک اولیه از این موضوع که صورتهای مالی چه هستند، دارید. اما شما چگونه صورتهای مالی را برای کسب و کار خودتان یا برای شرکتی که در آن مشغول به کار هستید، ایجاد می کنید؟ چگونه شرکتهای بزرگی مثل مایکروسافت برای سرمایه گذاران صورتهای مالی خود را ایجاد می کنند؟ چگونه هر کسب و کاری تراکنشهای مالی را ثبت می کند تا بتواند از نتایج آنها صورتهای مالی اش را بسازد؟
در فصل یک ما دیدیم که چگونه شینا برایت (مالک آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ) رویدادهای مالی شرکتش را مطابق با معادله حسابداری ثبت کرد. این روش برای تعداد انگشت شماری رویداد مالی جواب می دهد، اما اگر کسب و کار شما تعداد زیادی رویداد مالی داشته باشد آن روش خیلی کارآمد نخواهد بود. در این فصل، ما به شما یک روش کار آمد خواهیم آموخت تا بتوانید رویدادهای مالی یک کسب و کار را ثبت کنید. همانطور که در ادامه خواهید داد، این فصل یک مبحث مهم و بنیادین برای یادگیری حسابداری می باشد.
۳۲٫ حساب، دفتر روزنامه، و دفتر کل
پایه ای ترین دستگاه خلاصه شده حسابداری، حساب می باشد. یک حساب، جزئیات تراکنش های مربوط به تمامی تغییرات رخ داده در یک دارایی خاص، یک بدهی خاص ، و یا یک حساب سرمایه مالک خاص (یا سرمایه سهامداران در شرکتهای سهامی) در طول یک دوره مالی مشخص می باشد. همانطور که در فصل یک دیدید، تراکنشهای کسب و کار باعث این تغییرات می گردند.
حسابدارها ابتدا تراکنشها را در دفتر روزنامه ثبت می کنند، دفتر روزنامه محلی است که تراکنشها به ترتیب وقوع زمانی (بر مبنای تسلسل تاریخی) در آن ثبت می گردند. سپس حسابدارها این تراکنشها را در دفاتر مربوط به هر حساب ثبت می کنند که به آن دفاتر ، دفتر کل حساب گفته می شود. یک فهرست از تمامی حسابهای کل و مانده آنها ، تراز آزمایشی نامیده می شود.
شکل زیر خلاصه ای از فرآیند حسابداری می باشد که در این فصل پوشش داده شده است. یک لحظه صبر کنید تا با این اصطلاحات مهم آشنا شوید. در ادامه شما از این واژه ها ، بارها و بارها استفاده خواهید کرد.
- تراکنشها را در دفتر روزنامه ثبت کنید.
- آنها را به دفاتر کل منتقل کنید.
- تراز آزمایشی را تهیه کنید.
- حساب : جزئیات تراکنشهای ثبت شده مربوط به یک دارایی، بدهی، یا سرمایه خاص.
- دفتر روزنامه : تراکنش ها بر اساس ترتیب وقوع زمانی آنها.
- دفتر کل : دفتر مخصوصی که تمامی حسابها به همراه مانده آنها در آن ثبت و نگهداری می شود.
- تراز آزمایشی : فهرستی از تمامی حسابهای کل به همراه مانده آنها.
حسابها به سه دسته بندی عمده مطابق با معادله حسابداری تقسیم می شوند:
سرمایه مالک + بدهیها = داراییها
۳۳٫ داراییها
داراییها منابع اقتصادی هستند که در آینده منافعی را برای کسب و کار بدنبال دارند، یا به زبان ساده تر، چیزی که کسب و کار مالک آن است و ارزش مالی دارد. اکثر شرکتها از حسابهای دارایی زیر استفاده می کنند :
موجودی نقد
حساب موجودی نقد، در بردارنده تراکنشهای مالی است که بر روی وجوه نقد تاثیر می گذارند، یا بعبارتی نقدی هستند. وجوه نقد شامل پول نقد می باشد مانند مانده حساب بانکی (موجودی حساب بانکی)، اسکناس، سکه، و چک ها می باشد. پول نقد اساسی ترین نیاز برای ایجاد یک کسب و کار جدید (مانند شرکت آموزشی اسمارت تاچ یا شرکت موزیک گرک) می باشد.
حسابهای دریافتنی
اکثر شرکتها کالاها یا خدمات خود را در ازای قول دریافت وجه نقد در آینده می فروشند (بصورت نسیه می فروشند). این قبیل فروشها بصورت اعتباری هستند (نسیه)، و حسابهای دریافتنی محلی برای نگهداری اینگونه حسابهای می باشد. حساب دریافتنی حق دریافت پول در آینده نزدیک می باشد. اکثر فروشها در ایالات متحده آمریکا و سایر کشورهای توسعه یافته بصورت اعتباری می باشد.
اسناد دریافتنی
یک کسب و کار ممکن است، کالا یا خدمات خود را بفروشد و در قبال آن یک سند دریافتنی یا قول کتبی (سفته) دریافت کند. یک سند دریافتنی یک تعهد کتبی است که طی آن مشتری باید مبلغ ثابتی را به همراه بهره آن در تاریخ خاصی بپردازد. یک سند دریافتنی حق دریافت وجه نقد و بهره آن در آینده می باشد.
پیش پرداخت هزینه
یک کسب و کار معمولآ برخی هزینه ها را ، مانند بیمه و اجاره، پیشاپیش (از قبل) می پردازد. یک پیش پرداخت هزینه، یک دارایی محسوب می گردد چون پیش پرداخت در آینده منافعی را بدنبال دارد. طی یک پیش پرداخت هزینه، شرکت مبلغ هزینه را قبل از استفاده از آن می پردازد. پیش پرداخت اجاره، پیش پرداخت بیمه، و پیش پرداخت تجهیزات اداری، حسابهای پیش پرداخت هزینه جداگانه ای هستند. مبلغی را که شما بعنوان شهریه دانشگاه در ابتدای ترم تحصیلی می پردازید برای شما یک دارایی محسوب می شود.
زمین
حساب زمین، بهای تمام شده زمین هایی را نشان می دهد که کسب و کار برای عملیات خودش آنها را نگهداری می کند. زمینهایی که به منظور فروش نگهداری می شوند متفاوت هستند، بهای پرداخت شده بابت آنها سرمایه گذاری محسوب می گردد.
ساختمان
بهای تمام شده ساختمانها، دفتر اداری، و یا انبار در حساب ساختمان نگهداری می شوند. بعنوان مثال شرکتهای “فریتو لای” و “کوکا کولا” مالک ساختمانهای زیادی در سراسر جهان هستند که در آنها چیپس و نوشیدنی تولید می کنند.
تجهیزات، اثاثیه و منصوبات
یک کسب و کار برای هر نوع تجهیزات حساب جداگانه ای ایجاد می کند.بعنوان مثال تجهیزات کامپیوتری، تجهیزات اداری، و تجهیزات فروشگاه . حساب تجهیزات بهای تمام شده این داراییها را نشان می دهد. بطور مشابه، حساب اثاثیه، بهای تمام شده تجهیزات روشنایی (مثل لامپ ها)، و تجهیزات قفسه بندی را در بردارد.
۳۴٫ بدهیها
به خاطر داشته باشید که بدهی یک مسئولیت (تعهد) است، که شما آن را به عهده گرفته اید. یک کسب و کار در حالت کلی ، انواع حسابهای بدهی کمتری نسبت به انواع حسابهای دارایی دارد.
حسابهای پرداختنی
حسابهای پرداختنی در نقطه مقابل حسابهای دریافتنی قرار دارد (متضاد هستند). قول پرداخت یک بدهی که می تواند ناشی از خریدهای اعتباری (نسیه) باشد یک حساب پرداختنی به حساب می آید،. مانند یک خرید نسیه. یک حساب پرداختنی یک تعهد پرداخت وجه نقد می باشد که باید در آینده نزدیک انجام پذیرد. همه شرکتها، از شرکت آموزشی اسمارت تاچ و شرکت موزیک گرک گرفته تا شرکتهای کوکاکولا و ای بی (eBay)، حسابهای پرداختنی دارند.
اسناد پرداختنی
اسناد پرداختنی در نقطه مقابل اسناد دریافتنی قرار دارد (متضاد هستند). یک سند پرداختنی یک تعهد برای پرداخت وجه نقد می باشد، در صورتیکه یک حساب دریافتنی یک حق برای دریافت وجه نقد می باشد. اسناد پرداختنی نشان دهنده بدهیهای کسب و کار هستند بعنوان مثال سفته ای که در قبال دریافت وام امضا می کنید یا سند کتبی که در قبال خزید چیزی پرداخت می کنید. اسناد پرداختنی تعهد پرداخت وجه نقد و بهره آن در آینده نزدیک می باشد.
بدهیهای معوق (بدهیهایی که تعلق گرفته اند اما پرداخت نشده اند)
یک بدهی معوق یک بدهی است که کسب و کار می داند چه مبلغی را باید بپردازد، اما هنوز آنرا پرداخت نکرده است. مالیات پرداختنی، بهره پرداختنی، و حقوق پرداختنی نمونه هایی از بدهیهای معوق می باشند.
۳۵٫ سرمایه مالک
ادعای (مطالبات) مالک نسبت به داراییهای یک کسب و کار، سرمایه مالک نامیده می شود. یک شرکت برای عناصر گوناگون سرمایه مالک، حسابهای جداگانه ای را نگهداری می کند.
سرمایه
حساب سرمایه نشان دهنده سرمایه گذاری خالص مالک در کسب و کار می باشد. سرمایه گذاری انباشته شده مالک، برداشتها، و درآمد (یا زیان) خالص ، در طول دوره حیات کسب و کار در این حساب نگهداری می شود. به عبارت دیگر، حساب سرمایه ارزش خالص، سرمایه گذاری مالک در کسب و کار می باشد.
برداشت
مالک در هر زمانی، ممکن است وجه نقد یا داراییهایی را از شرکت برداشت نماید. این حساب بازگشت سرمایه به مالک، و همچنین توزیع درآمدها توسط شرکت را نشان می دهد. برداشت های مالک این معنی را می دهد که پول کمتری برای توسعه شرکت در آینده باقی می ماند.
درآمدها
افزایش در سرمایه که توسط فروش محصولات یا خدمات به مشتریان باشد، درآمد نامیده می شود. درآمدها عایدی هایی می باشند که بابت خدمات یا کالاهای فروخته شده توسط شرکت بدست می آیند، صرفنظر از اینکه وجه نقد چه زمانی دریافت شود. دفتر کل می تواند شامل هر تعداد حساب درآمد که مورد نیاز است، باشد. بعنوان مثال شرکت اسمارت تاچ، نیاز به یک حساب درآمد دارد تا مبالغ دریافتی بابت ارائه خدمات آموزشی را در آن ثبت کند. اگر شرکت اسمارت تاچ به افراد بیرونی وام (قرض) بدهد، نیاز به یک حساب در آمد دیگر دارد که درآمد بهره وام های پرداختی را در آن ثبت کند. اگر شرکت ساختمانی را به یک مستاجر کرایه بدهد، نیاز به یک حساب درآمد بابت ثبت درآمد حاصل از کرایه دریافتی دارد.
هزینه ها
طی فرآیندهای عملیاتی یک کسب و کار، هزینه ها دارایی ها را مصرف می کنند، یا ایجاد بدهی می نمایند. هزینه ها تاثیر مخالف درآمدها را دارند. هزینه ها سرمایه را کاهش می دهند. هزینه ها مبالغی هستند که در حال حاضر یا در آینده پرداخت می شوند تا به شرکت کمک کنند کسب درآمد نماید. یک کسب و کار برای هر نوع هزینه نیاز به یک حساب هزینه جداگانه دارد، مانند هزینه دستمزد کارکنان، هزینه کرایه، هزینه تبلیغات، و هزینه تاسیسات. کسب و کارها معمولآ تلاش می کنند تا هزینه های خود را کاهش دهند تا بتوانند درآمد خالص بیشتری داشته باشند، خواه این کسب و کار، شرکت جنرال الکتریک باشبد، خواه شرکت اسمارت تاچ و یا شرکت موزیک گرک.
شکل ۲-۱ نحوه دسته بندی داراییها، بدهیها، و سرمایه مالک در دفتر کل را نشان می دهد.
ترجمه شکل ۲-۱ : دفتر کل – حسابهای دارایی، بدهی، و سرمایه مالک
موجودی نقد : حسابهای دارایی مجزا
حسابهای پرداختنی : حسابهای بدهی مجزا
سرمایه مالک : حسابهای سرمایه مالک مجزا
دفتر کل : ترکیب همه حسابها دفتر کل را می سازد.
۳۶٫ فهرست حسابها
دفتر کل شامل حسابهایی است که تحت این سرفصلها دسته بندی شده اند:
- دارایی، بدهی، و سرمایه مالک
- درآمد و هزینه
شرکتها ار فهرست حسابها استفاده می کنند تا همه حسابهایشان را به همراه شماره حساب (کد حساب) فهرست کنند. فهرست حسابهای مرتبط با شرکت اسمارت تاچ در شکل ۲-۲ نشان داده شده است. شماره حساب (کد حساب) فقط نسخه مختصر شده نام حساب می باشد. هر شماره حساب (کد حساب) معادل یک نام حساب می باشد، درست مانند شماره ملی شما که مخصوص شما و انحصاری می باشد.
کد حسابها معمولآ دو یا سه رقمی می باشد. داراییها معمولآ با عدد ۱ شروع می شوند، بدهیها با عدد ۲، و سرمایه مالک با عدد ۳، درآمدها با عدد ۴ ، و هزینه ها با عدد ۵ . عدد دوم و سوم کد حساب نشان دهنده ترتیب حساب در دسته بندی خودش می باشد. برای مثال، اگر شینا برایت(مالک شرکت اسمارت تاچ) از کدهای سه رقمی استفاده کند، موجودی نقد ممکن است کد ۱۰۱ داشته باشد، یعنی اولین حساب دارایی است. حسابهای دریافتنی می تواند کد ۱۱۱ داشته باشد، دومین دارایی. حسابهای پرداختنی ممکن است ۲۰۱ باشد، اولین بدهی. وقتی از اعداد استفاده می کنیم، همه حسابهای توسط این سیستم کد گذاری می شوند. اگر چه ، هر شرکتی سیستم کدینگ مخصوص به خودش را ، خودش انتخاب می کند.
در شکل ۲-۲ به شماره های جا افتاده بین کدهای ۱۲۱ و ۱۴۱ دقت کنید. شینا برایت (مالک اسمارت تاچ) ممکن است این کدها را بدین منظور خالی گذاشته باشد که در آینده بتواند حسابهای دارایی دیگری را در آنجا اضافه کند. برای مثال، شینا برایت ممکن است در آینده شروع به فروش برخی کالاها نماید و بخواهد تا حساب ۱۳۱ را برای موجودی کالا استفاده نماید. بنابراین همراه با توسعه کسب و کار کدینگ حسابها ممکن است تغییر یابد.
فهرست حسابها از شرکتی به شرکت دیگر متفاوت هستند، هرچند خیلی از حسابها بین شرکتهای مختلف مشترک هستند. برای مثال، شما حساب موجودی نقد را در هر فهرست حسابهای هر شرکتی خواهید دید. فهرست حسابها شامل حسابهایی است که برای ثبت تراکنشهای مالی از آن استفاده خواهید کرد.
ترجمه شکل ۲-۲ : فهرست حسابها – شرکت آموزشی اسمارت تاچ
حسابهای ترازنامه ای
داراییها
- ۱۰۱ . موجودی نقد
- ۱۱۱ . حسابهای دریافتنی
- ۱۲۱ . اسناد دریافتنی
- ۱۴۱ . تجهیزات
- ۱۵۱ . اثاثیه
- ۱۷۱ . ساختمان
- ۱۹۱ . زمین
بدهیها :
- ۲۰۱ . حسابهای پرداختنی
- ۲۱۱ . حقوق پرداختنی
- ۲۲۱ . بهره پرداختنی
- ۲۳۱ . اسناد پرداختنی
سرمایه مالک :
- ۳۰۱ . سرمایه برایت
- ۳۱۱ . برداشت برایت
حسابهای سود و زیانی (بخشی از سرمایه مالک)
درآمدها :
- ۴۰۱ . درآمد خدمات
- ۴۱۱ . درآمد بهره
هزینه ها :
- ۵۰۱ . هزینه اجاره کامپیوتر
- ۵۰۲ . هزینه اجاره دفتر اداری
- ۵۰۵ . هزینه حقوق
- ۵۱۰ . هزینه استهلاک
- ۵۲۰ . هزینه تاسیسات
- ۵۳۰ . هزینه تبلیغات
- ۵۴۰ . هزینه ملزومات
۳۷٫ بدهکار، بستانکار، و حسابداری دوبل (دو طرفه)
همانطور که در فصل یک مشاهده کردید، حسابداری مبتنی بر داده های تراکنشهای مالی می باشد، و نه مبتنی بر پندارها و عقاید محض. هر تراکنش مالی تاثیری دو جانبه دارد:
- سمت دریافت
- سمت پرداخت
برای مثال، در فصل یک دیدید که شینا برایت مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ در کسب و کارش سرمایه گذاری کرد، در این وضعیت کسب و کار :
- مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ وجه نقد دریافت می کند.
- مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ سرمایه به شینا برایت پرداخت می کند (او را صاحب سرمایه می داند).
حسابداری از سیستم ثبت دوبل استفاده می کند، که معنای آن اینست که ما برای هر تراکنش مالی دو رکورد ثبت می کنیم. در نتیجه، هر تراکنش مالی حداقل بر روی دو حساب اثر می گذارد. اگر صرفآ سمت پرداخت را ثبت کنیم، یا اینکه فقط سمت دریافت را ثبت کنیم، ثبت ما ناقص می باشد.
خرید نقدی تجهیزات را درنظر بگیرید. اثرات دو گانه آن چیست؟ خرید نقدی تجهیزات :
- مقدار تجهیزات بالا می رود (شما تجهیزات دریافت می کنید).
- پول نقد را کاهش می دهد (شما پول پرداخت می کنید).
بطور مشابه در خرید اعتباری تجهیزات (خرید نسیه):
- تجهیزات افزایش پیدا می کند (شما تجهیزات دریافت می کنید).
- حسابهای پرداختنی افزایش می یابد (شما قول می دهید که در آینده وجه آن را پرداخت کنید).
حساب T
یک شکل خلاصه شده از حساب کل را حساب T می نامند، چون شبیه حرف انگلیسی T می باشد. خط عمودی حرف T حساب را به دو قسمت، سمت راست و سمت چپ تقسیم می کند، و عنوانی در بالای آن نمایش داده می شود. بعنوان مثال حساب موجودی نقد در شکل زیر ظاهر می شود:
ترجمه تصویر :
موجودی نقد
سمت چپ
سمت راست
سمت چپ حساب ستون بستانکار نامیده می شود، و سمت راست آن ستون بدهکار نامیده می شود.
نکته مهم : توضیح مترجم
توجه داشته باشید که در حسابداری به زبان انگلیسی این ستونها برعکس هستند، یعنی بدهکار در سمت چپ و بستانکار در سمت راست نمایش داده می شود. اما در اینجا و در ترجمه مثالهای ثبت سند ما ستون بدهکار و بستانکار را مطابق استاندارد حسابداری در ایران خواهیم نوشت.
برای اینکه با قانون فوق راحتتر باشید، مطلب زیر را بیاد داشته باشید:
بدهکار = راست
بستانکار = چپ
۳۸٫ افزایش و کاهش در حسابها
نوع حساب (دارایی، بدهی، سرمایه) مشخص می کند که چگونه افزایش یا کاهش را ثبت کنیم. برای هر حساب مشخص، افزایش در یک سمت و کاهش در سمت مقابل آن ثبت می گردد. حساب های T زیر خلاصه ای از این مطلب را نشان می دهد:
اینها قوانین بدهکار و بستانکار کردن می باشند. اینکه یک حساب با افزایش یا کاهش، بدهکار یا بستانکار گردد، بستگی به نوع آن حساب دارد. بدهکار کردن، خوب یا بد نمی باشد، همینطور بستانکار. ستون بدهکار همواره نشان از افزایش یا کاهش ندارد، همینطور در مورد بستانکار.
در یک سیستم اطلاعاتی حسابداری که توسط کامپیوتر طراحی شده است، کامپیوتر از روی نوع حساب، بدهکار یا بستانکار بودن را تشخیص می دهد. برای مثال، کامپیوتر (نرم افزار کامپیوتری) افزایش در وجه نقد را بعنوان بدهکار می خواند، چون آن یک حساب دارایی می باشد. کامپیوتر کاهش در حسابهای پرداختنی را بعنوان بدهکار شناسایی می کند، چون حسابهای پرداختنی نوعی بدهی هستند.
شکل ۲-۳ ارتباط بین معادله حسابداری و قوانین بدهکار و بستانکار را نشان می دهد.
برای تشریح ایده های ترسیم شده در شکل ۲-۳، بیایید دوباره به تراکنش ۱ در فصل اول باز گردیم. شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ وجه نقد را دریافت می کند و آنرا به حساب سرمایه شینا برایت (مالک شرکت) منظور می کند. کدام حسابهای شرکت تحت تاثیر قرار گرفته اند؟
پاسخ : حساب دارایی و سرمایه هر دو به میزان ۳۰٫۰۰۰$ افزایش داشته اند، حساب T به شکل زیر می باشد :
نکته : واژه های بدهکار debit و بستانکار credit خلاصه ای هستند از واژه های لاتین debitum و creditum که توسط یک راهب ایتالیایی بنام Luca Pacioli در قرن پانزدهم درباره حسابداری نوشته شده است و باعث رواج این واژه ها شده است.
مبلغی که در حساب باقی می ماند ، مانده حساب نامیده می شود. در تراکنش مربوط به مثال فوق ، حساب موجودی نقد مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ مانده بدهکار دارد، و حساب سرمایه برایت مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ مانده بستانکار دارد. دومین تراکنش بیان می کند که زمینی به مبلغ ۲۰٫۰۰۰$ بصورت نقدی خریداری شده است. شکل ۲-۴ معادله حسابداری شرکت اسمارت تاچ را بعد از ثبت این دو تراکنش نشان می دهد. بعد از تراکنش دوم، حساب موجودی نقد مبلغ ۱۰٫۰۰۰$ مانده بدهکار دارد، و حساب زمین ۲۰٫۰۰۰$ مانده بدهکار دارد، و حساب سرمایه برایت ۳۰٫۰۰۰$ مانده بستانکار دارد.
ما حسابها را با توجه به نیاز ایجاد می کنیم. فرآیند ایجاد یک حساب جدید را باز کردن حساب (افتتاح حساب) می گویند. در تراکنش ۱ ما حسابهای موجودی نقد و سرمایه برایت را افتتاح کردیم. در تراکنش ۲ نیز ما حساب زمین را افتتاح کردیم.
۳۹٫ فهرست مراحل فرآیند ثبت تراکنشهای مالی در دفتر روزنامه
در عمل، حسابدارها تراکنشهای مالی را در دفتر روزنامه ثبت می کنند، فرآیند ثبت تراکنش مالی در دفتر روزنامه سه مرحله دارد:
- شناسایی حسابهای تحت تاثیر قرار گرفته و شناسایی نوع حساب (دارایی، بدهی، یا سرمایه مالک).
- تعیین اینکه هر حساب افزایش پیدا کرده و یا کاهش پیدا کرده است. از قوانین بدهکار و بستانکار کردن در این مرحله استفاده می شود.
- ثبت تراکنش در دفتر روزنامه، همراه با شرح مختصری در مورد تراکنش انجام شده. ابتدا سمت بدهکار تراکنش ثبت می گردد. سمت بستانکار تراکنش با مقداری فاصله نسبت به سمت بدهکار ثبت می گردد (اصطلاحآ دندانه دار می شود). مجموع بدهکار و مجموع بستانکار بعد از ثبت تراکنش، باید همواره برابر باشند. این مرحله را ثبت روزنامه می گویند.
مراحل ثبت تراکنشها در دفتر روزنامه خواه با نرم افزارهای کامپیوتری انجام شود و یا اینکه بصورت دستی انجام پذیرد تفاوتی ندارند و یکسان هستند.
بیایید اولین تراکنش را در دفتر روزنامه ثبت کنیم : شینا برایت مالک شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ در شرکتش سرمایه گذاری می کند.
- گام اول : حسابهای تحت تاثیر قرار گرفته از این تراکنش حساب موجودی نقد و حساب سرمایه برایت می باشد. حساب موجودی نقد یک دارایی می باشد. حساب سرمایه برایت یک حساب سرمایه می باشد.
- گام دوم : هر دو حساب فوق به میزان ۳۰٫۰۰۰$ افزایش پیدا می کنند. افزایش دارایی ها در ستون بدهکار ثبت می گردد. بنابراین ، ما حساب موجودی نقد را بدهکار می کنیم چون یک حساب دارایی می باشد. حساب سرمایه افزایش پیدا می کند چون توسط مالک سرمایه گذاری صورت پذیرفته است. افزایش در حساب سرمایه در ستون بستانکار ثبت می گردد. بنابراین ما حساب سرمایه برایت را بستانکار می کنیم.
- گام سوم : ثبت تراکنش در دفتر روزنامه که به شرح زیر می باشد :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| آپریل ۱ | موجودی نقد | سرمایه گذاری مالک شینا برایت | ۳۰٫۰۰۰ | ||
| سرمایه برایت | سرمایه گذاری مالک شینا برایت | ۳۰٫۰۰۰ |
ثبت روزنامه شامل چهار بخش می باشد:
- تاریخ تراکنش.
- عنوان حسابهای بدهکار شده همراه با مبلغ بدهکار.
- عنوان حسابهای بستانکار شده همراه با مبلغ بستانکار.
- شرح مختصری از تراکنش مالی مربوطه.
۴۰٫ انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل
ثبت دفتر روزنامه باعث می شود که تراکنشهای مالی فقط در دفتر روزنامه ثبت گردند ونه در دفتر کل. یک کپی از این تراکنشها باید در دفتر کل نیز ثبت گردند. عملیات کپی کردن اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل ، انتقال از روزنامه به کل نامیده می شود. ما اطلاعات را از دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل می کنیم.
تمامی ستونهای بدهکار دفتر روزنامه به ستون بدهکار دفتر کل منتقل می شود، و ستونهای بستانکار دفتر روزنامه نیز به ستون بستانکار دفتر کل منتقل می گردد، در این مورد هیچ استثنائی وجود ندارد. اولین تراکنش شرکت اسمارت تاچ در شکل زیر به دفتر کل منتقل شده است:
موجودی نقد
| بدهکار | بستانکار |
|---|---|
| ۳۰٫۰۰۰ |
سرمایه برایت
| بدهکار | بستانکار |
|---|---|
| ۳۰٫۰۰۰ |
۴۱٫ گسترش قوانین بدهکار و بستانکار : درآمدها و هزینه ها
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، درآمدها افزایش در سرمایه هستند و حاصل ارائه خدمات یا کالاها به مشتریان می باشند. هزینه ها کاهش در سرمایه هستند که نتیجه استفاده از داراییها یا افزایش بدهیها، هستند که طی عملیات کسب و کار بوجود می آیند. درآمدها بدست می آیند. هزینه ها بر ما تحمیل می شوند. بنابراین، ما باید معادله حسابداری را گسترش دهیم تا شامل درآمدها و هزینه ها نیز شود. درآمدها و هزینه ها عناصری از سرمایه مالک به حساب می آیند.
شکل ۲-۷ درآمدها و هزینه ها را زیر سرمایه مالک نشان می دهد، چون آنها مستقیمآ در سرمایه تاثیر می گذارند.
هم اکنون ما میتوانیم قوانین بدهکار و بستانکار کردن را در شکل کاملتری نشان دهیم، تصویر ۲-۸ این مطلب را نشان می دهد. توجه کنید که طبق تصویر معادله حسابداری شامل درآمدها و هزینه ها نیز شده است.
۴۲٫ مانده عادی یک حساب
مانده عادی یک حساب بدهکار یا بستانکار می باشد، ستونی که افزایش حساب در آن ثبت می شود بعنوان مانده عادی حساب شناخته می شود. برای مثال، داراییها معمولآ مانده بدهکار دارند، بنابراین داراییها حسابهای با مانده بدهکار هستند. بدهیها و سرمایه به طور معمول نوع مانده متضادی با داراییها دارند، بنابراین بدهیها و سرمایه حسابهای با مانده بستانکار می باشند. هزینه ها و برداشت حسابهای سرمایه هستند که مانده بدهکار دارند (برخلاف سایر انواع حسابهای سرمایه). نوع مانده حسابهای هزینه و برداشت بستانکار می باشد زیرا سرمایه را کاهش می دهند. درآمدها سرمایه را افزایش می دهند، بنابراین مانده معمولی حسابهای درآمد بستانکار می باشد.
همانطور که پیشتر دیدیم، سرمایه مالک شامل موارد زیر می باشد:
- سرمایه – یک حساب با نوع مانده بستانکار
- برداشت – یک حساب با نوع مانده بدهکار
- درآمد – یک حساب با نوع مانده بستانکار
- هزینه – یک حساب با نوع مانده بدهکار
یک حساب با نوع مانده معمولی بدهکار، ممکن است گاهی اوقات مانده بستانکار داشته باشد. مانده بستانکار برای این حساب نمایانگر مبالغ منفی می باشد. برای مثال، موجودی نقد مانده معمولی بدهکار دارد، اگر کسب و کار بیش از اعتبارش (بیش از موجودی) از حساب بانکی پول برداشت کند، مانده حساب موجودی نقد بستانکار می شود (در برخی موارد بانکها برای مشتریان معتبرشان این کار را انجام می دهند و علیرغم کسر موجودی به اعتبار مشتری چکش را پاس می کنند). همچنین، حسابهای پرداختنی بطور معمول مانده بستانکار دارند، اما اگر شرکت بیش از بدهیش پول پرداخت کند ، مانده حسابهای پرداختنی بستانکار می گردد. در موارد دیگر، یک مانده حساب غیر معمول نمایانگر خطا می باشد. برای مثال، مانده بستانکار در حساب تجهیزات اداری ، اثاثیه، یا ساختمان یک خطا محسوب می شود ، زیرا مانده منفی در مورد آنها هیچ مفهومی ندارد. در هر ثبت روزنامه، ما نوع حساب را مشخص می کنیم و اینکه آن افزایش پیدا کرده است، یا کاهش.
نکته در مورد مانده حسابها : داراییها، هزینه ها، و برداشت مانده بدهکار دارند. بدهیها، سرمایه، و درآمدها مانده بستانکار دارند.
توقف و تفکر :
واژه های بدهکار و بستانکار واقعآ معنای راست و چپ می دهند. یک روش برای یادگیری اینکه یک حساب خاص چه نوع مانده ای دارد مرتبط کردن حساب با معادله حسابداری می باشد. داراییها در سمت راست هستند پس آنها نوع مانده بدهکار (سمت راست) دارند. بدهیها و سرمایه در سمت چپ هستند پس نوع مانده آنها بستانکار (سمت چپ) می باشد. پس بیاد داشته باشید بدهکار سمت راست و بستانکار سمت چپ است، یاد آوری این موضوع در درک نوع مانده حساب به شما کمک می کند.
حالا بیایید چیزهای جدیدی را که یاد گرفته اید در عمل بکار ببندید، برای این منظور تراکنشهای شرکت اسمارت تاچ را که در فصل یک دیدید دوباره مرور خواهیم کرد.
شکل ۲-۹ جریان داده ها در سیستم حسابداری را خلاصه وار نشان می دهد. در صفحات بعد، ما تراکنشهای شرکت اسمارت تاچ را مطابق آموزشهای جدید ثبت خواهیم کرد. بخاطر داشته باشید ما مشغول حسابداری شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ هستیم و نه حسابداری تراکنشهای مالی شخصی شینا برایت (مالک شرکت مذکور) . و دلیل آن هم اصل فرض شخصیت مالی جداگانه در حسابداری می باشد.
۴۳٫ مستندات (مدارک اولیه) تراکنشهای مالی
همانطور که در بخش دوم از تصویر ۲-۹ دیدید، داده های حسابداری از روی مستندات تراکنشهای مالی ایجاد می شوند.در شکل ۲-۹ ، شرکت اسمارت تاچ ۳۰٫۰۰۰$ وجه نقد دریافت می کند و آن را به حساب سرمایه برایت (مالک شرکت اسمارت تاچ) منظور می کند. برگه رسید سپرده بانکی مدرکی (مستندات) است که مبلغ دریافتی توسط کسب و کار را نشان می دهد. بر مبنای مستندات ، برایت تعیین می کند که ثبت روزنامه چگونه و با چه مبلغی صورت پذیرد.
وقتیکه شرکت تجهیزاتی را بصورت نسیه خریداری می کند، فروشنده فاکتوری را برای شرکت اسمارت تاچ ارسال می کند. فاکتور خرید منبع سند می باشد که به شرکت می گوید چه مبلغی را و در چه تاریخی باید پرداخت کند. همچنین فاکتور نشان می دهد که شرکت اسمارت تاچ چه اقلامی را خریداری کرده است و بهای هر قلم چقدر است، این مستند (فاکتور خرید) چگونگی ثبت روزنامه را تعیین می کند.
شرکت اسمارت تاچ ممکن است حساب پرداختنی اش را با چک بپردازد، یک مستند دیگر. چک و فاکتور خرید به شرکت اطلاعاتی را می دهد که برای ثبت دقیق داده های حسابداری به آنها نیاز دارد.
هنگامیکه شرکت اسمارت تاچ خدمات آموزشی را به مشتریانش ارائه می دهد، شرکت فاکتور فروشی را برای مشتری ایمیل می کند. فاکتور فروش شرکت اسمارت تاچ یک مستند (مدرک) حسابداری می باشد که به شرکت اسمارت تاچ می گوید چه مقدار درآمد و از چه بابتی باید ثبت کند.
انواع مختلفی از مستندات حسابداری وجود دارند. در تراکنشهایی که در ادامه خواهید داد، ما برخی از عمومی ترین انواع مستندات را بررسی خواهیم کرد، که شرکت اسمارت تاچ از آنها استفاده کرده است.
نکته کلیدی :
یک تراکنش (رویداد مالی ) اتفاق می افتد و در اسناد منبع (مستندات) ثبت می گردد. سپس، ما حسابهای تحت تاثیر قرار گرفته از آن تراکنش را شناسایی می کنیم و سپس با استفاده از قوانین بدهکار و بستانکار کردن شش نوع حساب اصلی (دارایی، بدهی، سرمایه، درآمد، هزینه، وبرداشت) تعیین می کنیم که آیا افزایش در حساب صورت پذیرفته است یا کاهش در حساب واقع شده است. بعد از آن تراکنش را در دفتر روزنامه ثبت می کنیم،ابتدا موارد بدهکار و سپس موارد بستانکار را در دفتر روزنامه می آوریم. جمع مقادیر بدهکار و بستانکار حاصل از تراکنش در دفتر روزنامه باید برابر باشند. در پایان داده های دفتر روزنامه را به دفتر کل (حساب T) منتقل می کنیم.
۴۴٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۱ : سرمایه گذاری مالک
شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۱ آپریل ۲۰۱۳ مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ از شینا برایت مالک شرکت، دریافت می کند و این مبلغ را به حساب سرمایه برایت منظور می کند. این مبلغ به حساب بانکی شرکت اضافه می شود و رسید واریزی آن در تصویر زیر قابل مشاهده می باشد:
موجودی نقد شرکت افزایش می یابد که یک دارایی می باشد، بنابراین ما حساب موجودی نقد را بدهکار می کنیم. میزان سرمایه مالک در شرکت نیز افزایش می یابد، پس ما حساب سرمایه برایت را بستانکار می کنیم.
ثبت روزنامه و ثبت دفتر کل مربوط به این رویداد را در شکل زیر مشاهده می کنید:
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل | موجودی نقد | سرمایه گذاری مالک | ۳۰٫۰۰۰ | ||
| ۱ آپریل | سرمایه برایت | سرمایه گذاری مالک | ۳۰٫۰۰۰ |
دفتر کل
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱ آپریل | ۳۰٫۰۰۰ |
سرمایه برایت
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱ آپریل | ۳۰٫۰۰۰ |
۴۵٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۲ : خرید زمین
در تاریخ ۲ آپریل ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۲۰٫۰۰۰$ بابت خرید زمینی می پردازد. این خرید موجودی نقد را کاهش می دهد. بنابراین، ما حساب موجودی نقد را بستانکار می کنیم. دارایی دیگری، بنام زمین افزایش می یابد. بنابراین ما حساب زمین را بدهکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲ آپریل | زمین | پرداخت نقدی بابت خرید زمین | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| ۲ آپریل | موجودی نقد | پرداخت نقدی بابت خرید زمین | ۲۰٫۰۰۰ |
دفتر کل
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲ آپریل | ۲۰٫۰۰۰ |
زمین
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲ آپریل | ۲۰٫۰۰۰ |
۴۶٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۳ : خرید نسیه تجهیزات اداری
در تاریخ ۳ آپریل ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ مقداری تجهیزات اداری را به مبلغ ۵۰۰$ ، بصورت نسیه خریداری می کند. شکل زیر فاکتور خرید مربوطه می باشد.
شرکت اسمارت تاچ فعلآ قصد استفاده از این تجهیزات را ندارد و قرار است تا در آینده از آنها استفاده کند، این تجهیزات اداری در آینده منافعی را برای اسمارت تاچ به دنبال خواهد داشت، پس تا زمانیکه از آنها استفاده نشده است، جزئی از داراییهای شرکت محسوب می گردند. (در فصل سه در مورد حسابداری استفاده از تجهیزات بیشتر بحث خواهیم کرد).
دارایی تجهیزات اداری افزایش پیدا کرده است، بنابراین ما حساب تجهیزات اداری را بدهکار می کنیم. حسابهای پرداختنی که جزء بدهیهای شرکت می باشد نیز افزایش پیدا کرده است، پس ما حسابهای پرداختنی را بستانکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳ آپریل | تجهیزات اداری | خرید نسیه تجهیزات اداری | ۵۰۰ | ||
| ۳ آپریل | حسابهای پرداختنی | خرید نسیه تجهیزات اداری | ۵۰۰ |
دفتر کل
تجهیزات اداری
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۳ آپریل | ۵۰۰ |
حسابهای پرداختنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۳ آپریل | ۵۰۰ |
۴۷٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۴ : کسب درآمد نقدی از فروش خدمات
در تاریخ ۴ آپریل ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۵٫۵۰۰$ وجه نقد، از طریق فروش خدمات آموزشی کسب می کند. مستندات این تراکنش فاکتورهای فروش شرکت اسمارت تاچ می باشند که در ادامه خواهید دید.
دارایی موجودی نقد افزایش می یابد، پس ما حساب موجودی نقد را بدهکار می کنیم. درآمدها افزایش پیدا می کنند، پس ما حساب درآمد خدمات را بستانکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۴ آپریل | موجودی نقد | کسب درآمد خدمات آموزشی | ۵٫۵۰۰ | ||
| ۴ آپریل | درآمد خدمات | کسب درآمد خدمات آموزشی | ۵٫۵۰۰ |
دفتر کل
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۴ آپریل | ۵٫۵۰۰ |
درآمد خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۴ آپریل | ۵٫۵۰۰ |
در فصل یک ما درآمد خدمات و هزینه ها را در حساب سرمایه برایت ثبت کردیم. در اینجا ما درآمدها و هزینه ها را بصورت مستقیم در حساب مربوط به خودشان ثبت خواهیم کرد. در فصل چهار خواهید دید که در نهایت درآمدها و هزینه ها به حساب سرمایه مالک منتقل خواهند شد.
۴۸٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۵ : فروش نسیه خدمات
در تاریخ ۱۰ آپریل ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ یکسری خدمات آموزشی را به مشتریانش ارائه می دهد، مشروط بر اینکه مشتریان بعدآ هزینه این خدمات را بپردازند. شرکت مبلغ ۳٫۰۰۰$ درآمد خدمات (البته بصورت نسیه) کسب می کند.
این تراکنش حسابهای دریافتنی را افزایش می دهد، بنابراین ما دارایی حسابهای دریافتنی را بدهکار می کنیم. درآمد خدمات نیز افزایش پیدا می کند و ما حساب درآمد خدمات را بستانکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۰ آپریل | حسابهای دریافتنی | ارائه خدمات آموزشی بصورت نسیه | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۱۰ آپریل | درآمد خدمات | ارائه خدمات آموزشی بصورت نسیه | ۳٫۰۰۰ |
دفتر کل
حسابهای دریافتنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۰ آپریل | ۳٫۰۰۰ |
درآمد خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۰ آپریل | ۳٫۰۰۰ |
به تفاوتها و شباهتهای تراکنش ۴ و تراکنش ۵ دقت کنید. درهر دو تراکنش، درآمد خدمات افزایش پیدا کرده است (بستانکار شده) زیرا در هر دو تراکنش شرکت درآمد کسب کرده است. اگرچه، در تراکنش ۴ مبلغ درآمد کسب شده بصورت نقدی و همزمان با ارائه خدمات دریافت شده است، و در تراکنش ۵ شرکت قرار است که مبلغ خدمات فروخته شده را در آینده دریافت کند (حسابهای دریافتنی ایجاد شده است). این یک تفاوت کلیدی است، مبلغ خدمات ارائه شده، ربطی به هنگام دریافت آن ندارد. تراکنش مربوط به فروش خدمات باید بلافاصله و در هنگام نهایی شدن فروش خدمات ثبت گردد، و نباید برای ثبت آن منتظر تسویه حساب کامل ماند.
۴۹٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۶ : پرداخت هزینه
در تاریخ ۱۵ آپریل ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ هزینه هایی را به شرح زیر پرداخت می کند:
- هزینه اجاره کامپیوتر : ۶۰۰$
- هزینه اجاره دفتر اداری : ۱٫۰۰۰$
- هزینه حقوق کارکنان : ۱٫۲۰۰$
- هزینه تاسیسات : ۴۰۰$
ما باید تک تک این هزینه ها را افزایش بدهیم، و این کار را با بدهکار کردن حساب هزینه ها انجام می دهیم. از آنطرف موجودی نقد کاهش پیدا کرده است و این کاهش را با بستانکار کردن موجودی نقد ثبت می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | هزینه اجاره کامپیوتر | پرداخت نقدی هزینه | ۶۰۰ | ||
| ۱۵ آپریل | هزینه اجاره دفتر اداری | پرداخت نقدی هزینه | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۱۵ آپریل | هزینه حقوق کارکنان | پرداخت نقدی هزینه | ۱٫۲۰۰ | ||
| ۱۵ آپریل | هزینه تاسیسات | پرداخت نقدی هزینه | ۴۰۰ | ||
| ۱۵ آپریل | موجودی نقد | پرداخت نقدی هزینه | ۳٫۲۰۰ |
دفتر کل
هزینه اجاره کامپیوتر
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۶۰۰ |
هزینه اجاره دفتر اداری
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۱٫۰۰۰ |
هزینه حقوق کارکنان
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۱٫۲۰۰ |
هزینه تاسیسات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۴۰۰ |
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۳٫۲۰۰ |
نکته : ما می توانستیم حساب موجودی نقد را طی چهار ردیف جداگانه در دفتر روزنامه بستانکار کنیم، اما همه آنها را طی یک ردیف ثبت کردیم، به این شیوه ثبت ترکیبی(مرکب) در دفتر روزنامه گفته می شود. در یک ثبت مرکب نیز مجموع ستونهای بدهکار و بستانکار باید با هم برابر باشند.
۵۰٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۷ : پرداخت بدهی
در تاریخ ۲۱ آپریل ۲۰۱۳ ، شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۳۰۰$ از بدهیهایی را که در تراکنش ۳ ایجاد شده بود پرداخت می کند. چک پرداختی زیر سند (مدرک) این تراکنش می باشد.
این پرداخت موجودی نقد را کاهش می دهد، بنابراین ما حساب موجودی نقد را بستانکار می کنیم. این پرداخت باعث می شود تا حسابهای پرداختنی کاهش پیدا کنند، بنابراین ما حسابهای پرداختنی را بدهکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۱ آپریل | حسابهای پرداختنی | پرداخت نقدی بدهی | ۳۰۰ | ||
| ۲۱ آپریل | موجودی نقد | پرداخت نقدی بدهی | ۳۰۰ |
دفتر کل
حسابهای پرداختنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲۱ آپریل | ۳۰۰ |
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲۱ آپریل | ۳۰۰ |
۵۱ . ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۸ : بازسازی منزل شخصی مالک شرکت
شینا برایت مالک شرکت اسمارت تاچ منزل شخصی اش را بازسازی کرد و هزینه این کار را از اموال شخصی خودش پرداخت کرد. این تراکنش ربطی به کسب و کار ندارد.
طبق اصل فرض شخصیت حسابداری جداگانه، تراکنشهای مالی کسب و کار از تراکنشهای مالی مالک کسب و کار جدا می باشند. در این گونه مواقع نیازی به ثبت حسابداری وجود ندارد.
۵۲٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۹ : وصول مطالبات
در تاریخ ۲۲ آپریل ۲۰۱۳، شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۲٫۰۰۰$ از مطالباتی را که طی تراکنش ۵ ایجاد شده بودند ، از مشتریانش دریافت می کند. موجودی نقد افزایش پیدا می کند، پس ما موجودی نقد را بدهکار می کنیم. حسابهای دریافتنی کاهش پیدا می کنند، پس ما حسابهای دریافتنی را بستانکار می کنیم.
نکته : این تراکنش تاثیری بر درآمدها ندارد، درآمدهای مربوطه در تراکنش ۵ ثبت شده بودند.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۲ آپریل | موجودی نقد | وصول مطالبات | ۲٫۰۰۰ | ||
| ۲۲ آپریل | حسابهای دریافتنی | وصول مطالبات | ۲٫۰۰۰ |
دفتر کل
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲۲ آپریل | ۲٫۰۰۰ |
حسابهای دریافتنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲۲ آپریل | ۲٫۰۰۰ |
۵۳٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۱۰ : فروش زمین
در تاریخ ۲۴ آپریل ۲۰۱۳، شرکت اسمارت تاچ یک قطعه از زمینهایی را که مالک آن شرکت بود را می فروشد. قیمت فروش زمین ۹٫۰۰۰$ می باشد که با بهای تمام شده زمین (قیمت خرید) آن برابر می باشد، شرکت از طریق فروش این زمین سود و یا زیانی نمی کند. موجودی نقد افزایش پیدا کرده است، پس ما موجودی نقد را بدهکار می کنیم. زمین کاهش پیدا کرده است، پس ما حساب زمین را بستانکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۴ آپریل | موجودی نقد | فروش نقدی یک قطعه زمین | ۹٫۰۰۰ | ||
| ۲۴ آپریل | زمین | فروش نقدی یک قطعه زمین | ۹٫۰۰۰ |
دفتر کل
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲۴ آپریل | ۹٫۰۰۰ |
زمین
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۲۴ آپریل | ۹٫۰۰۰ |
۵۴٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۱۱ : دریافت صورتحساب تلفن مصرفی
در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳، شرکت اسمارت تاچ یک صورتحساب تلفن دریافت می کند که مبلغ آن ۱۰۰$ می باشد، شرکت باید این ۱۰۰$ را تا آخر ماه بعد بپردازد. هنوز پرداختی صورت نگرفته است. این یک بدهی است که بعهده شرکت می باشد. حساب هزینه تاسیسات افزایش پیدا می کند، پس ما آن را بدهکار می کنیم. حسابهای پرداختنی نیز افزایش پیدا می کنند، پس ما حسابهای پرداختنی را بستانکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | هزینه تاسیسات | دریافت صورتحساب هزینه تلفن | ۱۰۰ | ||
| ۳۰ آپریل | حسابهای پرداختنی | دریافت صورتحساب هزینه تلفن | ۱۰۰ |
دفتر کل
هزینه تاسیسات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | ۱۰۰ |
حسابهای پرداختنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | ۱۰۰ |
۵۵٫ ثبت دفتر روزنامه و دفتر کل، تراکنش ۱۲ : برداشت مالک از سرمایه
در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳، شینا برایت(مالک شرکت اسمارت تاچ) مبلغ ۲٫۰۰۰$ وجه نقد از شرکت برداشت می کند. برداشت موجودی نقد را کاهش می دهد، پس ما حساب موجودی نقد را بدهکار می کنیم. برداشت همچنین باعث می شود تا مجموع سرمایه مالک کاهش یابد. کاهش در سرمایه که بدلیل برداشت توسط مالک باشد، باعث بدهکار شدن حساب برداشت مالک می شود، پس ما حساب برداشت برایت را بدهکار می کنیم.
دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | سرمایه برایت | برداشت مالک | ۲٫۰۰۰ | ||
| ۳۰ آپریل | موجودی نقد | برداشت مالک | ۲٫۰۰۰ |
دفتر کل
سرمایه برایت
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | ۲٫۰۰۰ |
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | ۲٫۰۰۰ |
شماره روزنامه
هر اطلاعاتی که از دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل می شود توسط تاریخ و شماره تراکنش از سایر اطلاعات تفکیک می شود. در این روش، براحتی می توان اطلاعات دفتر روزنامه و دفتر کل را با هم مقایسه کرد و به بررسی آنها پرداخت. این روش (شماره دار کردن اطلاعات در دفتر روزنامه و دفتر کل) باعث می شود شما اطلاعات مورد نیازتان را براحتی پیدا کنید.
۵۶٫ دفتر کل بعد از انتقال اطلاعات دفتر روزنامه
شکل زیر کلیه دفاتر کل شرکت اسمارت تاچ را بعد از ثبت رویدادهای مالی (که در درسهای قبل مرور کردیم) نشان می دهد. هر حساب تحت عنوان نام خود در شکل ۲-۱۰ نمایش داده شده است.
هر حساب دارای مانده می باشد. مانده حساب اختلاف بین مجموع مبالغ بدهکار و مجموع مبالغ بستانکار می باشد. برای مثال، مبلغ ۲۱٫۰۰۰$ مانده حساب موجودی نقد نتیجه اختلاف بین موارد زیر می باشد:
- جمع مبالغ بدهکار : ۴۶٫۵۰۰$ = ۳۰٫۰۰۰ + ۵٫۵۰۰ + ۲٫۰۰۰ + ۹٫۰۰۰
- جمع مبالغ بستانکار : ۲۵٫۵۰۰$ = ۲۰٫۰۰۰ + ۳٫۲۰۰ + ۳۰۰ + ۲٫۰۰۰
- مانده : ۲۱٫۰۰۰$ = ۲۵٫۵۰۰ – ۴۶٫۵۰۰
داراییها
موجودی نقد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل | ۳۰٫۰۰۰ | ۳۰٫۰۰۰ | ||
| ۲ آپریل | ۲۰٫۰۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | ||
| ۸ آپریل | ۵٫۵۰۰ | ۱۵٫۵۰۰ | ||
| ۱۵ آپریل | ۳٫۲۰۰ | ۱۲٫۳۰۰ | ||
| ۲۱ آپریل | ۳۰۰ | ۱۲٫۰۰۰ | ||
| ۲۲ آپریل | ۲٫۰۰۰ | ۱۴٫۰۰۰ | ||
| ۲۴ آپریل | ۹٫۰۰۰ | ۲۳٫۰۰۰ | ||
| ۳۰ آپریل | ۲٫۰۰۰ | ۲۱٫۰۰۰ |
حسابهای دریافتنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱۰ آپریل | ۳٫۰۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۲۲ آپریل | ۲٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ |
تجهیزات اداری
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۳ آپریل | ۵۰۰ | ۵۰۰ |
زمین
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۲ آپریل | ۲۰٫۰۰۰ | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| ۲۴ آپریل | ۹٫۰۰۰ | ۱۱٫۰۰۰ |
بدهیها
حسابهای پرداختنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۳ آپریل | ۵۰۰ | ۵۰۰ | ||
| ۲۱ آپریل | ۳۰۰ | ۲۰۰ | ||
| ۳۰ آپریل | ۱۰۰ | ۳۰۰ |
سرمایه مالک
سرمایه برایت
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل | ۳۰٫۰۰۰ | ۳۰٫۰۰۰ |
برداشت برایت
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۳۰ آپریل | ۲٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ |
درآمدها
درآمد خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۸ آپریل | ۵٫۵۰۰ | ۵٫۵۰۰ | ||
| ۱۰ آپریل | ۳٫۰۰۰ | ۸٫۵۰۰ |
هزینه ها
هزینه اجاره کامپیوتر
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۶۰۰ | ۶۰۰ |
هزینه اجاره دفتر اداری
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ |
هزینه حقوق کارکنان
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۱٫۲۰۰ | ۱٫۲۰۰ |
هزینه تاسیسات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|---|
| ۱۵ آپریل | ۴۰۰ | ۴۰۰ | ||
| ۳۰ آپریل | ۱۰۰ | ۵۰۰ |
نکته : این مبالغ بصورت تعمدی متفاوت از مبالغ فصل یک هستند.
توقف و تفکر :
آیا تاکنون کنار دریا به پیاده روی و جمع آوری صدف پرداخته اید؟ ممکن است شما چند سطل همراه خودتان داشته باشید تا صدف ها را در یک سطل، خرچنگها را در سطل دیگر و به همین ترتیب سایر موارد را در سطلهای جداگانه، قرار دهید. کاری که در دفتر کل انجام می شود مشابه این کار می باشد، تفکیک و جداسازی اطلاعات هدف انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل می باشد. تمام کاری که ما می کنیم اینست که کلیه تراکنشهای مربوط به یک حساب خاص را در یک جا جمع آوری کنیم، برای مثال، همه تراکنشها مربوط به حساب موجودی نقد را در یکجا نشان می دهیم و آنها را در حساب T مربوط به موجودی نقد ثبت می کنیم. ستونهای بدهکار یا بستانکار در دفتر کل، کاملآ مشابه ستونهای بدهکار و بستانکار دفتر روزنامه می باشند. در طی فرآیند انتقال اطلاعات صرفآ هدف مرتب سازی و تفکیک داده ها می باشد و هیچ گونه تغییری در داده های حسابداری صورت نمی پذیرد.
نکته کلیدی :
بیایید با هم یک مروری انجام بدهیم. یک رویداد مالی اتفاق می افتد. سپس ما نام حسابهایی که طی آن تراکنش تحت تاثیر قرار گرفته اند شناسایی می کنیم، و تعیین می کنیم که آیا در حساب افزایش واقع شده است یا کاهش. و با توجه به قوانین بدهکار و بستانکار کردن شش نوع اصلی حسابها (دارایی، بدهی، سرمایه، درآمد، هزینه، و برداشت) ، تعیین می کنیم که حساب باید بدهکار شود یا بدهکار. سپس داده ها را در دفتر روزنامه ثبت می کنیم، موارد بدهکار را ابتدا و موارد بستانکار را بعد از آن ثبت می کنیم. جمع ستون بدهکار و ستون بستانکار دفتر روزنامه باید با هم برابر باشند. سپس داده ها را از دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل می کنیم. در پایان مانده هر حساب را در دفتر کل مشخص می کنیم.
۵۷٫ تهیه تراز آزمایشی از روی دفاتر کل (از روی حسابهای T)
همانطور که پیشتر گفته شد، تراز آزمایشی، خلاصه ای از دفاتر کل (حسابهای T) می باشد. در تراز آزمایشی کلیه حسابهای کل به همراه مانده آنها گزارش می شود. ترتیب حسابها در تراز آزمایشی بدین نحو می باشد که ابتدا حسابهای دارایی، سپس حسابهای بدهی، و بعد حساب سرمایه مالک لیست می گردد. در یک سیستم حسابداری دستی، تراز آزمایشی باید از نظر صحت و دقت مورد بررسی قرار بگیرد. در تمامی انواع سیستمهای حسابداری، تراز آزمایشی یک خلاصه کاربردی از حسابها و مانده آنها می باشد، تراز آزمایشی مانده تمامی حسابها را در یک تاریخ خاص نشان می دهد. شکل ۲-۱۱ تراز آزمایشی شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ می باشد. این تراز در پایان اولین ماه فعالیت شرکت (ماه آپریل) تهیه شده است.
یک هشدار :
تراز آزمایشی را با ترازنامه اشتباه نگیرید. تراز آزمایشی یک سند داخلی می باشد که توسط استفاده کنندگان داخلی شرکت استفاده می شود. افراد بیرونی فقط از ترازنامه شرکت استفاده می کنند و نه تراز آزمایشی.
شرکت اسمارت تاچ
تراز آزمایشی
در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳
| حساب | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|
| موجودی نقد | ۲۱٫۰۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۱٫۰۰۰ | ||
| تجهیزات اداری | ۵۰۰ | ||
| زمین | ۱۱٫۰۰۰ | ||
| حسابهای پرداختنی | ۳۰۰ | ||
| سرمایه برایت | ۳۰٫۰۰۰ | ||
| برداشت برایت | ۲٫۰۰۰ | ||
| درآمد خدمات | ۸٫۵۰۰ | ||
| هزینه اجاره کامپیوتر | ۶۰۰ | ||
| هزینه اجاره دفتر اداری | ۱٫۰۰۰ | ||
| هزینه حقوق کارکنان | ۱٫۲۰۰ | ||
| هزینه تاسیسات | ۵۰۰ | ||
| جمع ستونها | ۳۸٫۸۰۰ | ۳۸٫۸۰۰ |
۵۸٫ تصحیح خطاهای تراز آزمایشی
در طول فرآیند حسابداری، مجموع مبالغ بدهکار و مجموع مبالغ بستانکار باید همواره برابر باشند. اگر برابر نباشند حتمآ یک خطایی اتفاق افتاده است. سیستم های کامپیوتری بسیاری از اشتباهات را از بین می برند، زیرا اغلب نرم افزارهای حسابداری اجازه ثبت اطلاعات غیر تراز را در دفتر روزنامه به شما نمی دهند. اما کامپیوترها نمی توانند جلوی تمامی خطاها را بگیرند، چون ممکن است انسانها اطلاعات اشتباهی را وارد سیستم کرده باشند.
خطاهای مربوط به عدم تراز بودن (عدم تساوی مجموع بدهکار و بستانکار) از طریق محاسبه مجموع ستون بدهکار و بستانکار در تراز آزمایشی مشخص می گردد. اگر مجموع ستونهای بدهکار و بستانکار در تراز آزمایشی با هم برابر نبودند اقدامات زیر می تواند به شما کمک کند :
- ابتدا در تراز آزمایشی بدنبال حسابهای از قلم افتاده باشید، برای مثال، ممکن است حساب برداشت مالک را در تراز آزمایشی نیاورده باشید. از طریق مقایسه حسابهای دفتر کل و تراز آزمایشی می تواند این موضوع را بررسی کنید.
- مبلغ اختلاف بین ستونهای بدهکار و بستانکار را تقسیم بر ۲ کنید. ممکن است یک بدهکار بجای بستانکار ثبت شده باشد و یا اگر برعکس آن اتفاق افتاده باشد، و باعث شده باشد تا مبلغ اختلاف دو برابر شده باشد. فرض کنید حسابدار مبلغ ۵۰۰$ را بجای بستانکار در ستون بدهکار ثبت کرده باشد، مجموع بدهکارها ۵۰۰ زیاد می باشد و مجموع بستانکارها ۵۰۰ کم می باشد. مقدار اختلاف در اینجا ۱۰۰۰ می باشد. تقسیم ۱۰۰۰ بر ۲ می تواند مبلغ تراکنش اشتباه ثبت شده را نشان بدهد. سپس در تراز آزمایشی بدنبال یک تراکنش ۵۰۰$ بگردید و آن را مورد بررسی قرار دهید تا به اختلاف اصلی برسید.
- مقدار اختلاف را بر عدد ۹ تقسیم کنید . اگر عدد حاصله بر ۹ بخش پذیر باشد، خطا ممکن است به این نحو باشد که ۱۰۰۰ را اشتباها ۱۰۰ نوشته اید و یا اینکه ۱۰۰ را اشتباهآ ۱۰۰۰ نوشته اید. و یا بصورت جابجا مانند این مثال نوشته اید، بجای مبلغ ۱٫۲۰۰ مبلغ ۲٫۱۰۰ را ثبت کرده اید. برای درک بهتر این مساله فرض کنید که بجای ۲٫۰۰۰ اشتباهآ ۲۰٫۰۰۰ ثبت شده است. در اینجا اختلاف برابر با ۱۸٫۰۰۰ می باشد. تقسیم کردن ۱۸٫۰۰۰ بر عدد ۹ نتیجه ۲٫۰۰۰ می دهد، که مبلغ صحیح می باشد. حال می توانید بدنبال منشا، این اختلاف ۲٫۰۰۰$ باشید.
علیرغم تراز بودن جمع مبالغ بدهکار و بستانکار در تراز آزمایشی ، باز هم می تواند خطاهایی در آن وجود داشته باشد، بعنوان مثال ممکن است تراز یک حساب خاص برابر نباشد و دلیل آنهم ثبت اشتباه در دفتر روزنامه یا کل توسط حسابدار باشد.
۵۹٫ جزئیات دفتر روزنامه و دفتر کل
در عمل، دفتر روزنامه و دفتر کل، جزئیاتی دارند که برای دنبال کردن سوابق رکوردها به حسابدارها کمک می کنند. فرض کنید که یک فروشنده برای یک آیتم (کالا یا خدمات) که ما خریداری کرده ایم دو بار صورتحساب می فرستد. برای اینکه نشان بدهیم ما صورتحساب را پرداخت کرده ایم، ما باید پرداختمان را ثابت کنیم. پس در اینجا نیازداریم تا از روی دفتر روزنامه و دفتر کل بتوانیم به منبع سند دسترسی پیدا کنیم .
جزئیات دفتر روزنامه
شکل ۲-۱۲ نحوه ثبت رکورد در دفتر روزنامه همراه با جزئیات را نمایش می دهد :
- تاریخ تراکنش ۱ آپریل ۲۰۱۳ می باشد.
- حسابهای بدهکار و بستانکار شده همراه با مبالغ بدهکار و بستانکار.
- کد حساب در دفتر کل که نشان می دهد این ثبت به کدام قسمت از دفتر کل منتقل شده است
جزئیات دفترکل
همانطور که پیشتر گفته شد، ثبت یک کپی از داده های دفتر روزنامه در دفتر کل را، انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفترکل می گویند. اما چگونه در دفترکل جزئیات را نشان می دهیم؟ شکل ۲-۱۲ نحوه این کار را نشان می دهد.
در دفترکل شماره ارجاع دفتر روزنامه ثبت می شود. و این به ما نشان می دهد که داده های دفترکل از کدام قسمت دفتر روزنامه منتقل شده اند.
دفتر روزنامه
صفحه ۱
| تاریخ | حساب | شرح | کد حساب | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل ۲۰۱۳ | موجودی نقد | سرمایه گذاری توسط مالک | ۱۰۱ | ۳۰٫۰۰۰ | ||
| ۱ آپریل ۲۰۱۳ | سرمایه برایت | سرمایه گذاری توسط مالک | ۳۰۱ | ۳۰٫۰۰۰ |
دفتر کل
موجودی نقد
شماره حساب ۱۰۱
| تاریخ | رفرنس(سند اصلی) | صفحه روزنامه | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۳۰٫۰۰۰ |
سرمایه برایت
شماره حساب ۳۰۱
| تاریخ | رفرنس(سند اصلی) | صفحه روزنامه | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۳۰٫۰۰۰ |
۶۰٫ حسابهای چهار ستونی : جایگزینی برای حسابT
حسابهای کل که تاکنون دیدید در شکل حساب T بودند، و ستون بدهکار در سمت راست، و ستون بستانکار در سمت چپ قرار داشتند. حساب T به وضوح بدهکار را از بستانکار جدا می کند و برای اهداف آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد. نوع دیگر نحوه نمایش حساب، شکل چهارستونی حساب می باشد که در شکل ۲-۱۳ نشان داده شده است:
موجودی نقد
شماره حساب ۱۰۱
| تاریخ | رفرنس(سند منبع) | صفحه روزنامه | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۳۰٫۰۰۰ | ۳۰٫۰۰۰ | ||||
| ۲ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۲۰٫۰۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | ||||
| ۸ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۵٫۵۰۰ | ۱۵٫۵۰۰ | ||||
| ۱۵ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۳٫۲۰۰ | ۱۲٫۳۰۰ | ||||
| ۲۱ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۳۰۰ | ۱۲٫۰۰۰ | ||||
| ۲۲ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۲٫۰۰۰ | ۱۴٫۰۰۰ | ||||
| ۲۴ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۹٫۰۰۰ | ۲۳٫۰۰۰ | ||||
| ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ | ۱ | ۲٫۰۰۰ | ۲۱٫۰۰۰ |
اولین زوج ستونهای بدهکار و بستانکار مخصوص مبالغی می باشد که از دفتر روزنامه به دفترکل منتقل شده اند، مانند مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ بدهکار. دومین زوج ستونهای بدهکار و بستانکار مانده حساب را بعد از هر ثبت نشان می دهد. از آنجایی که شکل چهارستونی اطلاعات بیشتری را نشان می دهد، در عمل از این شکل استفاده می شود و نه از شکل T . در شکل ۲-۱۳ حساب موجودی نقد بعد از تراکنش اول مانده ۳۰٫۰۰۰$ دارد و بعد از تراکنش دوم مانده ۱۰٫۰۰۰$ دارد. توجه کنید که در آخرین تراکنش در تاریخ ۳۰ آپریل ۲۰۱۳ مانده حساب ۲۱٫۰۰۰$ می باشد، که دقیقآ با مقداری که در شکل ۲-۱۰ در درسهای قبلی دیدید برابر می باشد.
۶۱٫ رهنمودهای تصمیم گیری
تجزیه و تحلیل (آنالیز) و ثبت رویدادهای مالی
فرض کنید گرک مور (مالک شرکت موزیک گرک)، یک دفتر اداری کوچک باز می کند و به یک حسابدار برای ثبت رویدادهای مالی اش نیاز پیدا می کند. حالا گرک مور برای استخدام در این شغل با شما مصاحبه می کند. حقوق خوبی هم پرداخت می کند. آیا می توانید به سوالهای گرک مور پاسخ دهید؟ این سوالات در رهنمودهای تصمیم گیری آمده است. اگر اینطور است می توانید آن شغل را تصاحب کنید.
| تصمیم | رهنمودها | |
|---|---|---|
| چه چیزی تعیین کننده اینست که یک رویداد مالی اتفاق افتاده است؟ |
اگر این رویداد بر وضعیت مالی شرکت (شخصیت جداگانه حسابداری) تاثیرگذار باشد، یک رویداد مالی است و باید ثبت شود. |
|
| یک کسب و کار(شرکت) رویدادهای مالی اش را در کجا ثبت می کند؟ |
در دفتر روزنامه و بر مبنای تسلسل تاریخی وقوع رویدادها. یعنی رویدادهای مالی بترتیب زمان اتفاق افتادن در دفتر روزنامه ثبت می شوند. |
|
| یک کسب و کار در مورد هر رویداد مالی چه مواردی را ثبت می کند؟ |
افزایش یا کاهش در تمامی حسابهایی که طی آن رویداد مالی تحت تاثیر قرار می گیرند را ثبت می کنند. |
|
| چگونه افزایش یا کاهش در حسابها را ثبت می کنیم؟ |
بر مبنای قوانین بدهکار و بستانکار کردن شش نوع اصلی حسابها(دارایی، بدهی، سرمایه، درآمد، هزینه، و برداشت) افزایش یا کاهش را به شکل ستونهای بدهکار و بستانکار ثبت می کنیم. |
|
| اطلاعات مربوط به تراکنشهای مرتبط با یک حساب خاص و مانده آن حساب در کجا نگهداری می شود؟ |
در دفتر کل (در شکل حساب T). |
|
| کدام گزارش تمامی حسابها را به همراه مانده آنها ، در یک کسب و کار نشان می دهد؟ |
تراز آزمایشی. |
۶۲٫ فرآیند تعدیل حسابها
اهداف آموزشی فصل سه
- تفاوتهای بین حسابداری بر مبنای تعهدی و حسابداری بر مبنای نقدی
- تعریف و بکار بردن مفهوم دوره مالی، شناسایی درآمد و اصول تطبیق، و مفهوم دوره زمانی
- تشریح این موضوع که ثبتهای تعدیلی مورد نیاز هستند
- انجام ثبتهای تعدیلی در دفتر روزنامه و انتقال آنها به دفتر کل
- تشریح هدف از تراز آزمایشی تعدیل شده و تهیه آن
- تهیه صورتهای مالی از روی تراز آزمایشی تعدیل شده
- درک رفتار مناسب در قبال درآمدهای تحقق نیافته و پیش پرداخت هزینه ها
اگر شما مالک یک کسب و کار هستید، یا اینکه مدیر، سهامدار، یا حتی کارمندی هستید که پورسانت دریافت می کند، شما مشتاق هستید تا نتایج نهایی شرکت را در پایان دوره مالی ببینید. درآمد خالص یا زیان خالص یک شرکت چیست؟
فصل یک معادله حسابداری و صورتهای مالی را به شما معرفی کرد. در فصل دو شما در مورد حسابهای T ، بدهکار، بستانکار، و تراز آزمایشی دانستید. اما آیا تمام رویدادهای مالی مربوط به یک دوره مالی خاص را ثبت کرده اید؟ هنوز نه.
در این فصل، ما سفر اکتشافی مان را در مورد چرخه حسابداری ادامه می دهیم، در ادامه می آموزیم که چگونه حسابها را در پایان دوره مالی بروز رسانی کنیم. این فرآیند تعدیل حسابها نام دارد، برای اینکار نیازمند یکسری ثبت های خاص در دفتر روزنامه هستیم که ثبتهای تعدیلی دفتر روزنامه نامیده می شوند. برای مثال، شما خواهید دید که در پایان یک دوره مالی، شما باید تعیین کنید که چقدر از تجهیزات اداری را استفاده کرده اید و شما چقدر به کارکنان شرکت بدهکارید، و برای این حسابها ثبت های تعدیلی انجام بدهید. مواردی که اشاره شد تنها برخی از ثبتهای تعدیلی هستند که شما باید انجام بدهید تا بتوانید تصویر دقیق تری از شرکت داشته باشید.
ما این اصول را در مورد شرکت آموزشی اسمارت تاچ برای ماه می در این فصل انجام خواهیم داد، اما به یاد داشته باشید که این اصول در مورد شرکتهای غول پیکری همچون eBay و ExxonMobil مشابه هستند. و اگر شما صاحب شرکتی هستید در مورد آن نیز این اصول صدق می کند. بیایید با مقایسه حسابداری بر مبنای تعهدی و حسابداری برمبنای نقدی این کار را شروع کنیم.
۶۳٫ مقایسه حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی
برای انجام حسابداری دو روش وجود دارد:
- در حسابداری تعهدی ، رویدادهای مالی به محض وقوع در دفاتر ثبت می شوند. معنای آن اینست که درآمدها به محض تحقق یافتن و هزینه ها به محض متحمل شدن باید ثبت شوند. اکثر شرکتها از حسابداری تعهدی استفاده می کنند.
- در حسابداری نقدی تنها در زمانیکه مبادله نقدی انجام شود (وجه نقدی دریافت شود یا پرداخت شود) رویدادهای مالی ثبت می گردند. در حسابداری نقدی، حسابهای دریافتنی، حسابهای پرداختنی و استهلاک نادیده گرفته می شوند. شرکتهای کوچک و بسیار اندکی از این شیوه استفاده می کنند.
فرض کنید شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۱۵ می ۲۰۱۳ به میزان ۲۰۰$ تجهیزات اداری را به صورت اعتباری (نسیه) خریداری کرده است، و مبلغ آنرا بصورت کامل در تاریخ ۳ ژوئن ۲۰۱۳ پرداخت کرده است. در حسابداری تعهدی شرکت این رویداد مالی را به شکل زیر ثبت می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | تجهیزات اداری | خرید تجهیزات اداری بصورت نسیه | ۲۰۰ | ||
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختنی | خرید تجهیزات اداری بصورت نسیه | ۲۰۰ | ||
| ۳ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختنی | پرداخت بدهی بابت خرید نسیه | ۲۰۰ | ||
| ۳ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت بدهی بابت خرید نسیه | ۲۰۰ |
در مقابل، حسابداری نقدی در تاریخ ۱۵ می این رویداد مالی را نادیده می گیرد چون شرکت هیچ وجه نقدی را پرداخت نکرده است. در حسابداری نقدی تنها دریافتها و پرداختهای نقدی ثبت می گردند.
در حسابداری نقدی :
- وجوه نقد دریافتی نقد به عنوان درآمد تلقی می گردند،
- پرداختهای نقدی به عنوان هزینه تلقی می شوند.
طبق حسابداری نقدی، شرکت اسمارت تاچ هر وجه نقد پرداختی را بعنوان یک هزینه ثبت می کند. بنابراین در مثال تجهیزات اداری ما، شرکت در تاریخ ۳ ژوئن ۲۰۱۳ مبلغ پرداختی را بعنوان هزینه ثبت می کند، زیرا در آن تاریخ است که وجه نقد پرداخت شده است. این یک حسابداری معیوب و ناقص است، چون شرکت تجهیزاتی را بدست آورده است که دارایی محسوب می گردند.
حالا بیایید ببینیم چگونه حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی در مورد درآمدها متفاوت عمل می کنند. فرض کنید شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۲۰ می ۲۰۱۳ یکسری خدمات را انجام داده است و درآمدی را از بابت آن کسب کرده است، اما مبلغ درآمد حاصله را تا تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۱۳ دریافت نکرده است. مطابق با حسابداری تعهدی، در تاریخ ۲۰ می شرکت درآمدهای کسب شده بصورت نسیه را به شکل زیر ثبت می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۰ می ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | کسب درآمد خدمات بصورت نسیه | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۲۰ می ۲۰۱۳ | درآمد خدمات | کسب درآمد خدمات بصورت نسیه | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۵ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | دریافت مطالبات مربوط به خدمات نسیه | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۵ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | دریافت مطالبات مربوط به خدمات نسیه | ۱٫۰۰۰ |
طبق حسابداری نقدی، شرکت تا زمان دریافت وجه نقد درآمدی را ثبت نمی کند، که در مورد بالا تاریخ ۵ ژوئن می باشد. در نتیجه، حسابداری نقدی هرگز حسابهای دریافتنی از مشتریان را ثبت نخواهد کرد. در این مورد، حسابداری نقدی درآمدها را در زمان اشتباهی گزارش خواهد کرد (ژوئن). درآمدها در هنگام حاصل شدن باید ثبت گردند (می)، و این در حسابداری تعهدی بدرستی اجرا می شود.
شکل ۳-۱ تفاوتهای بین حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی را در مورد یک کسب و کار گلفروشی نشان می دهد. به خاطر داشته باشید که حسابداری تعهدی روش مطلوب (ترجیح داده شده) حسابداری می باشد و در استانداردهای GAAP الزامی می باشد.
توقف و تفکر :
بسیاری از ما به پول نقد فکر می کنیم. آیا مانده حساب بانکی ما افزایش یافته است یا کاهش؟ به همین دلیل است که در حسابداری نقدی ملاک اندازه گیری تغییر موجودی نقد می باشد. اما شغلتان را در نظر بگیرید. چه زمانی شما واقعآ حقوقتان را کسب می کنید – وقتی که به محل کار می روید یا هنگامی که حقوقتان را دریافت می کنید؟ وقتی شما به محل کارتان می روید، درآمد کسب می کنید. در حسابداری نقدی هنگامی که شما کار را انجام می دهید بعنوان ایجاد درآمد تلقی می گردد نه هنگامی که کارفرمایتان به شما حقوق پرداخت می کند.
نکته کلیدی :
حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی متفاوت هستند. در حسابداری تعهدی درآمدها در زمان ایجاد درآمد و هزینه ها در زمان تحمیل شدن هزینه ثبت می گردند. در حسابداری نقدی درآمد ها و هزینه ها در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد ثبت می گردند.
۶۴٫ سایر اصول حسابداری
در فصل های قبلی در مورد برخی مفاهیم کلیدی حسابداری آموختیم. اکنون بیایید یکسری اصول دیگر از حسابداری را با هم مرور کنیم.
مفهوم دوره مالی
شرکت اسمارت تاچ با صد در صد یقین به خوبی می داند که اگر داراییهایش را بفروشد، بدهیهایش را پرداخت کند، و باقیمانده را به مالکان شرکت برگرداند میتواند درآمدهای حاصله را محاسبه کند. این فرایند که خارج شدن از کسب و کار می باشد انحلال نامیده می شود. به دلایلی آشکار، این روش برای محاسبه درآمدهای کسب شده عملی نمی باشد. از آنجا که کسب و کار برای تحلیل امورش به گزارشات دوره ای نیاز دارد، حسابدارها زمان را به بخشهای کوچکی تقسیم می کنند و گزارشات مالی را برای دوره های مشخص زمانی تنظیم می کنند، مانند یک ماه، سه ماه، یا یک سال.
دوره حسابداری اساسی یک سال می باشد، و اکثر شرکتها صورتهای مالی را بصورت سالیانه تهیه می کنند. برای اکثر شرکتها، سال مالی حسابداری مطابق با سال تقویمی می باشد، که از ۱ ژانویه شروع می شود و در ۳۱ دسامبر پایان می یابد.(در ایران از ۱ فروردین تا ۲۹ اسفند). تاریخ پایان دوره مالی معمولآ برای شرکت کم فعالیت ترین بخش سال می باشد. خرده فروشان مثال قابل توجهی از این مساله هستند. به عنوان مثال، شرکت Walmart و شرکت JCPenney از یک سال مالی استفاده می کنند که در ۳۱ ژانویه خاتمه می یابد زیرا کم فعالیت ترین بخش کاری آنها یکماه بعد از تعطیلات سال جدید می باشد.
اصل شناسایی درآمد
اصل شناسایی درآمد به حسابدارن می گوید:
- چه زمانی باید درآمد را ثبت کنند (یعنی چه زمانی باید درآمد را در دفتر روزنامه ثبت کنند).
- چه مبلغی را باید بعنوان درآمد ثبت کنند.
نکته : ثبت در حسابداری به معنای ثبت در دفتر روزنامه می باشد که بعنوان شروع فرآیند حسابداری محسوب می گردد.
درآمدها را چه وقتی باید ثبت کرد
اصل شناسایی درآمد به ما می گوید که هنگامی که درآمد کسب شد باید ثبت گردد – اما نه قبل از آن زمان. درآمدها هنگامی بدست می آیند که شرکت کالاها یا خدماتی را به مشتریانش تحویل می دهد. شرکت در آن زمان تمام چیزهایی را که برای توافق فروش لازم است انجام داده است، و فرآیند کسب درآمد در اینجا تکمیل شده است. برای شما، درآمد زمانی ایجاد می گردد که بصورت روزانه به محل کارتان می روید – و نه در زمانیکه که حقوقتان را دریافت می کنید. بعبارتی در هر روزی که به محل کارتان می روید به اندازه یک روز کاری درآمد کسب می کنید.
شکل ۳-۲ دو وضعیت را نشان میدهد که راهنمایی است برای زمان ثبت درآمدها در شرکت اسمارت تاچ. در وضعیت اول تشریح می گردد که چه زمانی نباید درآمد را ثبت کرد، چون مشتری صرفآ نظر خود را ارائه داده است. در وضعیت دوم تشریح می گردد که چه زمانی درآمدها باید ثبت گردند – بعد از اینکه آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ خدمات خود را برای مشتریان انجام داده است.
مبلغی که باید به عنوان درآمد ثبت گردد
مبلغ درآمد ثبت شده باید با مبلغ خدمات یا کالای ارائه شده به مشتری برابر باشد. فرض کنید که برای جذب یک مشتری جدید، شینا برایت (مالک شرکت) خدمات آموزش الکترونیک را به وی به قیمت ارزانتری معادل ۱۰۰$ ارائه میدهد. در حالت معمول شرکت این خدمت را به قیمت ۲۰۰$ می فروشد. در این وضعیت شرکت چقدر درآمد باید ثبت کند؟ شینا برایت در این جا ۲۰۰$ بدست نیاورده است، پس این نمیتواند مبلغ درآمد حاصله باشد. شرکت اسمارت تاچ فقط ۱۰۰$ کسب کرده است، پس شرکت مبلغ ۱۰۰$ را بعنوان درآمد ثبت می کند.
اصل تطابق (اصل مقابله هزینه های هر دوره با درآمدهای همان دوره)
اصل تطابق (درآمدها و هزینه های یک دوره مالی) راهنمای هزینه ها در حسابداری می باشد. به یاد بیاورید که هزینه ها – مانند حقوق کارکنان، اجاره، تاسیسات، و تبلیغات – داراییهایی هستند که مصرف می شوند و یا بدهیهایی هستند که بر ما تحمیل می گردند تا بتوانیم درآمد کسب کنیم.
اصل تطابق به ما می گوید :
- کلیه هزینه های مربوط به دوره مالی را اندازه گیری کنید،
- و هزینه های هر دوره را در مقابل درآمدهای همان دوره قرار بدهید.
تطابق هزینه و درآمد بدین معنا می باشد که بعنوان مثال هزینه های مربوط به یکماه خاص را از درآمدهای حاصله در همان ماه کسر کنید. هدف از این کار اینست که بتوانید درآمد خالص یا زیان خالص مربوط به آن ماه را محاسبه کنید. شکل ۳-۳ اصل تطابق را نشان می دهد :
یک پیوند طبیعی بین برخی هزینه ها و درآمدها وجود دارد. برای مثال، شرکت اسمارت تاچ به هر کارمند فروشی که بتواند خدماتی را به مشتریان بفروشد مبلغی را به عنوان کمیسیون فروش پرداخت می کند. سایر هزینه ها به این راحتی به درآمدها مرتبط نمی گردند. برای مثال، شرکت اسمارت تاچ ماهیانه مبلغی را بعنوان اجاره دفتر اداری می پردازد ، صرفنظر از اینکه در آن ماه چه میزانی درآمد کسب شده است. اصل تطابق هزینه ها و درآمدها به ما می گوید که هزینه های مربوط به یک دوره زمانی مشخص را شناسایی کنیم، مانند یک ماه یا یکسال که درآن درآمدهایی را کسب می کنیم. شرکت هزینه اجاره را مطابق اجاره نامه بصورت ماهیانه می پردازد. همچنین شرکت اسمارت تاچ مبلغی را به عنوان حقوق ماهیانه به کارکنانش می پردازد.
چگونه شکرت اسمارت تاچ برای تهیه صورتهای مالی حسابهایش را بروز رسانی میکند؟ برای یافتن پاسخ این سوال، حسابدارها از مفهوم دوره زمانی استفاده می کنند.
مفهوم دوره زمانی
مالکان شرکتها به گزارشات دوره ای در مورد کسب و کارشان احتیاج دارند. مفهوم دوره زمانی احتیاج دارد تا گزارشها حداقل در یک دوره زمانی سالیانه ارائه گردند. اغلب، شرکتها بیش از دوره سالیانه گزارش تهیه می کنند. برای اندازه گیری درآمد، حسابهایشان را در پایان یک دوره زمانی مشخص بروز رسانی می کنند ، که معمولآ اینکار بصورت ماهیانه صورت می پذیرد.
بعنوان یک مثال بیایید به هزینه های تعلق گرفته به اسمارت تاچ نگاهی بیندازیم. در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ ، شرکت هزینه حقوقی معادل ۹۰۰$ که به کارکنانش بدهکار می باشد را ثبت می کند. ثبت این رویداد به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه حقوق و دستمزد | ثبت هزینه حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | حقوق پرداختنی | ثبت هزینه حقوق پرداختنی | ۹۰۰ |
در این ثبت هزینه حقوق برای ماه می منظور شده است چون این حقوق بابت کارکرد کارکنان در این ماه می باشد. بدون این ثبت، ممکن بود هزینه ۹۰۰$ بابت حقوق کارکنان در دوره زمانی اشتباهی مثلآ ژوئن ثبت گردد. با این ثبت هزینه ماه می شناسایی می گردد و همچنین جلوی اغراق آمیز بودن درآمد این ماه گرفته می شود. ثبت تعهدی فوق علاوه بر موارد بالا باعث می گردد تا میزان بدهیهای شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳۱ می مشخص گردد. بدون انجام این ثبت، میزان بدهیها کمتر از واقعیت نشان داده می شد. ادامه این فصل به شما نشان می دهد که چگونه حسابها را تعدیل کنید و دفاتر حسابداری را بروزرسانی بکنید.
۶۵٫ چرا ما حسابها را تعدیل می کنیم؟
در پایان یک دوره مالی، حسابدارها صورتهای مالی را تهیه می کنند. عملیات پایان دوره مالی با تهیه تراز آزمایشی آغاز می گردد، که در فصل قبل نحوه تهیه آنرا فرا گرفتید. شکل ۳-۴ تراز آزمایشی شرکت اسمارت تاچ را در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ نشان می دهد.
شرکت اسمارت تاچ
تراز آزمایشی تعدیل نشده
در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳
| حساب | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۲۰۰ | ||
| تجهیزات | ۷۰۰ | ||
| پیش پرداخت اجاره | ۳٫۰۰۰ | ||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | ||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ||
| حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | ||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۶۰۰ | ||
| اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| سرمایه برایت | ۳۳٫۲۰۰ | ||
| برداشت برایت | ۱٫۰۰۰ | ||
| درآمد خدمات | ۷٫۰۰۰ | ||
| هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ | ||
| هزینه تاسیسات | ۴۰۰ | ||
| جمع ستونها | ۷۹٫۰۰۰$ | ۷۹٫۰۰۰$ |
این تراز آزمایشی تعدیل نشده هزینه ها و درآمدهای شرکت اسمارت تاچ را در طول ماه می نشان می دهد. اما این مبالغ ناقص هستند، زیرا رویدادهای مالی مرتبط با هزینه ها و درآمدهای مختلفی در آن منعکس نشده است. به همین دلیل است که به آن تراز آزمایشی تعدیل نشده می گوییم. معمولآ، با وجود عدم تعدیل حسابها، باز هم به آن تراز آزمایشی گفته می شود، بدون عنوان تعدیل نشده در ابتدای آن.
در حسابداری تعهدی ما نیاز داریم که در پایان هر دوره مالی ثبتهای تعدیلی را انجام بدهیم. ما باید مانده صحیحی را در صورتهای مالی منعکس کنیم. برای این که بفهمید چرا این کار ضروری است، در شکل ۳-۴ حساب تجهیزات را در نطر بگیرید.
شرکت اسمارت تاچ در طول ماه از این تجهیزات استفاده کرده است. تجهیزاتی که دم دست قرار داشته اند ارزششان کاهش یافته است (از دارایی ها کسر شده است) و تبدیل به هزینه شده اند (هزینه تجهیزات). این که در هر زمانی میزان تجهیزات استفاده شده را بعنوان هزینه ثبت کنیم اتلاف وقت می باشد. اما در پایان ماه، به اندازه ۷۰۰$ از تجهیزات بصورت تعدیل نشده در تراز آزمایشی گزارش شده اند (شکل ۳-۴) که احتمالآ مصرف شده اند، به همین دلیل ما نیاز داریم تا حساب تجهیزات را تعدیل کنیم. این مثالی بود تا به شما نشان بدهد که چرا ما نیاز داریم در پایان هر دوره مالی حسابها را تعدیل کنیم.
ثبتهای تعدیلی درآمدها را به دوره زمانی که در آن کسب شده اند منطبق می کند، همچنین هزینه ها را نیز به دوره زمانی که در آن برما تحمیل شده اند منطبق می کند. ثبتهای تعدیلی همچنین حسابهای دارایی و حسابهای بدهی را بروزرسانی می کنند. ثبتهای تعدیلی به ما کمک می کنند تا دو چیز را به درستی اندازه گیری کنیم :
- درآمد خالص، یا زیان خالص در صورت سود و زیان،
- داراییها و بدهیها در ترازنامه.
این فرآیند پایان دوره تعدیل حسابها نامیده می شود. سه فاکتور در مورد فرآیند تعدیل را که در زیر آمده اند به خاطر داشته باشید :
- ثبتهای تعدیلی هرگز شامل حساب موجودی نقد نمی شوند.
- ثبتهای تعدیلی همچنین :
- درآمدها را افزایش می دهند (درآمد نسیه) یا
- هزینه ها را افزایش می دهند (هزینه بدهی)
- وقتیکه اطلاعاتی دریاره ثبت تعدیلی ارائه می شود به کلمات “تعلق گرفته شده” و مبالغ مربوط به یک حساب خاص دقت کنید، در ثبت تعدیلی شما مبلغ اظهار شده را برای حساب اعلام شده در دفتر روزنامه ثبت می کنید (این مساله در ادامه در همین فصل، با مثال توضیح داده خواهد شد).
نکته کلیدی :
ما حسابها را تعدیل می کنیم تا مطمئن شویم، ترازنامه مقدار داراییها و بدهیها را در یک تاریخ خاص بدرستی نشان می دهد. ما همچنین حسابها را تعدیل می کنیم تا مطمئن شویم، درآمدها و هزینه ها در دوره زمانی مربوط به خودشان گزارش شوند. ثبتهای تعدیلی در دفتر روزنامه بر درآمدهای نسیه و هزینه های بدهی تاثیر می گذارند، اما هرگز بر حساب موجودی نقد تاثیر نمی گذارند.
۶۶٫ دو طبقه بندی از ثبتهای تعدیلی
دو طبقه بندی اساسی از ثبتهای تعدیلی، پیش پرداختها و تعهدات می باشند. در یک تعدیل پیش پرداخت، پرداخت نقدی قبل از ثبت یک هزینه صورت می پذیرد یا اینکه دریافت قبل از ایجاد درآمد صورت می پذیرد. پیش پرداختها، معوقه نیز نامیده می شوند چرا که شناسایی درآمد یا هزینه تا زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد به تعویق می افتد. تعدیلهای تعهدات برخلاف پیش پرداختها هستند. یک تعهد، یک هزینه را ثبت می کند قبل از اینکه وجهی پرداخت شود و یا اینکه درآمدی ثبت می شود قبل از آنکه وجهی دریافت شود.
ثبتهای تعدیلی در پنج نوع قرار می گیرند:
- پیش پرداخت هزینه (پیش پرداخت)
- استهلاک (پیش پرداخت)
- هزینه های معوق، هزينه تحقق يافته اما ثبت نشده (پرداخت نشده)
- درآمدهای معوق، درآمدهای تحقق يافته اما دريافت نشده
- درآمدهای تحصيل نشده، تحقق نيافته
تمرکز ما در این فصل بر روی فراگیری این پنج نوع تعدیل در حسابهای می باشد.
۶۷٫ پیش پرداخت هزینه
پیش پرداخت هزینه ها، پرداخت پیشاپیش هزینه ها می باشد. پیش پرداخت هزینه ها همواره قبل از استفاده از آنها صورت می پذیرد. برای مثال، رستورانهای زنجیره ای مک دونالد، مبالغ اجاره، بیمه و لوازم مصرفی را پیشاپیش پرداخت می کند. پیش پرداخت هزینه ها به عنوان داراییها منظور می گردند، و نه بعنوان هزینه. وقتی که پیش پرداختها مصرف شدند، بخش مصرف شده این پیش پرداختها طی یک ثبت تعدیلی در دفتر روزنامه، تبدیل به هزینه می گردند.
پیش پرداخت اجاره
برخی صاحبان املاک، مستاجرهایشان را مجبور می کنند تا هزینه اجاره را پیشاپیش بپردازند. این پیش پرداخت برای مستاجر ایجاد یک دارایی می کند.فرض کنید شرکت اسمارت تاچ هزینه سه ماه اجاره دفتر اداری را پیشاپیش در تاریخ ۱ می ۲۰۱۳ بپردازد، مبلغ پرداختی ۳٫۰۰۰$ می باشد (ماهیانه ۱۰۰۰$).ثبت این پرداخت به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ می ۲۰۱۳ | پیش پرداخت اجاره | پرداخت پیشاپیش اجاره دفتر اداری | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۱ می ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت پیشاپیش اجاره دفتر اداری | ۳٫۰۰۰ |
بعد از انتقال ثبت فوق به دفتر روزنامه ثبت دفترکل به شکل زیر می باشد:
داراییها
پیش پرداخت اجاره
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۱ می ۲۰۱۳ | ۳٫۰۰۰ |
تراز آزمایشی در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳، مانده حساب پیش پرداخت اجاره را مبلغ ۳٫۰۰۰$ بدهکار گزارش می کند(شکل ۳-۴). در طول ماه می، مانده حساب پیش پرداخت اجاره دست نخورده باقی می ماند. اما مبلغ ۳٫۰۰۰$ مانده حساب پیش پرداخت در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ مانده صحیحی نمی باشد. چرا؟
در تاریخ ۳۱ می، مانده حساب پیش پرداخت باید به میزان مبلغ مصرف شده از آن کاهش پیدا کند. میزان مصرف شده از پیش پرداخت به اندازه اجاره یک ماه می باشد، یا بعبارتی یک سوم از این مبلغ مصرف شده است. بخاطر بیاورید که دارایی منقضی شده یک هزینه تلقی می گردد. ثبت تعدیلی یک سوم از مبلغ پیش پرداخت (معادل ۱٫۰۰۰$) را به حساب هزینه اجاره منتقل میکند. ثبت تعدیلی مربوطه به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه اجاره | ثبت اجاره ماه می | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | پیش پرداخت اجاره | ثبت اجاره ماه می | ۱٫۰۰۰ |
بعد از انتقال اطلاعات از روزنامه به دفتر کل، دفاتر کل حسابهای مربوطه به شکل زیر می باشند:
داراییها
پیش پرداخت اجاره
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۱ می ۲۰۱۳ | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۱٫۰۰۰ | ||
| مانده | ۲٫۰۰۰ |
هزینه ها
هزینه اجاره
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۱٫۰۰۰ | ||
| مانده | ۱٫۰۰۰ |
پیش پرداخت اجاره یک مثال است که در آن یک دارایی قبل از انجام ثبت تعدیلی مقدار اغراق آمیزی را نشان می دهد. توجه کنید که مانده حساب پیش پرداخت اجاره بعد از انجام ثبت تعدیلی ۲٫۰۰۰$ می گردد. از آنجا که پیش پرداخت اجاره یک حساب دارایی می باشد، در تاریخ ۳۱ می باید فقط شامل دو ماه پیش پرداخت باشد (ماه ژوئن و ماه جولای). در واقع از آنجا که اجاره ماهیانه ۱٫۰۰۰$ می باشد به ازاء دو ماه باقیمانده مقدار ۲٫۰۰۰$ از پیش پرداخت اجاره باقی می ماند.
تجزیه و تحلیل مشابهی در مورد پیش پرداخت سه ماهه بیمه اعمال می گردد. تنها تفاوت در عناوین حسابها می باشد. در اینجا به جای پیش پرداخت اجاره، پیش پرداخت بیمه مصرف می گردد. و به جای حساب هزینه اجاره، حساب هزینه بیمه استفاده می شود. در یک سیستم کامپیوتری، ممکن است ثبتهای تعدیلی بصورت برنامه ریزی شده توسط کامپیوتر در زمانهای مشخصی صورت پذیرند.
ملزومات مصرفی
ملزومات مصرفی نیز بعنوان پیش پرداخت هزینه محسوب میگردند. بیایید با هم به یک مثال نگاهی بیندازیم. در تاریخ ۲ می ۲۰۱۳، شینا برایت مالک شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۵۰۰$ را برای ملزومات مصرف اداری می پردازد. در تاریخ ۱۵ می، او ۲۰۰$ دیگر بابت خرید ملزومات مصرفی اداری می پردازد.
تراز آزمایشی به تاریخ ۳۱ می ، مانده حساب ملزومات مصرفی را ۷۰۰$ بدهکار، نمایش میدهد(شکل ۳-۴). اما، تراز آزمایشی در تاریخ ۳۱ می نباید مانده حساب ملزومات مصرفی را ۷۰۰$ گزارش کند. چرا نباید؟
در طول، ماه می آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ، از این تجهیزات استفاده کرده است تا کار شرکت را پیش ببرد. بهای تمام شده ملزومات مصرف شده،تبدیل به هزینه ملزومات مصرفی می شود. برای اندازه گیری هزینه ملزومات مصرفی، در پایان ماه می ، برایت تجهیزات را بصورت دستی شمارش می کند. جمع مبالغ آنها، داراییهایی هستند که هنوز متعلق به شرکت هستند. فرض کنید ملزومات مصرف نشده ۶۰۰$ ارزش دارند. از حسابهای T استفاده کنید تا مبلغ ملزومات مصرف شده را تعیین کنید:
داراییها
ملزومات اداری
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۲ می ۲۰۱۳ | ۵۰۰ | ||
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | ۲۰۰ | ||
| ملزومات مصرف شده | ؟؟؟ | ||
| مانده | ۶۰۰ |
خوب، حل این مساله بدین شکل می باشد که :
در تاریخ ۳۱ می، ثبت تعدیلی مربوط به بروزرسانی حساب ملزومات مصرفی به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه ملزومات | ثبت ملزومات مصرفی | ۱۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ملزومات اداری | ثبت ملزومات مصرفی | ۱۰۰ |
بعد از انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل، در تاریخ ۳۱ می مانده حساب ملزومات مصرفی بدرستی مبلغ ۶۰۰$ را نشان خواهد داد و مانده حساب هزینه ملزومات مصرفی بدرستی مبلغ ۱۰۰$ را نشان خواهد داد.
داراییها
ملزومات اداری
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۲ می ۲۰۱۳ | ۵۰۰ | ||
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | ۲۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۱۰۰ | ||
| مانده | ۶۰۰ |
هزینه ها
هزینه ملزومات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۱۰۰ | ||
| مانده | ۱۰۰ |
حساب ملزومات مصرفی با مانده ۶۰۰$ وارد ماه بعدی (ژوئن) می شود، و فرآیند تعدیل هر ماه به همین شکل تکرار می گردد. ملزومات مصرفی مثال دیگری بود که نشان می داد بدون ثبت تعدیلی یک دارایی مانده اغراق آمیزی را نشان می دهد. ثبت تعدیلی باعث شد تا حساب ملزومات در تاریخ ۳۱ می مانده صحیح ۶۰۰$ را دارا گردد.
۶۸٫ استهلاک داراییهای ثابت
داراییهای ثابت، داراییهای مشهود بلند مدتی هستند که در عملیات جاری یک کسب و کار از آنها استفاده می گردد. بعنوان مثال، زمین، ساختمانها، تجهیزات، اثاثیه، و خودروها را میتوان نام برد. همچنانکه یک شرکت از این داراییها استفاده می کند، ارزش و سودمندی آنها کاهش می یابد. کاهش در سودمندی یک دارایی ثابت یک هزینه می باشد، و حسابدارها بصورت سازمان یافته بهای تمام شده دارایی را در طول مدت سود مندی آن بخش می کنند. اختصاص بهای تمام شده یک دارایی ثابت به هزینه ، استهلاک نامیده می شود.
شما ممکن است پولی را برای خرید یک خودرو بپردازید، اما خودرو چیزی است که برای شما چندین سال دوام می آورد، بنابراین استهلاک، تخصیص میزان مصرف شده از خودرو را در طول مدتی که از آن استفاده می کنید به هزینه می باشد. زمین یک استثنا می باشد. ما هیچ استهلاکی برای زمین ثبت نمی کنیم. چرا که ارزش آن با مصرف شدن معمولآ کاهش نمی یابد.
شباهت استهلاک با پیش پرداخت هزینه ها
مفهوم حسابداری داراییهای ثابت با پیش پرداخت هزینه ها شباهت دارد. تفاوت عمده آن در اینست که مدت زمانی که طول میکشد تا دارایی مصرف گردد از مدت زمان مصرف شدن هزینه بیشتر می باشد. پیش پرداخت هزینه ها معمولآ در طول یکسال منقضی می گردند، اما داراییهای ثابت ممکن است تا چندین سال قابل استفاده بمانند. بیایید با هم یک مثال درباره شرکت اسمارت تاچ را مرور کنیم. در تاریخ ۳ می ۲۰۱۳ ، شرکت اسمارت تاچ یکسری اثاثیه به قیمت ۱۸٫۰۰۰$ خریداری می کند، و ثبت روزنامه زیر را انجام می دهد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳ می ۲۰۱۳ | اثاثیه | خرید اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | ||
| ۳ می ۲۰۱۳ | موجودی نقد | خرید اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ |
بعد از انتقال اطلاعات به دفترکل، مانده حساب اثاثیه ۱۸٫۰۰۰$ می باشد.
داراییها
اثاثیه
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳ می ۲۰۱۳ | ۱۸٫۰۰۰ | ||
| مانده | ۱۸٫۰۰۰ |
شینا برایت یقین دارد که این اثاثیه تا ۵ سال قابل استفاده می باشند و بعد از آن بی ارزش خواهند شد. یک روش برای محاسبه استهلاک اینست که ارزش دارایی را (در اینجا ۱۸٫۰۰۰$) را بر دوره عمر مفیدی که از دارایی انتظار می رود (در اینجا ۵ سال) تقسیم کنیم. بنابراین استهلاک سالیانه اثاثیه فوق مبلغ ۳٫۶۰۰$ خواهد بود و برای هر ماه استهلاک آن ۳۰۰$ می باشد. ثبت استهلاک مربوط به ماه می به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه استهلاک اثاثیه | ثبت استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | استهلاک انباشته اثاثیه | ثبت استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ |
حساب استهلاک انباشته
در ثبت تعدیلی مربوط به استهلاک ما حساب استهلاک انباشته اثاثیه را بستانکار می کنیم – و نه حساب اثاثیه را. چرا؟ ما نیاز داریم تا حساب اصلی مربوط به اثاثیه را از حساب استهلاک آن تفکیک کنیم، و دلیل آنهم اصل بهای تمام شده تاریخی می باشد. مدیران در این وضعیت می توانند به حساب اثاثیه مراجعه کنند تا بقهمند که بهای تمام شده واقعی آن چقدر بوده است. این اطلاعات به آنها کمک می کند تا برای خرید اثاثیه جدید چقدر باید بپردازند. حساب استهلاک انباشته مجموع تمام استهلاک هایی می باشد که برای آن دارایی ثبت شده اند، و مقدار آن با گذشت زمان افزایش پیدا می کند (انباشته می شود).
حساب استهلاک انباشته یک حساب متقابل دارایی ها (کاهنده داراییها) می باشد، و معنای آن اینست که وقتی یک حساب دارایی با مانده حساب عادی بدهکار است، حساب متقابل آن مانده عادی بستانکار خواهد داشت. یک حساب متقابل دو ویژگی اصلی دارد:
- یک حساب متقابل با حساب مرتبط با آن زوج هستند.
- نوع مانده عادی یک حساب متقابل (بدهکار یا بستانکار بودنش) مخالف نوع مانده عادی حساب مرتبطش می باشد.
بعنوان مثال، حساب استهلاک انباشته اثاثیه، حساب متقابل حساب اثاثیه می باشد. حساب اثاثیه مانده بدهکار دارد، بنابراین حساب استهلاک انباشته اثاثیه ، که یک حساب متقابل دارایی است، مانده بستانکار دارد.
یک شرکت ممکن است به ازای هر حساب دارایی یک حساب متقابل استهلاک انباشته بصورت جداگانه داشته باشد. اگر شرکت اسمارت تاچ دو حساب اثاثیه و حساب ساختمان داشته باشد، برای آنها می تواند دو حساب متقابل با نامهای، حساب استهلاک انباشته ساختمان و حساب استهلاک انباشته اثاثیه داشته باشد. اگرچه، شرکتهای کوچک معمولآ تنها از یک حساب استهلاک انباشته برای کلیه داراییهایشان استفاده می کنند.
بعد از انتقال ثبتهای مربوط به استهلاک، حسابهای دفتر کل به شکل زیر می باشند :
داراییها
اثاثیه
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳ می ۲۰۱۳ | ۱۸٫۰۰۰ | ||
| مانده | ۱۸٫۰۰۰ |
حساب متقابل دارایی
استهلاک انباشته اثاثیه
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۳۰۰ | ||
| مانده | ۳۰۰ |
هزینه ها
هزینه استهلاک اثاثیه
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۳۰۰ | ||
| مانده | ۳۰۰ |
ارزش دفتری
ترازنامه هم حساب اثاثیه و هم حساب استهلاک انباشته اثاثیه را گزارش می کند. چون حساب استهلاک انباشته اثاثیه، حساب متقابل اثاثیه می باشد. استهلاک انباشته اثاثیه از حساب اثاثیه کسر می گردد . مبلغ خالص مانده آن (بهای تمام شده دارایی منهای استهلاک انباشته آن) در مورد یک دارایی ثابت، ارزش دفتری نامیده می شود. در مورد حساب اثاثیه شرکت اسمارت تاچ ، ارزش دفتری به شرح زیر می باشد:
ارزش دفتری داراییهای ثابت
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | |
|---|---|---|
| کسر می شود : استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | |
| ارزش دفتری اثاثیه | ۱۷٫۷۰۰ |
ارزش دفتری نمایانگر سرمایه گذاریهای باقیمانده در داراییها می باشد و در واقع آن بخش از دارایی را که هنوز مصرف نشده است (تبدیل به هزینه نشده است) را نشان می دهد.
فرض کنید آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ، مالک یک ساختمان به ارزش ۴۸٫۰۰۰$ می باشد که میزان استهلاک ماهیانه آن ۲۰۰$ می باشد. ثبت تعدیلی زیر در ماه می برای ساختمان مذکور انجام می شود:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه استهلاک ساختمان | ثبت استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | استهلاک انباشته ساختمان | ثبت استهلاک ساختمان | ۲۰۰ |
ترازنامه بتاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ داراییهای ثابت را به شکل زیر گزارش خواهد کرد :
| داراییهای ثابت | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود : استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ||
| ۱۷٫۷۰۰ | |||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود : استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ||
| ۴۷٫۸۰۰ | |||
| خالص داراییهای ثابت | ۶۵٫۵۰۰$ |
آموزش حسابداری از مبتدی تا پیشرفته: هزینه های معوق
شرکتها معمولآ قبل از اینکه هزینه هایی را پرداخت کنند ، متحمل آن هزینه های می شوند. اصطلاح هزینه معوق به این گونه هزینه ها اشاره می کند. هزینه های معوق، هنوز پرداخت نشده اند. حقوق یک کارمند را در نظر بگیرید. همچنان که کارمند کار می کند هزینه حقوق او رشد می کند، بنابراین حقوق کارمند یک هزینه معوق می باشد. بعنوان مثال دیگری می توان هزینه بهره اسناد پرداختنی را نام برد. با گذشت زمان هزینه بهره افزایش می یابد. یک هزینه معوق همواره باعث ایجاد یک بدهی می گردد.
شرکتها معمولآ بصورت هفتگی اقدام به ثبت این هزینه ها نمی کنند، در عوض، آنها تا پایان دوره مالی صبر میکنند. آنها در پایان دوره مالی یک ثبت تعدیلی انجام می دهند و حسابهای هزینه و حسابهای بدهی مرتبط با آنها را بروز رسانی می کنند تا صورتهای مالی مقادیر دقیقتری را نشان دهند.
بخاطر داشته باشید که پیش پرداخت هزینه و هزینه معوق متضاد یکدیگر هستند.
- یک پیش پرداخت هزینه، ابتدا پرداخت می گردد و سپس تبدیل به هزینه می گردد.
- یک هزینه معوق ابتدا هزینه می گردد و سپس پرداخت می گردد.
در ادامه خواهیم دید که چگونه به حسابداری هزینه های معوق بپردازیم.
هزینه حقوق و دستمزد معوق
فرض کنید که شرکت اسمارت تاچ یک حقوق ماهیانه به مبلغ ۱٫۸۰۰$ به کارمندانش پرداخت می کند. نصف این مبلغ را در پانزدهیمن روز ماه و الباقی را در روز یکم ماه بعدش پرداخت می کند. شکل زیر یک تقویم را نشان می دهد که این موضوع در آن منعکس شده است:
در طول ماه می، اولین حقوق نیمه ماه را در روز ۱۵ می پرداخت می کند، و ثبتهای زیر را انجام میدهد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | هزینه حقوق و دستمزد | پرداخت دستمزد کارکنان | ۹۰۰ | ||
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت دستمزد کارکنان | ۹۰۰ |
بعد از انتقال اطلاعات به دفتر کل، حساب هزینه حقوق و دستمزد مانده زیر را نشان می دهد:
هزینه ها
هزینه حقوق و دستمزد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | ۹۰۰ | ||
| مانده | ۹۰۰ |
تراز آزمایشی به تاریخ ۳۱ می (شکل ۳-۴) شامل هزینه حقوق و دستمزد نیز بوده است، و مانده آن را ۹۰۰$ نشان می داد. این هزینه حقوق و دستمزد شرکت اسمارت تاچ برای نیمه اول ماه می می باشد. پرداختی دوم در تاریخ ۱ ژوئن صورت می پذیرد، هرچند ، هزینه حقوق مربوط به ماه می می باشد، و طبیعتآ باید در ماه می گزارش شود. درتاریخ ۳۱ می، شرکت اسمارت تاچ ثبتهای تعدیلی زیر را انجام می دهد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه حقوق و دستمزد | تعلق گرفتن هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | حقوق پرداختنی | تعلق گرفتن هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ |
بعد از انتقال اطلاعات به دفتر کل، هر دو حساب حقوق پرداختنی و هزینه حقوق بروز رسانی می گردد:
هزینه ها
هزینه حقوق و دستمزد
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۱۵ می ۲۰۱۳ | ۹۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۹۰۰ | ||
| مانده | ۱٫۸۰۰ |
بدهیها
حقوق پرداختنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۹۰۰ | ||
| مانده | ۹۰۰ |
در تاریخ ۳۱ می، حساب هزینه حقوق و دستمزد، حقوق یکماه کامل را نشان می دهد، و حساب حقوق پرداختنی میزان بدهیهای مرتبط با آن را نشان می دهد. این یک مثال از بدهیهایی می باشد که قبل از ثبت تعدیلی در نظر گرفته نمی شدند. همچنین مثالی است که نمایش دهنده اصل تطابق (تطابق درآمد و هزینه ها) می باشد. با این کا ر ما هزینه حقوق و دستمزد ماه می را در ماه می گزارش کردیم تا به مقابله درآمدهای ماه می برود و مبلغ صحیحی را نشان بدهد.
هزینه بهره معوق
قرض گرفتن (وام گرفتن) یک بدهی (در قبال اسناد پرداختنی مربوطه) ایجاد می کند. اگر در تاریخ ۱ می ۲۰۱۳، شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۲۰٫۰۰۰$ از بانک وام بگیرد و در قبال آن یک سند پرداختنی یکساله را امضا کند، ثبت آن در تاریخ ۱ می ۲۰۱۳ به شکل زیر خواهد بود:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ می ۲۰۱۳ | موجودی نقد | دریافت وام | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| ۱ می ۲۰۱۳ | اسناد پرداختنی | دریافت وام | ۲۰٫۰۰۰ |
بهره این وام باید یکسال بعد پرداخت شود، یعنی در تاریخ ۱ می ۲۰۱۴ موقع پرداخت آن فرا میرسد. در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ باید یک ثبت تعدیلی را انجام بدهد که طی آن، بهره پرداختنی مربوط به ماه می را ثبت کند. فرض کنید که بهره یکماهه معادل ۱۰۰$ باشد. ثبت تعدیلی مربوط به بهره پرداختنی در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ به شکل زیر خواهد بود.
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | هزینه بهره | تعلق گرفتن بهره پرداختنی | ۱۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | بهره پرداختنی | تعلق گرفتن بهره پرداختنی | ۱۰۰ |
این یک مثال دیگری است که نمایانگر دست کم گرفتن بدهیها، قبل از انجام ثبتهای تعدیلی می باشد. بعد از انتقال اطلاعات به دفتر کل، حساب هزینه بهره و حساب بهره پرداختنی مانده های زیر را دارا می باشند:
هزینه ها
هزینه بهره
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۱۰۰ | ||
| مانده | ۱۰۰ |
بدهیها
بهره پرداختنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۱۰۰ | ||
| مانده | ۱۰۰ |
۷۰٫ درآمدهای معوق (درآمدهای تحقق یافته اما دریافت نشده)
همانطور که دیدیم، هزینه ها می توانند تحقق بیابند قبل از اینکه بابت آنها وجهی پرداخت شود. به طور مشابه، شرکتها می توانند درآمد کسب کنند، قبل از آنکه وجه آن را دریافت نمایند. این موارد باعث ایجاد درآمدهای معوق می شوند، که در واقع درآمدهایی هستند که تحقق یافته اند اما هنوز مبلغ آنها دریافت نشده است.
فرض کنید در تاریخ ۱۵ می ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ برای ارائه خدمات آموزش الکترونیک در دانشگاه West Florida انتخاب شده است. بر اساس توافقنامه مابین دانشگاه و شرکت اسمارت تاچ، مبلغ ۸۰۰$ بصورت ماهیانه از طرف دانشگاه به شرکت اسمارت تاچ پرداخت خواهد شد. در طول ماه می، شرکت اسمارت تاچ نصف این مبلغ (معادل ۴۰۰$) را دریافت می کند. و این مبلغ بابت خدمات آنها در طول ۱۶ می تا ۳۱ می ، می باشد. شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳۱ می ثبتهای تعدیلی زیر را انجام می دهد، تا به درآمدهای کسب شده در ماه می اضافه کند.
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | درآمدهای تعلق گرفته بابت خدمات | ۴۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | درآمد خدمات | درآمدهای تعلق گرفته بابت خدمات | ۴۰۰ |
تراز تعدیل نشده در شکل ۳-۴ مانده تعدیل نشده حسابهای دریافتنی را ۲٫۲۰۰$ نشان میدهد. درآمد خدمات مانده تعدیل نشده ۷٫۰۰۰$ را نشان می دهد. ثبت تعدیلی باعث می گردد تا هر دو حساب فوق بروزرسانی گردند:
داراییها
حسابهای دریافتنی
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۲٫۲۰۰ | |||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۴۰۰ | ||
| مانده | ۲٫۶۰۰ |
درآمدها
درآمد خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۷٫۰۰۰ | |||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۴۰۰ | ||
| مانده | ۷٫۴۰۰ |
بدون انجام ثبتهای تعدیلی، صورتهای مالی شرکت اسمارت تاچ مانده حسابهای دارایی، حسابهای دریافتنی ،و درآمد خدمات را دست کم می گیرد(نادرست نشان می دهد). حالا ما به سراغ آخرین طبقه بندی از ثبتهای تعدیلی می رویم.
آموزش حسابداری از مبتدی تا پیشرفته: درآمدهای تحصیل نشده (درآمدهای تحقق نیافته)
بعضی کسب و کارها، قبل از ارائه خدمات به مشتریان وجه آن را دریافت می کنند. دریافت وجه نقد قبل از ارئه خدمات یک بدهی ایجاد می کند که باید در آینده کاری در قبال آن به مشتری ارائه گردد، به این مبالغ درآمدهای تحقق نیافته می گویند. در اینجا شرکت کالا یا خدماتی را به مشتری بدهکار می باشد، و یا اینکه باید مبلغ دریافتی از مشتری را به وی بازگرداند. تنها بعد از اتمام کار است که این درآمدها برای شرکت تحقق پیدا خواهند کرد. بدلیل این تاخیر زمانی، به درآمدهای تحقق یافته، همچنین درآمدهای تحصیل نشده نیز گفته می شود. درآمدهای تحقق نیافته هنگامی رخ می دهند که شرکت وجهی را دریافت کند بدون آنکه کار لازم در قبال آن را تکمیل کرده باشد.
برای مثال، فرض کنید، یک شرکت حقوقی قراردادی را با شرکت اسمارت تاچ می بندد که طی آن ، شرکت مذکور ماهیانه مبلغ ۶۰۰$ در ابتدای ماه پرداخت می کند، و در قبال آن، شرکت اسمارت تاچ باید در طول آن ماه خدمات آموزشی را ارائه دهد و ارائه این خدمات آموزشی را از همان روزهای اول ماه بلافاصله شروع کند. در تاریخ ۲۱ می شینا برایت اولین دریافتی را کسب میکند. شرکت اسمارت تاچ وجه نقد دریافتی و بدهیهای مرتبط با آن را به شکل زیر ثبت می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۱ می ۲۰۱۳ | موجودی نقدی | دریافت وجه بابت درآمد تحقق نیافته | ۶۰۰ | ||
| ۲۱ می ۲۰۱۳ | درآمد تحصیل نشده خدمات | دریافت وجه بابت درآمد تحقق نیافته | ۶۰۰ |
حالا حساب بدهی، درآمدهای تحصیل نشده خدمات، نشان میدهد که شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۶۰۰$ بدهکار می باشد.
بدهیها
درآمد تحصیل نشده خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۲۱ می ۲۰۱۳ | ۶۰۰ | ||
| مانده | ۶۰۰ |
درآمد تحصیل نشده خدمات، یک حساب بدهی می باشد، چون شرکت خدماتی را به مشتری در زمان آینده بدهکار می باشد.
تراز آزمایشی بتاریخ ۳۱ می (شکل ۳-۴) مانده حساب درآمد خدمات تحصیل نشده را ۶۰۰$ گزارش می کند. در طول ده روز قبل در ماه می – از ۲۱ می تا ۳۱ می – شرکت اسمارت تاچ در حدود یک سوم از این ۶۰۰$ را محقق کرده است که معادل ۲۰۰$ می باشد. بنابراین، شرکت اسمارت تاچ ثبت تعدیلی زیر را انجام میدهد تا مبلغ ۲۰۰$ درآمد خدمات را که محقق شده است ثبت نماید.
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | درآمدهای تحصیل نشده خدمات | ثبت تحقق یافتن بخشی از درآمدهای تحقق نیافته | ۲۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | درآمد خدمات | ثبت تحقق یافتن بخشی از درآمدهای تحقق نیافته | ۲۰۰ |
ثبت تعدیلی فوق باعث می شود تا ۲۰۰$ از بدهیها به درآمد تغییر یابند. حساب درآمد خدمات ۲۰۰$ افزایش می یابد، و حساب درآمد خدمات تحصیل نشده ۲۰۰$ کاهش می یابد. حالا هر دو حساب در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ بروز رسانی شده اند:
بدهیها
درآمد تحصیل نشده خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۲۱ می ۲۰۱۳ | ۶۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۲۰۰ | ||
| مانده | ۴۰۰ |
درآمدها
درآمد خدمات
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۷٫۰۰۰ | |||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۴۰۰ | ||
| ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۲۰۰ | ||
| مانده | ۷٫۶۰۰ |
این مثالی بود تا به شما نشان دهد که بدون ثبت تعدیلی در میزان بدهیها اغراق صورت میگرفت.
این نکته کلیدی را بخاطر داشته باشید:
یک حساب درآمد تحصیل نشده، حسابی از نوع بدهی می باشد، و نه حسابی از نوع درآمد.
درآمدهای تحقق نیافته یک شرکت، پیش پرداخت هزینه شرکتی می باشد که مشتری آنها می باشد. در مثال بالا شرکت حقوقی که مشتری اسمارت تاچ بود را در نظر بگیرید، شرکت حقوقی مذکور مبلغ ۶۰۰$ را بعنوان پیش پرداخت هزینه – که یک دارایی برای آنها می باشد – ثبت کرده بود. و شرکت اسمارت تاچ این مبلغ را بعنوان درآمد تحقق نیافته – که یک بدهی برای اسمارت تاچ می باشد – ثبت می کند.
شکل ۳-۶ دوره های زمانی و ثبتهای تعدیلی پیش پرداخت و تحقق نیافته ها را بصورت خلاصه نشان می دهد. این شکل را بادقت مطالعه کنید.
ثبت اصلی
پیش پرداختها – دریافت یا پرداخت وجه نقد پیشاپیش اتفاق می افتد
پیش پرداخت هزینه ها
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| پیش پرداخت اجاره | پرداخت پیشاپیش هزینه اجاره که بعنوان یک دارایی ثبت می شود | XXX | ||
| موجودی نقد | پرداخت پیشاپیش هزینه اجاره که بعنوان یک دارایی ثبت می شود | XXX |
ثبت تعدیلی
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| هزینه اجاره | ثبت تعدیلی پیش پرداخت هزینه اجاره بعد از منقضی شدن آن | XXX | ||
| پیش پرداخت اجاره | ثبت تعدیلی پیش پرداخت هزینه اجاره بعد از منقضی شدن آن | XXX |
استهلاک
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| اثاثیه | پرداخت بابت خرید اثاثیه و ثبت اولیه دارایی | XXX | ||
| موجودی نقد | پرداخت بابت خرید اثاثیه و ثبت اولیه دارایی | XXX |
ثبت تعدیلی
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| هزینه استهلاک اثاثیه | ثبت تعدیلی استهلاک دارایی | XXX | ||
| استهلاک انباشته اثاثیه | ثبت تعدیلی استهلاک دارایی | XXX |
درآمدهای تحصیل نشده – درآمدهای تحقق نیافته
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| موجودی نقد | دریافت وجه نقد مربوط به درآمد تحقق نیافته | XXX | ||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | دریافت وجه نقد مربوط به درآمد تحقق نیافته | XXX |
ثبت تعدیلی
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ثبت تعدیلی درآمد تحقق نیافته بعد از اینکه تحقق یافت | XXX | ||
| درآمد خدمات | ثبت تعدیلی درآمد تحقق نیافته بعد از اینکه تحقق یافت | XXX |
اقلام تعهدي اقلام تحقق يافته اما پرداخت نشده
هزینه های معوق
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| هزینه حقوق و دستمزد | تعهد پرداخت هزینه تحقق یافته | XXX | ||
| حقوق پرداختنی | تعهد پرداخت هزینه تحقق یافته | XXX |
ثبت تعدیلی
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| حقوق پرداختنی | پرداخت نقدی هزینه معوق | XXX | ||
| موجودی نقد | پرداخت نقدی هزینه معوق | XXX |
درآمد معوق درآمد تحقق يافته اما دريافت نشده
ثبت اصلی
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| حسابهای دریافتنی | ثبت درآمد تعلق گرفته | XXX | ||
| درآمد خدمات | ثبت درآمد تعلق گرفته | XXX |
ثبت تعدیلی
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| موجودی نقد | دریافت وجه نقد بابت درآمد معوق | XXX | ||
| حسابهای دریافتنی | دریافت وجه نقد بابت درآمد معوق | XXX |
نکته کلیدی :
خلاصه فرآیند تعدیل،
ثبت تمامی رویدادهای مالی مربوط به یک دوره زمانی خاص ، که در صورت سود و زیان تاثیر گذار هستند. هر ثبت تعدیلی بر روی یک حساب درآمد یا یک حساب هزینه تاثیر می گذارد،
برای بروز رسانی ترازنامه، بدین هدف که تمامی حسابها ارزشهای (مانده های) درستی را نشان بدهند. هر ثبت تعدیلی بر روی یک دارایی یا یک بدهی تاثیر می گذارد (اما هرگز بر روی حساب موجودی نقد اثر نمی گذارد.)
شکل ۳-۷ خلاصه ثبتهای تعدیلی شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ را نشان می دهد.
توقف و تفکر :
به هشت ثبت تعدیلی در شکل ۳-۷ نگاه کنید. توجه کنید که تنها دو تراکنش آخر باعث افزایش درآمدها شده اند. و شش ثبت تعدیلی دیگر باعث بالا رفتن هزینه ها شده اند. بنابراین، وقتی در مورد یک ثبت تعدیلی در شک و گمان هستید، به احتمال زیاد اگر باعث افزایش بدهیها یا هزینه ها شده باشد آن یک ثبت تعدیلی می باشد.
اطلاعات مربوط به ثبتهای تعدیلی در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳
- الف- منقضی شدن ۱۰۰۰$ از پیش پرداخت اجاره
- ب- مصرف شدن ۱۰۰$ از ملزومات اداری
- پ- مستهلک شدن ۳۰۰$ از اثاثیه
- ت- مستهلک شدن ۲۰۰$ از ساختمان
- ث- تعلق گرفتن مبلغ ۹۰۰$ از هزینه حقوق و دستمزد
- ج- تعلق گرفتن مبلغ ۱۰۰$ از هزینه بهره
- چ- تعلق گرفتن ۴۰۰$ از درآمد خدمات
- ح- تحقق یافتن ۲۰۰$ از درآمدهای خدمات که پول آن پیشاپیش گرفته شده بود
ثبتهای تعدیلی در دفتر روزنامه
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| الف | هزینه اجاره | ثبت هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | |
| الف | پیش پرداخت اجاره | ثبت هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | |
| ب | هزینه ملزومات | ثبت ملزومات مصرف شده | ۱۰۰ | |
| ب | ملزومات | ثبت ملزومات مصرف شده | ۱۰۰ | |
| پ | هزینه استهلاک اثاثیه | ثبت استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | |
| پ | استهلاک انباشته اثاثیه | ثبت استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | |
| ت | هزینه استهلاک ساختمان | ثبت استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | |
| ت | استهلاک انباشته ساختمان | ثبت استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | |
| ث | هزینه حقوق و دستمزد | تعلق گرفتن هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ | |
| ث | حقوق پرداختنی | تعلق گرفتن هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ | |
| ج | هزینه بهره | تعلق گرفتن هزینه بهره | ۱۰۰ | |
| ج | بهره پرداختنی | تعلق گرفتن هزینه بهره | ۱۰۰ | |
| چ | حسابهای دریافتنی | تعلق گرفتن درآمد خدمات | ۴۰۰ | |
| چ | درآمد خدمات | تعلق گرفتن درآمد خدمات | ۴۰۰ | |
| ح | درآمد خدمات تحقق نیافته | ثبت درآمد خدمات که پول آن پیشاپیش گرفته شده بود | ۲۰۰ | |
| ح | درآمد خدمات | ثبت درآمد خدمات که پول آن پیشاپیش گرفته شده بود | ۲۰۰ |
حسابهای کل
داراییها
موجودی نقد
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۴٫۸۰۰ | ۴٫۸۰۰ |
حسابهای دریافتنی
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۲٫۲۰۰ | ۲٫۲۰۰ | ||
| ۴۰۰ | ۲٫۶۰۰ |
ملزومات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۷۰۰ | ۷۰۰ | ||
| ۱۰۰ | ۶۰۰ |
پیش پرداخت اجاره
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۳٫۰۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۱٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ |
اثاثیه
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۸٫۰۰۰ | ۱۸٫۰۰۰ |
ساختمان
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۴۸٫۰۰۰ | ۴۸٫۰۰۰ |
استهلاک انباشته اثاثیه
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۳۰۰ | ۳۰۰ |
استهلاک انباشته ساختمان
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۲۰۰ | ۲۰۰ |
بدهیها
حسابهای پرداختنی
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۸٫۲۰۰ | ۱۸٫۲۰۰ |
حقوق پرداختنی
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۹۰۰ | ۹۰۰ |
بهره پرداختنی
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۰۰ | ۱۰۰ |
درآمد تحقق نیافته خدمات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۲۰۰ | ۲۰۰ | ||
| ۶۰۰ | ۴۰۰ |
اسناد پرداختنی
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۲۰٫۰۰۰ | ۲۰٫۰۰۰ |
سرمایه مالک
سرمایه برایت
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۳۳٫۲۰۰ | ۳۳٫۲۰۰ |
برداشت برایت
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ |
درآمد
درآمد خدمات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۷٫۰۰۰ | ۷٫۰۰۰ | ||
| ۴۰۰ | ۷٫۴۰۰ | ||
| ۲۰۰ | ۷٫۶۰۰ |
هزینه ها
هزینه اجاره
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ |
هزینه حقوق و دستمزد
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۹۰۰ | ۹۰۰ | ||
| ۹۰۰ | ۱٫۸۰۰ |
هزینه ملزومات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۰۰ | ۱۰۰ |
هزینه استهلاک اثاثیه
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۳۰۰ | ۳۰۰ |
هزینه استهلاک ساختمان
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۲۰۰ | ۲۰۰ |
هزینه بهره
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۰۰ | ۱۰۰ |
هزینه تاسیسات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۴۰۰ | ۴۰۰ |
۷۲٫ تراز آزمایشی تعدیل شده
این فصل با یک تراز آزمایشی تعدیل نشده آغاز شد(شکل ۳-۴). بعد از انجام تعدیلات، حسابها در شکل ۳-۷ بصورت تعدیل شده نمایش داده شدند. یک گام مفید در تهیه صورتهای مالی، لیست کردن حسابها با مانده تعدیل شده آنها می باشد، که اینکار را با تراز آزمایشی تعدیل شده انجام میدهند. شکل ۳-۸ به شما نشان میدهد که چگونه تراز آزمایشی تعدیل شده را تهیه کنید.
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
تهیه تراز آزمایشی تعدیل شده
۳۱ می ۲۰۱۳
| حساب | تراز آزمایشی . بدهکار | تراز آزمایشی . بستانکار | تعدیلات . بدهکار | تعدیلات . بستانکار | تراز آزمایشی تعدیل شده . بدهکار | تراز آزمایشی تعدیل شده . بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | ۴٫۸۰۰ | |||||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۲۰۰ | ۴۰۰ | ۲٫۶۰۰ | ||||
| ملزومات | ۷۰۰ | ۱۰۰ | ۶۰۰ | ||||
| پیش پرداخت اجاره | ۳٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ||||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | ۱۸٫۰۰۰ | |||||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ۴۸٫۰۰۰ | |||||
| استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ۳۰۰ | |||||
| استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ۲۰۰ | |||||
| حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | ۱۸٫۲۰۰ | |||||
| حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | ۹۰۰ | |||||
| یهره پرداختنی | ۱۰۰ | ۱۰۰ | |||||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۶۰۰ | ۲۰۰ | ۴۰۰ | ||||
| اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | ۲۰٫۰۰۰ | |||||
| سرمایه برایت | ۳۳٫۲۰۰ | ۳۳٫۲۰۰ | |||||
| برداشت برایت | ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | |||||
| درآمد خدمات | ۷٫۰۰۰ | ۶۰۰ | ۷٫۶۰۰ | ||||
| هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | |||||
| هزینه حقوق | ۹۰۰ | ۹۰۰ | ۱٫۸۰۰ | ||||
| هزینه ملزومات | ۱۰۰ | ۱۰۰ | |||||
| هزینه استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | ۳۰۰ | |||||
| هزینه استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | ۲۰۰ | |||||
| هزینه بهره | ۱۰۰ | ۱۰۰ | |||||
| هزینه تاسیسات | ۴۰۰ | ۴۰۰ | |||||
| ۷۹٫۰۰۰ | ۷۹٫۰۰۰ | ۳٫۲۰۰ | ۳٫۲۰۰ | ۸۰٫۹۰۰ | ۸۰٫۹۰۰ |
شکل ۳-۸ همچنین بخشی از یک کاربرگ می باشد. در مورد کاربرگ ها در فصل ۴ به تفصیل بحث خواهد شد. توجه کنید که این شکل چقدر واضح و شفاف می باشد. عنوان حسابها و عنوان تراز آزمایشی مشابه تراز آزمایشی تعدیل نشده هستند (شکل ۳-۴). دو ستون مربوط به تعدیلات مقادیر تعدیل شده را مطابق شکل ۳-۷ نشان می دهند.
تراز آزمایشی تعدیل شده، مانده تعدیل شده حسابها را نشان می دهد. هر مانده در اینجا نمایانگر مانده تراز آزمایشی تعدیل نشده به علاوه یا منهای ثبتهای تعدیلی مرتبط با آن می باشد. برای مثال، حسابهای دریافتنی با یک مانده بدهکار به مبلغ ۲٫۲۰۰$ آغاز می شوند. افزوده شدن ۴۰۰$ بدهکار طی تعدیل باعث می شود تا مانده حسابهای دریافتنی ۲٫۶۰۰$ شود. ملزومات مصرفی با مانده ۷۰۰$ شروع می شوند. بعد از اینکه مبلغ ۱۰۰$ بستانکار طی تعدیل به آن افزوده شد، حساب ملزومات مصرفی مانده ۶۰۰$ را دارا می باشد. در هر حساب ممکن است بیش از یک ثبت تعدیلی موجود باشد که بر روی مانده آن تاثیر بگذارد. برای مثال، حساب درآمد خدمات دو ثبت تعدیلی دارد، و هر دوی آنها مانده حساب درآمد خدمات را افزایش می دهند.
نکته کلیدی:
تراز آزمایشی تعدیل شده، شامل، تمامی ثبتهای روزنامه طی دوره بعلاوه یا منهای ثبتهای تعدیلی پایان دوره می باشد. تراز آزمایشی تعدیل شده مقادیر تعدیل شده پایانی را به ما نشان میدهد که از آنها برای تهیه صورتهای مالی استفاده خواهیم کرد.
۷۳٫ صورتهای مالی
صورتهای مالی شرکت اسمارت تاچ بتاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ ، از روی تراز آزمایشی تعدیل شده که در شکل ۳-۸ دیدید تهیه می شود.
صورتهای مالی به شرح زیر می باشند:
- صورت سود و زیان که درآمدها و هزینه ها را گزارش می کند.
- صورت سرمایه مالک که تغییرات رخ داده در سرمایه مالک را نشان می دهد.
- ترازنامه، که داراییها، بدهیها، و سرمایه مالک را گزارش می کند.
تهیه صورتهای مالی
صورتهای مالی طبق ترتیب زیر باید تهیه شوند:
- صورت سود و زیان ، که برای تعیین سود خالص (سود ویژه) یا زیان خالص(ویژه) کاربرد دارد. صورت سود و زیان باید هزینه ها را بترتیب مبالغ آنها (مبالغ بزرگتر در بالا و مبالغ کوچکتر در پایین) گزارش کند.
- صورت سرمایه مالک، که به مبالغ سود ویژه یا زیان ویژه که در صورت سود و زیان مشخص می شود نیاز دارد. تا میزان سرمایه نهایی مالک را تعیین کند.
- ترازنامه، که به صورت سرمایه نیاز دارد تا مبلغ سرمایه نهایی مالک را در ترازنامه منعکس کند.
همانطور که از فصل یک بخاطر دارید، همه صورتهای مالی شامل عناصر زیر می باشند:
- عنوان صورت مالی
- نام شرکت (واحد حسابداری جداگانه) مانند شرکت اسمارت تاچ.
- عنوان صورت مالی، مانند صورت سود و زیان، صورت سرمایه مالک، و ترازنامه (بیلان).
- تاریخ یا بازه تاریخی، که صورت مالی آن را پوشش می دهد ، در اینجا ۳۱ می ۲۰۱۳، یا تا پایان ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳٫
- بدنه صورت مالی
ارتباط بین صورتهای مالی
ارتباط صورتهای مالی به شکل زیر می باشد:
- سود خالص (سود ویژه) که در صورت سود و زیان مشخص می شود باعث افزایش سرمایه می شود. زیان خالص (زیان ویژه) که در صورت سود و زیان مشخص می شود باعث کاهش سرمایه می شود.
- سرمایه نهایی مالک که در صورت سرمایه مشخص می شود، به ترازنامه منتقل می شود تا در یک سمت ترازنامه قرار بگیرد . سرمایه مالک از ارکان معادله حسابداری می باشد.
برای اینکه دانسته های خودتان در مورد روابط بین صورتهای مالی را تحکیم ببخشید، سود ویژه در صورت سود و زیان را دنبال کنید و تاثیر آن بر سرمایه مالک را در صورت سرمایه مالک ببینید. سپس سرمایه مالک در صورت سرمایه را دنبال کنید و تاثیر آن در ترازنامه را ببینید. توجه داشته باشید که این سه صورت مالی، صورتهای مالی اصلی هستند که در فصل یک آنها را فرا گرفته اید. این صورتهای مالی همواره به همین ترتیبی که گفته شد تهیه می شوند. ابتدا صورت سود و زیان، سپس صورت سرمایه مالک، و در آخر ترازنامه تهیه می شود. بخاطر داشته باشید که ما عمدآ صورت گردش وجوه نقد (صورت جریانهای نقدی) را حذف کردیم، در فصل های بعدی در مورد صورت جریان های نقدی با جزئیات آن بحث خواهیم کرد.
نکته کلیدی :
صورتهای مالی باید بترتیب تهیه شوند، ابتدا صورت سود و زیان، سپس صورت سرمایه مالک و در پایان ترازنامه. برای حسابدارها بسیار مهم است که صورتهای مالی صحیح و کاملی را تهیه کنند چون سایر افراد برای تصمیم گیری بر اطلاعات صورتهای مالی تکیه می کنند.
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت سود و زیان
ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳
| حساب | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| درآمدها : | |||
| درآمد خدمات | ۷٫۶۰۰ | ||
| هزینه ها : | |||
| هزینه حقوق و دستمزد | ۱٫۸۰۰ | ||
| هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | ||
| هزینه تاسیسات | ۴۰۰ | ||
| هزینه استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | ||
| هزینه استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | ||
| هزینه بهره | ۱۰۰ | ||
| هزینه ملزومات | ۱۰۰ | ||
| جمع هزینه ها : | ۳٫۹۰۰ | ||
| سود خالص : | ۳٫۷۰۰ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت سرمایه مالک
ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳
| حساب | مانده | |
|---|---|---|
| سرمایه برایت در تاریخ ۱ می ۲۰۱۳ | ۳۳٫۲۰۰ | |
| سود خالص | ۳٫۷۰۰ | |
| جمع : | ۳۶٫۹۰۰ | |
| برداشت مالک | (۱٫۰۰۰) | |
| سرمایه برایت در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۳۵٫۹۰۰ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
ترازنامه
ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳
| داراییها | بدهیها | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۶۰۰ | حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | ||
| ملزومات | ۶۰۰ | بهره پرداختنی | ۱۰۰ | ||
| پیش پرداخت اجاره | ۲٫۰۰۰ | درآمد تحقق نیافته خدمات | ۴۰۰ | ||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود : استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ۱۷٫۷۰۰ | جمع بدهیها | ۳۹٫۶۰۰ | |
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ||||
| کسر می شود : استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ۴۷٫۸۰۰ | |||
| سرمایه مالک | |||||
| سرمایه برایت | ۳۵٫۹۰۰ | ||||
| جمع داراییها | ۷۵٫۵۰۰ | جمع بدهیها و سرمایه مالک | ۷۵٫۵۰۰ |
۷۴٫ ملاحظات اخلاقی در حسابداری تعهدی
رویدادهای مالی می توانند یکسری مسائل اخلاقی را مطرح کنند. حسابدارها باید در شغلشان صادق باشند. تنها اطلاعات صحیح و کامل می تواند به مردم کمک کند تا تصمیمات عاقلانه بگیرند. به مثالهای زیر توجه کنید:
شرکت اسمارت تاچ کارش را بخوبی انجام داده است و قصد دارد تا یک دفتر اداری جدید افتتاح کند. فرض کنید که این شرکت نیاز به گرفتن وامی به مبلغ ۳۰٫۰۰۰$ دارد.
فرض کنید آژانس آموزش الکترونیک اسمارت تاچ، هزینه های صورت گرفته را کمتر از حد واقعی گزارش کند تا بتواند سود خالص متورمی را نشان بدهد. یک بانکدار ممکن است بر اساس این اطلاعات اشتباه فریب بخورد و به شرکت وامی بدهد. سپس اگر شرکت نتواند بدهیهایش را پرداخت کند، بانک از این بابت متضرر می شود و تمامی اینها بدلیلی این بوده است که بانکدار به اطلاعات حسابداری غلط اعتماد کرده است.
حسابداری تعهدی فرصتهایی را برای رفتار غیر اخلاقی فراهم می کند. برای مثال، یک بازرگان متقلب، براحتی می تواند از ثبت هزینه های استهلاک در پایان دوره مالی صرفنظر کند. نادیده گرفتن هزینه های استهلاک می تواند باعث اغراق در درآمد خالص اظهار شده گردد و تصویر مطلوبی را از وضعیت مالی شرکت نمایش بدهد.
۷۵٫ رهنمودهای تصمیم گیری
مفاهیم حسابداری و فرآیند تعدیل حسابها
نگاهی به نقش شینا برایت بعنوان مالک شرکت اسمارت تاچ بیندازید. فرض کنید که هم اکنون پایان سال مالی اول فرا رسیده است، و شینا برایت میخواهد بداند، شرکت از نظر موقعیت مالی در چه جایگاهی ایستاده است.
رهنمودهای تصمیم گیری یک نقشه از فرآیندهای حسابداری را نشان میدهند تا به شینا برایت کمک کند کسب و کارش را مدیریت کند.
| تصمیم | رهنمودها | |
|---|---|---|
| چگونه یک شرکت هزینه هایش را اندازه گیری میکند؟ |
طبق اصل تطابق، هزینه های مربوط به دوره ای که درآمدها در آن کسب شده است در همان دوره زمانی ثبت می شوند تا میزان سود خالص یا زیان خالص در آن مقطع زمانی دقیقتر باشد. |
|
| در کجا یک شرکت به اندازه گیری درآمدها در پایان دوره مالی می پردازد؟ |
در تراز آزمایشی تعدیل شده . |
|
| چگونه یک شرکت حسابهای دوره مالی را بروز رسانی میکند؟ |
با انجام ثبتهای تعدیلی در پایان دوره مالی. |
|
| ثبتهای تعدیلی چند نوع دسته بندی دارند؟ |
|
|
| ثبتهای تعدیلی با سایر ثبتهای دفتر روزنامه چه تفاوتی دارند؟ |
|
|
| حسابها و مانده تعدیل شده آنها بصورت خلاصه در کجا نمایش داده می شوند؟ |
در تراز آزمایشی تعدیل شده، که برای تهیه صورتهای مالی نیز از آن استفاده می شود. |
۷۶٫ تکمیل چرخه حسابداری
اهداف آموزشی فصل ۴
- تهیه کاربرگ حسابداری
- استفاده از کاربرگ برای تهیه صورتهای مالی
- بستن حسابهای درآمد، هزینه و برداشت
- تهیه تراز آزمایشی بعد از بستن حسابها
- طبقه بندی داراییها و بدهیها بعنوان جاری و بلند مدت
- تشریح تاثیر رویدادهای مالی مختلف بر روی نسبت جاری و نسبت بدهی
- درک ثبتهای معکوس
چه چیزی بین فوتبال، بیسبال، بسکتبال، هاکی، و حسابداری مشترک می باشد؟ همه این موارد برای هر موقعیتی دارای یک بازیگر هستند و تمامی بازیها با یک امتیاز صفر آغاز می شود.
شینا برایت و گرک مور،شرکت آموزشی اسمارت تاچ، و شرکت موزیک گرک را بترتیب در حدود یکماه است که راه انداخته اند. در طول ماه اول، آنها درآمد کسب کردند، متحمل هزینه شدند، و سود خالص بدست آوردند. حالا وقت اینست که نگاهی به آینده بیندازیم، به دوره مالی بعد.
آیا شرکت اسمارت تاچ یا شرکت موزیک گرک باید ماه دوم را با سود خالصی که شرکت در ماه اول کسب کرده است آغاز کند؟ نه، درست مانند یک بازی،هر دو شرکت باید از صفر شروع کنند، تا بتوانند در ماه دوم عملکرد کسب و کارشان را اندازه گیری کنند. بنابراین، آنها باید اسکوربورد حسابداریشان را بر روی صفر تنظیم کنند.
فرآیند برگشت به صفر، بستن حسابها نامیده می شود، و آخرین گام در چرخه حسابداری می باشد. چرخه حسابداری فرآیندی است که طی آن شرکتها صورتهای مالی خود را تهیه می کنند.
این فصل با نمایش چگونگی بستن حسابها، چرخه حسابداری را تکمیل می کند. این کار با تهیه تراز آزمایشی تعدیل شده آغاز می گردد،که در فصل ۳ در مورد آن آموختید. در این فصل ما خواهیم آموخت که چگونه یک نسخه کاملتر از تراز آزمایشی تعدیل شده را تهیه کنیم که به آن کاربرگ گفته می شود. کاربرگ ها بوسیله خلاصه کردن حجم زیادی از اطلاعات در یک محل ، به حسابدارها کمک می کنند.
چرخه حسابداری با مانده حساب داراییها، بدهیها، و سرمایه مالک از دوره مالی قبل آغاز می گردد. شکل ۴-۱ چرخه کامل حسابداری را در مورد شرکت اسمارت تاچ و یا هر شرکت دیگری نشان می دهد.
حسابداری در دو زمان مختلف صورت می گیرد:
- در طول دوره مالی – ثبت رویدادهای مالی در دفتر روزنامه و انتقال اطلاعات از دفاتر روزنامه به دفاتر کل
- در پایان دوره – تعدیل حسابها،تهیه صورتهای مالی، و بستن حسابها.
یکی از کارهای پایان دوره آماده کردن حسابها برای دوره مالی بعد می باشد. در فصل ۳ و ۴ ، ما عملیات پایان دوره برای شرکتهای خدماتی مانند اسمارت تاچ و شرکت موزیک گرک را پوشش داده ایم. در فصل ۵ خواهید آموخت که چگونه واحدهای بازرگانی همچون Walmart و Sports Academy حسابهای خود را تعدیل می کنند و می بندند.
۷۷٫ کاربرگ
حسابدارها معمولآ از یک کاربرگ استفاده می کنند – یک سند با چندین ستون – تا اطلاعات مربوط به صورتهای مالی را خلاصه وار نمایش دهند. کاربرگ یک دفتر روزنامه، دفتر کل، یا یک صورت مالی نیست. کاربرگ صرفآ یک شیوه خلاصه سازی می باشد که در شناسایی حسابهایی که نیاز به تعدیل و تنظیم دارند کمک می کند. یک صفحه گسترده مانند نرم افزار اکسل برای تهیه کاربرگ بخوبی عمل می کند. توجه داشته باشید که کاربرگ یک سند داخلی می باشد و برای استفاده کنندگان خارجی کاربردی ندارد.
شکل ۴-۲ تا شکل ۴-۶ فرآیند ایجاد یک کاربرگ معمولی در شرکت اسمارت تاچ را نشان می دهد.
- نام کسب و کار (شرکت آموزشی اسمارت تاچ)
- عنوان سند (کاربرگ)
- دوره پوشش داده شده در کاربرگ (ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳)
تشریح گام به گام کاربرگ، با تمامی مقادیر آنها در شکل ۴-۲ تا شکل ۴-۶ آمده است. به سادگی صفحات را تصویر به تصویر دنبال کنید.
-
- عنوان حسابها و مانده تعدیل نشده آنها را ستون تراز آزمایشی، کاربرگ وارد کنید، و در زیر آنها جمع مبالغ را بنویسید. (شکل ۴-۲) این اطلاعات از دفاتر کل و قبل از انجام ثبتهای تعدیلی می آیند. حسابها در ترتیب صحیح بدنبال هم آمده اند (موجودی نقد در ابتدا، حسابهای دریافتنی دوم، و … ). جمع مبالغ بدهکار و بستانکار باید با هم برابر باشند. توجه کنید که این دو ستون از کاربرگ دقیقآ مشابه تراز آزمایشی است که در فصل سه دیدید.
شرکت آموزشی اسمارت تاچ
کاربرگ
ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳
| حساب | تراز آزمایشی | تعدیلات | تراز آزمایشی تعدیل شده | صورت سود و زیان | ترازنامه | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | ||
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | ||||||||||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۲۰۰ | ||||||||||
| ملزومات | ۷۰۰ | ||||||||||
| پیش پرداخت اجاره | ۳٫۰۰۰ | ||||||||||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | ||||||||||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ||||||||||
| استهلاک انباشته اثاثیه | |||||||||||
| استهلاک انباشته ساختمان | |||||||||||
| حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | ||||||||||
| حقوق پرداختنی | |||||||||||
| بهره پرداختنی | |||||||||||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۶۰۰ | ||||||||||
| اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | ||||||||||
| سرمایه برایت | ۳۳٫۲۰۰ | ||||||||||
| برداشت برایت | ۱٫۰۰۰ | ||||||||||
| درآمد خدمات | ۷٫۰۰۰ | ||||||||||
| هزینه اجاره | |||||||||||
| هزینه حقوق | ۹۰۰ | ||||||||||
| هزینه ملزومات | |||||||||||
| هزینه استهلاک اثاثیه | |||||||||||
| هزینه استهلاک ساختمان | |||||||||||
| هزینه بهره | |||||||||||
| هزینه تاسیسات | ۴۰۰ | ||||||||||
| جمع ستونها | ۷۹٫۰۰۰ | ۷۹٫۰۰۰ | |||||||||
-
- ثبتهای تعدیلی را در ستون تعدیلات وارد نمایید، و جمع مبالغ آنها را نیز ذکر کنید. شکل ۴-۳ شامل ثبتهای تعدیلی ماه می، می باشد که در فصل سه انجام دادیم. ثبتهای تعدیلی ، که در شکل ۳-۸ دیدید به ستون تعدیلات در کاربرگ منتقل می شود.
- مانده تعدیل شده هر حساب را بوسیله جمع کردن ارقام مانده تعدیل نشده و مبلغ تعدیلات محاسبه کنید. مانده تعدیل شده حسابها را در ستون تراز آزمایشی تعدیل شده بنویسید. شکل ۴-۴ کاربرگی را نشان می دهد که ستون تراز آزمایشی تعدیل شده آن تکمیل شده است. برای مثال، حساب موجودی نقد به روز است،بنابراین هیچ تعدیلی در آن صورت نمی پذیرد. مانده تعدیل شده حسابهای دریافتنی که ۲٫۶۰۰$ می باشد حاصل جمع ۲٫۲۰۰$ مانده تعدیل نشده این حساب و ۴۰۰$ تعدیل می باشد. در مورد ملزومات ما مبلغ ۱۰۰$ بستانکار را که حاصل تعدیلات می باشد از مبلغ ۷۰۰$ مانده بدهکار ، تعدیل نشده آن کسر می کنیم. توجه داشته باشید که یک حساب می تواند بیش از یک ثبت تعدیلی داشته باشد. برای مثال، درآمد خدمات،در اینجا دارای دو ثبت تعدیلی می باشد. مانده تعدیل شده ۷٫۶۰۰$ حاصل جمع مبلغ ۷٫۰۰۰$ مانده تعدیل نشده حساب و دو ثبت تعدیلی به رقم ۴۰۰$ و ۲۰۰$ می باشدکه در نتیجه آنها مانده تعدیل شده ۷٫۶۰۰$ می گردد. همانطور که در تراز آزمایشی دیدید،مجموع مبالغ ستون بدهکار و بستانکار در تراز آزمایشی تعدیل شده نیز باید با هم برابر باشند. توجه کنید که سه ستون محاسبه شده در شکل ۴-۴ دقیقآ شبیه به شکل ۳-۸ می باشند.
- یک خط فرضی در بالای اولین حساب درآمد بکشید (در اینجا حساب درآمد خدمات). هر حساب که در بالای خط قرار می گیرد (حسابهای دارایی، بدهی، و سرمایه) از تراز آزمایشی تعدیل شده به ترازنامه (بیلان) منتقل می گردد. حسابهایی که در زیر خط قرار می گیرند (حسابهای درآمد و هزینه) از تراز آزمایشی تعدیل شده به ستونهای صورت سود و زیان منتقل می شود. همانطور که در شکل ۴-۵ نشان داده شده است، هر مانده حساب تنها می تواند در یک ستون قرار بگیرد.
در ابتدا،ستونهای صورت سود و زیان را همانطور که در شکل زیر می بینید،با هم جمع کنید :
صورت سود و زیان
- بدهکار جمع هزینه ها = ۳٫۹۰۰
- بستانکار جمع درآمد ها = ۷٫۶۰۰
اختلاف بین درآمدها و هزینه ها = ۳٫۷۰۰
سود خالص حاصل شده است، زیرا مجموع بستانکار(درآمدها) از مجموع بدهکار (هزینه ها) بیشتر می باشد.
سپس ستونهای ترازنامه را با هم جمع کنید :
ترازنامه
- بدهکار جمع داراییها و برداشت = ۷۷٫۰۰۰
- بستانکار جمع بدهیها، سرمایه مالک، و استهلاک انباشته = ۷۳٫۳۰۰
اختلاف = ۳٫۷۰۰
سود خالص حاصل شده است، زیرا مجموع بدهکار بیشتر می باشد.
-
- در صورت سود و زیان، سود خالص، یا زیان خالص را محاسبه کنید که اختلاف بین درآمدها و هزینه ها می باشد. مبلغ سود یا زیان خالص را در صورت سود و زیان وارد کنید. همچنین سود یا زیان خالص را بعنوان یک مانده در ترازنامه وارد کنید. سپس ستونهای صورتهای مالی را با هم جمع کنید. شکل ۴-۶ یک کاربرگ کامل را نشان می دهد.
درآمد (جمع ستونهای بستانکار در صورت سود و زیان) ……. ۷٫۶۰۰
هزینه (جمع ستونهای بدهکار در صورت سود و زیان)……… (۳٫۹۰۰)
سود خالص (سود ویژه) ……………………………… (۳٫۷۰۰)
سود خالص (سود ویژه)
مبلغ ۳٫۷۰۰$ سود خالص (سود ویژه) بعنوان مانده بدهکار در صورت سود و زیان وارد می شود. این باعث می شود تا جمع ستونهای بدهکار بالاتر از جمع ستونهای بستانکار در صورت سود و زیان شود. سود خالص همچنین بعنوان مانده بستانکار در ترازنامه گزارش می شود. سود خالص باعث تعادل در ترازنامه می شود. توجه کنید تفاوت بین این ستونها یکسان است : سود خالص.
زیان خالص (زیان ویژه)
اگر هزینه ها از درآمدها بیشتر شوند،نتیجه زیان خالص خواهد بود. در این حالت، زیان خالص را در کاربرگ بعد از نتایج گزارش کنید. مبلغ زیان خالص باید در ستون بستانکار صورت سود و زیان ثبت شود (برای برقراری تراز) ، زیان خالص در ستون بدهکار ترازنامه ثبت می شود (برای برقراری تراز). بعد از اتمام، جمع ستونهای بدهکار و بستانکار در هر دو صورت سود و زیان و ترازنامه باید با هم برابر باشند.
حالا چیزهایی را که آموخته اید در مساله ۴-۱ بصورت عملی بکار ببندید.
نکته کلیدی
کاربرگ یک ابزار است که کل فرآیندهای حسابداری را در یک محل قرار می دهد. بخاطر داشته باشید که در سه ستون اول کاربرگ جمع ستونهای بدهکار و بستانکار با هم برابر می باشند. در ستون ۴ و ۵ (صورت سود و زیان و ترازنامه) ستونهای بدهکار و بستانکار تا زمانیکه سود یا زیان خالص دوره مالی، در آنها ثبت نگردد با یکدیگر برابر نمی باشند.
مساله ۴-۱
تراز آزمایشی شرکت “خدمات کاریابی فوق العاده” در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ به شرح زیر می باشد.
شرکت خدمات کاریابی فوق العاده
تراز آزمایشی
۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| حساب | مانده حساب | ||
|---|---|---|---|
| بدهکار | بستانکار | ||
| موجودی نقد | ۶٫۰۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۵٫۰۰۰ | ||
| ملزومات | ۱٫۰۰۰ | ||
| اثاثیه | ۱۰٫۰۰۰ | ||
| استهلاک انباشته اثاثیه | ۴٫۰۰۰ | ||
| ساختمان | ۵۰٫۰۰۰ | ||
| استهلاک انباشته ساختمان | ۳۰٫۰۰۰ | ||
| حسابهای پرداختنی | ۲٫۰۰۰ | ||
| حقوق پرداختنی | |||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۸٫۰۰۰ | ||
| سرمایه مالک | ۱۲٫۰۰۰ | ||
| برداشت مالک | ۲۵٫۰۰۰ | ||
| درآمد خدمات | ۶۰٫۰۰۰ | ||
| هزینه حقوق | ۱۶٫۰۰۰ | ||
| هزینه ملزومات | |||
| هزینه استهلاک اثاثیه | |||
| هزینه استهلاک ساختمان | |||
| هزینه تبلیغات | ۳٫۰۰۰ | ||
| جمع ستونها | ۱۱۶٫۰۰۰ | ۱۱۶٫۰۰۰ | |
داده های مربوط به ثبتهای تعدیلی به شرح زیر می باشند:
- الف. ملزومات موجود در پایان سال ۲۰۰$ .
- ب. استهلاک اثاثیه ۲٫۰۰۰$ .
- پ. استهلاک ساختمان ۱٫۰۰۰$ .
- ت. حقوق کارمندان که هنوز پرداخت نشده است ۵۰۰$ .
- ث. درآمد های معوق (تحقق یافته اما دریافت نشده) خدمات ۱٫۳۰۰$ .
- ج. مبلغ ۳٫۰۰۰$ از درآمدهای تحقق نیافته خدمات در طول سال ۲۰۱۴ تحقق یافته اند.
نیازمندیها
کاربرگ شرکت “خدمات کاریابی فوق العاده” را برای سال منتهی به ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ تهیه کنید.
راه حل
شرکت خدمات کاریابی فوق العاده
کاربرگ
سال منتهی به ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| حساب | تراز آزمایشی | تعدیلات | تراز آزمایشی تعدیل شده | صورت سود و زیان | ترازنامه | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | ||
| موجودی نقد | ۶٫۰۰۰ | ۶٫۰۰۰ | ۶٫۰۰۰ | ||||||||
| حسابهای دریافتنی | ۵٫۰۰۰ | ۱٫۳۰۰ | ۶٫۳۰۰ | ۶٫۳۰۰ | |||||||
| ملزومات | ۱٫۰۰۰ | ۸۰۰ | ۲۰۰ | ۲۰۰ | |||||||
| اثاثیه | ۱۰٫۰۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | ۱۰٫۰۰۰ | ||||||||
| استهلاک انباشته اثاثیه | ۴٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۶٫۰۰۰ | ۶٫۰۰۰ | |||||||
| ساختمان | ۵۰٫۰۰۰ | ۵۰٫۰۰۰ | ۵۰٫۰۰۰ | ||||||||
| استهلاک انباشته ساختمان | ۳۰٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | ۳۱٫۰۰۰ | ۳۱٫۰۰۰ | |||||||
| حسابهای پرداختنی | ۲٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ||||||||
| حقوق پرداختنی | ۵۰۰ | ۵۰۰ | ۵۰۰ | ||||||||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۸٫۰۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۵٫۰۰۰ | ۵٫۰۰۰ | |||||||
| سرمایه مالک | ۱۲٫۰۰۰ | ۱۲٫۰۰۰ | ۱۲٫۰۰۰ | ||||||||
| برداشت مالک | ۲۵٫۰۰۰ | ۲۵٫۰۰۰ | ۲۵٫۰۰۰ | ||||||||
| درآمد خدمات | ۶۰٫۰۰۰ | ۱٫۳۰۰ | |||||||||
| ۳٫۰۰۰ | ۶۴٫۳۰۰ | ۶۴٫۳۰۰ | |||||||||
| هزینه حقوق | ۱۶٫۰۰۰ | ۵۰۰ | ۱۶٫۵۰۰ | ۱۶٫۵۰۰ | |||||||
| هزینه ملزومات | ۸۰۰ | ۸۰۰ | ۸۰۰ | ||||||||
| هزینه استهلاک اثاثیه | ۲٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ۲٫۰۰۰ | ||||||||
| هزینه استهلاک ساختمان | ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | ||||||||
| هزینه تبلیغات | ۳٫۰۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ۳٫۰۰۰ | ||||||||
| جمع ستونها | ۱۱۶٫۰۰۰ | ۱۱۶٫۰۰۰ | ۸٫۶۰۰ | ۸٫۶۰۰ | ۱۲۰٫۸۰۰ | ۱۲۰٫۸۰۰ | ۲۳٫۳۰۰ | ۶۴٫۳۰۰ | ۹۷٫۵۰۰ | ۵۶٫۵۰۰ | |
| سود خالص | ۴۱٫۰۰۰ | ۴۱٫۰۰۰ | |||||||||
| ۶۴٫۳۰۰ | ۶۴٫۳۰۰ | ۹۷٫۵۰۰ | ۹۷٫۵۰۰ | ||||||||
۷۸٫ تکمیل چرخه حسابداری (استفاده از کاربرگ برای تهیه صورتهای مالی)
کاربرگ به حسابدارها کمک می کند تا ثبتهای تعدیلی را انجام دهند، صورتهای مالی را تهیه کنند، و حسابها را ببندند. در ابتدا، بیایید تا صورتهای مالی را تهیه کنیم. ما با بازگشت به مثال در حال اجرای شرکت اسمارت تاچ کار خود را شروع می کنیم، که صورتهای مالی آن در شکل ۴-۷ نشان داده شده است. توجه کنید که این صورتهای مالی با صورتهای مالی که در فصل سه (شکل ۳-۹ تا شکل ۳-۱۱) دیدید، یکسان هستند.
تهیه صورتهای مالی از روی یک کاربرگ
کاربرگ میزان سود خالص، یا زیان خالص در دوره مالی را نشان می دهد، اما آن یک سند داخلی می باشد. ما هنوز نیاز داریم تا صورتهای مالی را برای تصمیم گیرندگان بیرونی تهیه کنیم. شکل ۴-۷ در صفحه بعد صورتهای مالی شرکت اسمارت تاچ در ماه می (مبتنی بر کاربرگی که در شکل ۴-۶ دیدید) نشان می دهد. ما می توانیم بلافاصله بعد ار تکمیل کاربرگ صورتهای مالی را آماده کنیم.
توقف و تفکر
به صورتهای مالی رسمی در شکل ۴-۷ و ستونهای صورتهای مالی در کاربرگ شکل ۴-۶ نگاه کنید. ارقام درآمدها در هر دو برگه یکسان هستند، پس چرا ما باید هم کاربرگ و هم اسناد رسمی مانند صورت سود و زیان را تهیه کنیم؟ پاسخ اینست که کاربرگ عمدتآ توسط تصمیم گیرندگان داخلی استفاده می شود، در حالی که صورتهای مالی رسمی توسط تصمیم گیرندگان بیرونی مورد استفاده قرار می گیرد.
انجام ثبتهای تعدیلی از روی کاربرگ
برای تعدیل حسابها، باید ثبتهای تعدیلی را در دفتر روزنامه انجام داد و سپس آنها را به دفاتر کل منتقل کرد. در فصل سه ما یاد گرفتیم که چگونه ثبتهای تعدیلی را انجام بدهیم. ثبتهای تعدیلی که در کاربرگ و در دفتر روزنامه ثبت شده اند، دقیقآ ثبتهای تعدیلی یکسانی هستند. در شکل ۴-۸ ثبتهای تعدیلی شرکت اسمارت تاچ که در فصل سه انجام شده بودند، تکرار شده است. همچنین در این شکل، حسابهای درآمد و حسابهای هزینه بعد از انتقال ثبتهای تعدیلی به دفتر کل نشان داده شده اند. حسابهای کل که در تصویر می بینید فقط حسابهای درآمد و هزینه هستند تا بر عملیات بستن حسابها تمرکز کنیم.
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت سود و زیان
ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳
| درآمدها : | |||
| درآمد خدمات | ۷٫۶۰۰ | ||
| هزینه ها : | |||
| هزینه حقوق | ۱٫۸۰۰ | ||
| هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | ||
| هزینه تاسیسات | ۴۰۰ | ||
| هزینه استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | ||
| هزینه استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | ||
| هزینه بهره | ۱۰۰ | ||
| هزینه ملزومات | ۱۰۰ | ||
| جمع هزینه ها | ۳٫۹۰۰ | ||
| سود خالص | ۳٫۷۰۰ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
صورت سرمایه مالک
ماه منتهی به ۳۱ می ۲۰۱۳
| سرمایه برایت در تاریخ ۱ می ۲۰۱۳ | ۳۳٫۲۰۰ | |
| سود خالص | ۳٫۷۰۰ | |
| ۳۶٫۹۰۰ | ||
| برداشت | (۱٫۰۰۰) | |
| سرمایه برایت در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ | ۳۵٫۹۰۰ |
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
ترازنامه
در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳
| داراییها | بدهیها | ||||
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۶۰۰ | حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | ||
| ملزومات | ۶۰۰ | بهره پرداختنی | ۱۰۰ | ||
| پیش پرداخت اجاره | ۲٫۰۰۰ | درآمد تحقق نیافته خدمات | ۴۰۰ | ||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود : استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ۱۷٫۷۰۰ | جمع بدهیها | ۳۹٫۶۰۰ | |
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ||||
| کسر می شود : استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ۴۷٫۸۰۰ | سرمایه مالک | ||
| سرمایه برایت | ۳۵٫۹۰۰ | ||||
| جمع داراییها | ۷۵٫۵۰۰ | جمع بدهیها و سرمایه مالک | ۷۵٫۵۰۰ |
ثبتهای تعدیلی در دفتر روزنامه
| حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| الف | هزینه اجاره | ثبت هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | |
| الف | پیش پرداخت اجاره | ثبت هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | |
| ب | هزینه ملزومات | ثبت ملزومات مصرف شده | ۱۰۰ | |
| ب | ملزومات | ثبت ملزومات مصرف شده | ۱۰۰ | |
| پ | هزینه استهلاک اثاثیه | ثبت استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | |
| پ | استهلاک انباشته اثاثیه | ثبت استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | |
| ت | هزینه استهلاک ساختمان | ثبت استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | |
| ت | استهلاک انباشته ساختمان | ثبت استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | |
| ث | هزینه حقوق و دستمزد | تعلق گرفتن هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ | |
| ث | حقوق پرداختنی | تعلق گرفتن هزینه حقوق و دستمزد | ۹۰۰ | |
| ج | هزینه بهره | تعلق گرفتن هزینه بهره | ۱۰۰ | |
| ج | بهره پرداختنی | تعلق گرفتن هزینه بهره | ۱۰۰ | |
| چ | حسابهای دریافتنی | تعلق گرفتن درآمد خدمات | ۴۰۰ | |
| چ | درآمد خدمات | تعلق گرفتن درآمد خدمات | ۴۰۰ | |
| ح | درآمد خدمات تحقق نیافته | ثبت درآمد خدمات که پول آن پیشاپیش گرفته شده بود | ۲۰۰ | |
| ح | درآمد خدمات | ثبت درآمد خدمات که پول آن پیشاپیش گرفته شده بود | ۲۰۰ |
حسابهای کل
درآمد
درآمد خدمات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۷٫۰۰۰ | ۷٫۰۰۰ | ||
| ۴۰۰ | ۷٫۴۰۰ | ||
| ۲۰۰ | ۷٫۶۰۰ |
هزینه ها
هزینه اجاره
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ |
هزینه حقوق و دستمزد
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۹۰۰ | ۹۰۰ | ||
| ۹۰۰ | ۱٫۸۰۰ |
هزینه ملزومات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۰۰ | ۱۰۰ |
هزینه استهلاک اثاثیه
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۳۰۰ | ۳۰۰ |
هزینه استهلاک ساختمان
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۲۰۰ | ۲۰۰ |
هزینه بهره
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۱۰۰ | ۱۰۰ |
هزینه تاسیسات
| بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار |
|---|---|---|---|
| ۴۰۰ | ۴۰۰ |
حسابدارها می توانند از کاربرگ استفاده کنند تا صورتهای مالی ماهیانه (مانند شکل ۴-۷) را تهیه کنند بدون اینکه ثبتهای تعدیلی را در دفتر روزنامه و دفتر کل ثبت کرده باشند. یک مزیت بزرگ کاربرگ اینست که کسب و کارهای کوچک می توانند تمامی نتایج یک دوره مالی را در یک برگه ببینند. بسیاری از شرکتهای کوچک ثبتهای تعدیلی را فقط در پایان سال مالی در دفتر روزنامه و دفتر کل انجام می دهند.
حالا ما آماده هستیم تا به آخرین مرحله یعنی بستن حسابها برویم.
۷۹٫ بستن حسابها
عملیات بستن حسابها در پایان دوره مالی رخ می دهد. بستن حسابها عبارت از انجام ثبتهای مربوط به بستن حسابها در دفتر روزنامه و دفتر کل می باشد و هدف از آن اینست که حسابها را برای دوره مالی بعد آماده کنیم. طی فرآیند بستن حسابها کلیه حسابهای هزینه و درآمد صفر می شوند تا سود خالص هر دوره مالی بصورت جداگانه از سایر دوره های مالی اندازه گیری شود. همچنین طی فرآیند بستن حسابها ، مانده حساب سرمایه بروز می شود. آخرین گام از فرآیند بستن حسابها، صفر کردن حساب برداشت می باشد.
توقف و تفکر
آیا تا بحال حسابی را در بانک بسته اید؟ وقتی حساب را بستید چقدر در حساب شما باقی می ماند؟ شما برای بستن حساب باید تمامی پولتان را بردارید، آیا درست است؟ خوب، بستن حسابها نیز دقیقآ مشابه همین عملیات است، بعد از بستن حسابها، تمامی حسابهای درآمد، هزینه و برداشت مانده صفر خواهند داشت.
به یاد بیاورید که صورت سود و زیان،سود خالص مربوط به یک دوره خاص را گزارش می کرد. برای مثال، سود خالص یک کسب و کار در سال ۲۰۱۳ انحصارآ به سال ۲۰۱۳ مرتبط است. در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ حسابهای درآمد و هزینه سال جاری را می بندد. برای همین ،درآمدها و هزینه ها حسابهای موقت نامیده می شوند (همچنین به نام حسابهای اسمی نیز شناخته می شوند). برای مثال، مانده حساب درآمد خدمات در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳ در شرکت اسمارت تاچ ۷٫۶۰۰$ می باشد. این مانده به طور انحصاری به ماه می تعلق دارد و قبل از اینکه شرکت اسمارت تاچ شروع به ثبت درآمده های ماه ژوئن بکند باید این مانده صفر شود. بطور مشابه، حسابهای هزینه مختلفی که وجود دارند باید در پایان ماه مانده آنها صفر شود.
حساب برداشت برایت نیز یک حساب موقت است و در پایان دوره مالی باید بسته شود زیرا میزان برداشت های مالک در همان دوره را با حساب برداشت اندازه گیری می کنند. تمامی حسابهای موقت (برداشت، درآمدها، و هزینه ها) باید بسته شوند (مانده آنها صفر شود).
در مقابل، حسابهای دائمی (همچنین بنام حسابهای واقعی نیز شناخته می شوند) – داراییها، بدهیها،و سرمایه – در پایان دوره مالی بسته نمی شوند. یک راه دیگر برای بخاطر داشتن اینکه کدام حسابها دائمی هستند اینست که حسابهایی را که در ترازنامه می آیند به یاد داشته باشیم . حسابهایی که در ترازنامه گزارش می شوند حسابهای دائمی هستند زیرا آنها بخشی از معادله حسابداری هستند. ثبتهای بستن، مانده حسابهای درآمد، هزینه، و برداشت را به حساب سرمایه منتقل می کند تا حسابهای شرکت را برای دوره مالی بعد آماده کند.
بعنوان یک گام میانی، حسابهای درآمد و هزینه ممکن است در ابتدا به حسابی با نام خلاصه سود و زیان منتقل شوند. حساب خلاصه سود و زیان، خلاصه ای است از سود خالص (یا زیان خالص) برای دوره مالی بوسیله گردآوری مجموع همه هزینه ها (در ستون بدهکار) و مجموع همه درآمد ها (در ستون بستانکار) . حساب خلاصه سود و زیان مانند یک مخزن نگهداری موقتی است که مبلغ سود خالص، یا زیان خالص دوره مالی جاری را نشان می دهد. مانده آن – سود خالص یا زیان خالص – سپس به حساب سرمایه منتقل می شود (حساب خلاصه سود و زیان بسته می شود) . حساب خلاصه سود و زیان آخرین حسابی است که در فرآیند بستن حسابها، صفر می گردد. شکل ۴-۹ فرآیند بستن حسابها را خلاصه وار نشان می دهد.
بستن حسابهای موقت
همانطور که قبلآ گفتیم، در فرآیند بستن حسابها، تمامی حسابهای موقت بسته می شوند (مانده آنها صفر می گردد) . حسابهای موقت ، دائمی نیستند. فقط حسابهایی که در معادله حسابداری آمده اند (حسابهای ترازنامه ای) دائمی هستند. چهار مرحله بستن حسابها در شکل ۴-۱۰ نشان داده شده است.
-
- مانده حسابهای درآمد را از طریق حساب خلاصه سود و زیان به صفر تبدیل کنید. این ثبت بستن، مجموع درآمدها را به سمت بستانکار حساب خلاصه سود و زیان منتقل می کند.
- مانده حسابهای هزینه را از طریق حساب خلاصه سود و زیان به صفر تبدیل کنید. این ثبت بستن، مجموع هزینه ها را به سمت بدهکار خلاصه حساب سود و زیان منتقل می کند.
حساب خلاصه سود و زیان، الآن سود یا زیان خالص دوره مالی را در خود دارد. حساب T مربوط به خلاصه حساب سود و زیان در ادامه آمده است :
حساب خلاصه سود و زیان
| درآمدها | ثبت بستن ۱ | هزینه ها | ثبت بستن ۲ |
| سود خالص | هزینه ها < درآمدها | زیان خالص | درآمدها < هزینه ها |
- مانده حساب خلاصه سود و زیان را از طریق حساب سرمایه به صفر تبدیل کنید. این ثبت بستن، سود یا زیان خالص را به حساب سرمایه منتقل می کند.
- مانده حساب برداشت را از طریق حساب سرمایه به صفر تبدیل کنید. این ثبت بستن، مانده حساب برداشت را به سمت بدهکار حساب سرمایه منتقل می کند.
این مراحل با یک مثال بهتر تشریح خواهند شد. فرض کنید، شرکت اسمارت تاچ در پایان ماه می حسابهای خود را می بندد. شکل ۴-۱۰ فرآیند بستن حسابهای شرکت اسمارت تاچ را بصورت کامل نشان می دهد.
نکته کلیدی
بستن حسابها مانند شروع یک بازی بیسبال می باشد که امتیازها ۰-۰ می باشد. بعد از بستن حسابها،مانده تمامی حسابهای موقت صفر می باشد.
ثبتهای بستن حسابها در دفتر روزنامه
| تاریخ | حساب | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|
| ۳۱ می | درآمد خدمات | ۷٫۶۰۰ | ||
| ۳۱ می | خلاصه سود و زیان | ۷٫۶۰۰ | ||
| ۳۱ می | خلاصه سود و زیان | ۳٫۹۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه اجاره | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه حقوق | ۱٫۸۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه ملزومات | ۱۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه استهلاک اثاثیه | ۳۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه استهلاک ساختمان | ۲۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه بهره | ۱۰۰ | ||
| ۳۱ می | هزینه تاسیسات | ۴۰۰ | ||
| ۳۱ می | خلاصه سود و زیان (۳٫۹۰۰ – ۷٫۶۰۰) | ۳٫۷۰۰ | ||
| ۳۱ می | سرمایه برایت | ۳٫۷۰۰ | ||
| ۳۱ می | سرمایه برایت | ۱٫۰۰۰ | ||
| ۳۱ می | برداشت برایت | ۱٫۰۰۰ |
حسابهای کل
هزینه اجاره
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| تعدیل | ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | |||
| بستن | ۱٫۰۰۰ | ۰ | ۰ |
هزینه حقوق
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۹۰۰ | ۹۰۰ | ||||
| تعدیل | ۹۰۰ | ۱٫۸۰۰ | |||
| بستن | ۱٫۸۰۰ | ۰ | ۰ |
هزینه ملزومات
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| تعدیل | ۱۰۰ | ۱۰۰ | |||
| بستن | ۱۰۰ | ۰ | ۰ |
هزینه استهلاک اثاثیه
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| تعدیل | ۳۰۰ | ۳۰۰ | |||
| بستن | ۳۰۰ | ۰ | ۰ |
هزینه استهلاک ساختمان
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| تعدیل | ۲۰۰ | ۲۰۰ | |||
| بستن | ۲۰۰ | ۰ | ۰ |
هزینه بهره
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| تعدیل | ۱۰۰ | ۱۰۰ | |||
| بستن | ۱۰۰ | ۰ | ۰ |
هزینه تاسیسات
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۴۰۰ | ۴۰۰ | ||||
| بستن | ۴۰۰ | ۰ | ۰ |
درآمد خدمات
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۷٫۰۰۰ | ۷٫۰۰۰ | ||||
| تعدیل | ۴۰۰ | ۷٫۴۰۰ | |||
| تعدیل | ۲۰۰ | ۷٫۶۰۰ | |||
| بستن | ۷٫۶۰۰ | ۰ | ۰ |
برداشت برایت
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱٫۰۰۰ | ۱٫۰۰۰ | ||||
| بستن | ۱٫۰۰۰ | ۰ | ۰ |
خلاصه سود و زیان
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| بستن درآمدها | ۷٫۶۰۰ | ۷٫۶۰۰ | |||
| بستن هزینه ها | ۳٫۹۰۰ | ۳٫۷۰۰ | |||
| انتقال به حساب سرمایه | ۳٫۷۰۰ | ۰ | ۰ |
سرمایه برایت
| شرح | بدهکار | بستانکار | مانده بدهکار | مانده بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۳٫۲۰۰ | ۳۳٫۲۰۰ | ||||
| بستن خلاصه سود و زیان | ۳٫۷۰۰ | ۳۶٫۹۰۰ | |||
| بستن حساب برداشت | ۱٫۰۰۰ | ۳۵٫۹۰۰ |
۸۰٫ تراز آزمایشی اختتامیه (تراز آزمایشی پس از انجام ثبتهای تعدیلی و بستن حسابها)
چرخه حسابداری می تواند با یک تراز آزمایشی اختتامیه پایان یابد (شکل ۴-۱۱ را ببینید). این مرحله اختیاری است. در تراز آزمایشی اختتامیه حسابها به همراه مانده تعدیل شده آنها، بعد از عملیات بستن حسابها، لیست می گردند.
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
تراز آزمایشی اختتامیه
تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳
| حساب | بدهکار | بستانکار | |
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۶۰۰ | ||
| ملزومات | ۶۰۰ | ||
| پیش پرداخت اجاره | ۲٫۰۰۰ | ||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | ||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | ||
| استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ||
| استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ||
| حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | ||
| حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | ||
| بهره پرداختنی | ۱۰۰ | ||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۴۰۰ | ||
| اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | ||
| سرمایه برایت | ۳۵٫۹۰۰ | ||
| جمع ستونها | ۷۶٫۰۰۰ | ۷۶٫۰۰۰ |
در تراز آزمایشی اختتامیه، تنها داراییها، بدهیها، و حساب سرمایه وجود خواهند داشت. هیچ حساب موقتی (درآمدها، هزینه ها، و برداشت) در تراز آزمایشی اختتامیه وجود ندارد، چون حسابهای موقت بسته شده اند (مانده آنها صفر شده است). در حال حاضر دفتر کل بروز رسانی شده است و آماده شروع دوره مالی بعد می باشد.
نکته کلیدی
به طور خلاصه، تراز آزمایشی اختتامیه شامل همان حسابهایی می باشد که در ترازنامه وجود دارند، یعنی داراییها، بدهیها، و سرمایه بدست آمده.
آموزش حسابداری از مبتدی تا پیشرفته: طبقه بندی داراییها و بدهیها (جاری و بلند مدت)
داراییها و بدهیها بر اساس قدرت نقدشوندگی به دو طبقه بندی جاری وبلند مدت تقسیم می شوند. قدرت نقدشوندگی به این معناست که چقدر سریع و چقدر آسان یک حساب می تواند به پول نقد تبدیل شود، زیرا پول نقد، نقدترین دارایی می باشد. حسابهای دریافتنی نسبتآ نقد هستند چون حسابهای دریافتنی به سرعت جمع آوری می شوند. تجهیزات (ملزومات) نقدپذیری کم تری دارند، و اثاثیه و ساختمان ها از آنهم کمتر قدرت نقدشوندگی دارند، زیرا بیشتر طول می کشد تا آنها تبدیل به پول نقد شوند. یک ترازنامه طبقه بندی شده داراییها را بر اساس قدرت نقدشوندگی آنها بترتیب لیست می کند.
داراییها
مالکان نیاز دارند تا بدانند چه چیزهایی دارند. ترازنامه داراییها را بر اساس قدرت نقد شوندگی آنها فهرست می کند. ترازنامه دو طبقه بندی از داراییها را گزارش می کند: داراییهای جاری و داراییهای بلند مدت.
داراییهای جاری
داراییهای جاری به پول نقد تبدیل می شوند، فروخته می شوند، یا اینکه در طول ۱۲ ماه بعد مصرف می گردند، یا در طول چرخه عملیات کسب و کار – اگر چرخه بیش از یکسال باشد – استفاده می شوند. داراییهای جاری اقلامی هستند که در طول یکسال استفاده می شوند، مانند کاغذهای دفتریادداشت برای یک کلاس، یا تغییرات در پول توجیبی شما. چرخه عملیات محدوده زمانی است که :
-
- پول نقد مصرف می گردد تا کالا و خدمات حاصل گردند،
- این کالاها و خدمات به مشتریان فروخته شود، و
- کسب و کار از مشتریانش پول دریافت کند.
در اکثر کسب و کارها چرخه عملیات چند ماه می باشد. پول نقد، حسابهای دریافتنی، ملزومات، و پیش پرداخت هزینه ها داراییهای جاری هستند. واحدهای بازرگانی مانند Lowes و Coca-Cola یک نوع دارایی جاری دیگر دارند: موجودی کالا. موجودی کالا، بهای تمام شده کالاهایی را نشان می دهد که شرکت به منظور فروش آنها را نگهداری می کند، مانند ابزارآلات در شرکت Lowes ، یا قوطی های لیموناد در شرکت Coca-Cola.
داراییهای بلند مدت
داراییهای بلند مدت داراییهایی هستند که در طول چرخه کسب و کار به وجه نقد تبدیل نمی شوند. داراییهای بلند مدت می توانند بیش از یکسال استفاده شوند، مانند ماشین یا کامپیوتر شما. یک طبقه بندی از داراییهای بلند مدت ، داراییهای ثابت می باشند(همچنین به داراییهای ثابت اموال، یا تجهیزات نیز گفته می شود). زمین، ساختمانها، اثاثیه، و تجهیزات داراییهای ثابت هستند. از این میان، شرکت اسمارت تاچ اثاثیه و ساختمان را دارا می باشد.
دسته های دیگری از داراییهای بلند مدت شامل سرمایه گذاریهای بلندمدت و سایر داراییها (یک دسته بندی کلی است) می باشند. ما در مورد این دسته بندیها در فصل های بعد بیشتر بحث خواهیم کرد.
بدهیها
مالکان کسب و کارها نیاز دارند تا بدانند که هر بدهی را در چه زمانی باید پرداخت کنند. ترازنامه بدهیها را طبق ترتیب تاریخ پرداخت آنها لیست می کند. ترازنامه دو دسته بندی از بدهیها را لیست می کند : بدهیهای جاری و بدهیهای بلند مدت.
بدهیهای جاری
بدهیهای جاری، بدهیهای هستند که طی یکسال یا طی چرخه عملیاتی کسب و کار (در صورتی که چرخه عملیاتی کسب و کار بیشتر از یکسال باشد) باید تسویه شوند، تسویه این بدهیها می تواند با پرداخت وجه نقد یا با ارائه کالا و خدمات در قبال بدهیها باشد. صورتحساب تلفن شما یک بدهی جاری می باشد زیرا باید هر ماه آن را پرداخت کنید. حسابهای پرداختنی، اسناد پرداختنی که سررسید آنها طی یکسال است، حقوق پرداختنی، بهره پرداختنی، و درآمدهای تحقق نیافته، همگی بدهیهای جاری می باشند.
بدهیهای بلندمدت
همه بدهیهایی که نیازی ندارند تا طی چرخه عملیاتی کسب و کار تسویه شوند بعنوان بدهیهای بلندمدت طبقه بندی می شوند. وقتی شما یک اتومبیل می خرید، شما معمولآ اقساط چند ساله را عهده دار می گردید، از اینرو این بدهی یک بدهی بلندمدت محسوب می گردد. بسیاری از اسناد پرداختنی مانند وام مسکن یک ساختمان، بدهی بلندمدت به شمار می آیند.
ترازنامه طبقه بندی شده
تاکنون، ما ترازنامه شرکت اسمارت تاچ را بصورت طبقه بندی نشده نشان داده ایم. اکنون ما آماده ایم تا ترازنامه ای را که واقعآ در عمل استفاده می شود نمایش دهیم، که به آن ترازنامه طبقه بندی شده می گویند. شکل ۴-۱۲ ترازنامه شرکت اسمارت تاچ را بصورت طبقه بندی شده نشان می دهد (شکل طبقه بندی نشده این ترازنامه را در شکل ۴-۷ دیدید).
شرکت اسمارت تاچ، هر دارایی و بدهی را بصورت جاری و بلندمدت طبقه بندی کرده است. توجه کنید که جمع داراییها که ۷۵٫۵۰۰$ می باشد با جمع داراییهای ترازنامه طبقه بندی نشده (شکل ۴-۷) برابر می باشد.
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
ترازنامه
در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳
| داراییها | بدهیها | |||||
| داراییهای جاری | بدهیهای جاری | |||||
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | |||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۶۰۰ | حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | |||
| ملزومات | ۶۰۰ | بهره پرداختنی | ۱۰۰ | |||
| پیش پرداخت اجاره | ۲٫۰۰۰ | درآمد تحقق نیافته خدمات | ۴۰۰ | |||
| جمع داراییها جاری | ۱۰٫۰۰۰ | جمع بدهیهای جاری | ۱۹٫۶۰۰ | |||
| داراییهای ثابت | بدهیهای بلند مدت | |||||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | |||
| کسر می شود: استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ۱۷٫۷۰۰ | جمع بدهیها | ۳۹٫۶۰۰ | ||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | |||||
| کسر می شود: استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ۴۷٫۸۰۰ | سرمایه مالک | |||
| جمع داراییهای ثابت | ۶۵٫۵۰۰ | سرمایه برایت | ۳۵٫۹۰۰ | |||
| جمع داراییها | ۷۵٫۵۰۰ | جمع بدهیها و سرمایه مالک | ۷۵٫۵۰۰ |
اشکال مختلف ترازنامه
ترازنامه شرکت اسمارت تاچ در شکل ۴-۱۲ داراییها را در سمت راست و بدهیها و سرمایه مالک را در سمت چپ نشان می دهد ، این شکل از ترازنامه با نام “شکل حساب” شناخته می شود. ترازنامه شرکت اسمارت تاچ در شکل ۴-۱۳ داراییها را در بالا و بدهیها و سرمایه مالک را در زیر آن نشان می دهد، به این شکل از ترازنامه “شکل گزارش” گفته می شود. اگرچه هر دو شکل از ترازنامه قابل قبول هستند اما “شکل گزارش” عمومی تر می باشد.
نکته کلیدی
معنای طبقه بندی اینست که داراییها و بدهیها را به دو گروه تقسیم کنیم، آنهایی که ظرف کمتر از یکسال قابلیت تبدیل به وجه نقد را دارند جاری و آنهایی که ظرف مدت بیش از یکسال قابلیت نقد شوندگی را دارند، بلندمدت نامیده می شوند. ترازنامه طبقه بندی شده همچنان معادله حسابداری را نشان می دهد و باید هر دو طرف آن برابر باشند ( داراییها = بدهیها + سرمایه مالک).
شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ
ترازنامه
در تاریخ ۳۱ می ۲۰۱۳
| داراییها | ||||
| داراییهای جاری | ||||
| موجودی نقد | ۴٫۸۰۰ | |||
| حسابهای دریافتنی | ۲٫۶۰۰ | |||
| ملزومات | ۶۰۰ | |||
| پیش پرداخت اجاره | ۲٫۰۰۰ | |||
| جمع داراییهای جاری | ۱۰٫۰۰۰ | |||
| داراییهای ثابت | ||||
| اثاثیه | ۱۸٫۰۰۰ | |||
| کسر می شود: استهلاک انباشته اثاثیه | ۳۰۰ | ۱۷٫۷۰۰ | ||
| ساختمان | ۴۸٫۰۰۰ | |||
| کسر می شود: استهلاک انباشته ساختمان | ۲۰۰ | ۴۷٫۸۰۰ | ||
| جمع داراییهای ثابت | ۶۵٫۵۰۰ | |||
| جمع داراییها | ۷۵٫۵۰۰ | |||
| بدهیها | ||||
| بدهیهای جاری | ||||
| حسابهای پرداختنی | ۱۸٫۲۰۰ | |||
| حقوق پرداختنی | ۹۰۰ | |||
| بهره پرداختنی | ۱۰۰ | |||
| درآمد تحقق نیافته خدمات | ۴۰۰ | |||
| جمع بدهیهای جاری | ۱۹٫۶۰۰ | |||
| بدهیهای بلند مدت | ||||
| اسناد پرداختنی | ۲۰٫۰۰۰ | |||
| جمع بدهیها | ۳۹٫۶۰۰ | |||
| سرمایه مالک | ||||
| سرمایه مالک | ۳۵٫۹۰۰ | |||
| جمع سرمایه مالک | ۳۵٫۹۰۰ | |||
| جمع بدهیها و سرمایه مالک | ۷۵٫۵۰۰ |
۸۲٫ نسبتهای حسابداری
حسابداری طراحی شده است تا اطلاعاتی را تهیه کند که صاحبان کسب و کارها، مدیران، و وام دهندگان توسط آن اطلاعات تصمیم گیری کنند. یک بانک با توجه به اینکه به کسب و کارها وام می دهد باید بتواند پیش بینی کند که آیا کسب و کار وام گیرنده می تواند اقساط وامش را بپردازد یا نه. اگر شرکت اسمارت تاچ در حال حاضر مقدار زیادی بدهی داشته باشد، نسبت به زمانیکه هیچ بدهی ندارد، باز پرداخت اقساطش را راحتتر می تواند انجام بدهد. برای اندازه گیری وضعیت مالی یک کسب و کار، تصمیم گیرندگان از نسبتهای مالی استفاده می کنند که این نسبتها را از روی صورتهای مالی یک شرکت محاسبه می کنند. دو تا از نسبتهای مالی که به طور گسترده توسط تصمیم گیرندگان استفاده می شوند، نسبت جاری و نسبت بدهی می باشند.
نسبت جاری
نسبت جاری توانایی یک شرکت در پرداخت بدهیهایش توسط داراییهایش را اندازه گیری می کند. این نسبت به شکل زیر محاسبه می گردد:
یک شرکت ترجیح می دهد تا نسبت جاری بالایی داشته باشد چون معنای آن اینست که آن شرکت داراییهای جاری زیادی برای پرداخت بدهیهایش دارد. یک نسبت جاری که نسبت به دوره مالی قبل دارای افزایش باشد نشان می دهد که در وضعیت توانایی باز پرداخت بدهیهای آن شرکت بهبود حاصل گشته است. در مقابل یک نسبت جاری که نسبت به دوره مالی قبل دچار کاهش شده باشد اخطاری است مبنی بر اینکه توانایی بازپرداخت بدهیهای شرکت رو به زوال است (بدتر شده است). نسبت جاری شخصی شما برابر است با مانده حساب بانکی شما (داراییهای جاری شما) تقسیم بر صورتحسابهای ماهیانه شما (بدهیهای جاری شما).
یک قاعده کلی
یک نسبت جاری قوی می تواند ۱٫۵ باشد، که نشان می دهد یک شرکت به ازاء هر ۱$ بدهی جاری ۱٫۵$ دارایی جاری دارد. نسبت جاری ۱ نسبتی پایین و مخاطره آمیزی در نظر گرفته می شود.
نسبت بدهی
نسبت بدهی، توانایی کلی یک سازمان برای پرداخت کل بدهیهایش را اندازه گیری می کند. نسبت بدهی به شکل زیر محاسبه می شود:
نسبت بدهی، نشان می دهد که چه میزان از داراییهای یک شرکت ، توسط بدهیها تامین مالی شده اند. یک نسبت بدهی پایین، امن تر از یک نسبت بدهی بالا می باشد. چرا؟ زیرا یک شرکت با بدهیهای کمتر، معمولآ نیاز به پرداخت کمتری دارد و احتمال اینکه به مشکلات مالی بر بخورد کمتر می باشد. نسبت بدهی شخصی شما، تمام بدهیهای شما تقسیم بر تمام داشته های شما می باشد.
یک قاعده کلی
یک نسبت بدهی زیر ۰٫۶ یا ۶۰% ، در مورد اکثر کسب و کارها نسبت امنی به شمار می آید، این نسبت بدهی نشان می دهد که شرکت به ازاء هر ۱$ دارایی ۰٫۶$ بدهی دارد. یک نسبت بدهی بالای ۰٫۸ یا ۸۰% روی مرز ریسک پر خطر قرار دارد.
نکته کلیدی
نسبت جاری توانایی نقدینگی را در طول یک سال، بوسیله مقایسه داراییهای جاری با بدهیهای جاری اندازه گیری می کند. نسبت بدهی، توانایی پرداخت بدهیها را در بلند مدت بوسیله تمامی بدهیها با تمامی داراییها اندازه گیری می کند. نسبتهای مالی مختلف، زوایای مختلفی از سلامت مالی یک کسب و کار را نشان می دهند.
۸۳٫ رهنمودهای تصمیم گیری
تکمیل چرخه حسابداری
فرض کنید شما مالک شرکت موزیک گرک یا شرکت آموزش الکترونیک اسمارت تاچ هستید. شما چگونه می توانید میزان موفقیت کسب و کارتان را اندازه گیری نمایید؟ رهنمودهای تصمیم گیری زیر فرآیند حسابداری را که شما استفاده می کنید تا اطلاعات لازم را که برای تصمیم گیری در زمینه حسابداری بدانها نیاز دارید ، نشان میدهد.
| تصمیم | رهنمودها | |
|
چه اسنادی کلیه رویدادهای مالی مربوط به یک دوره مالی و تعدیلات مربوط به آنها را بصورت خلاصه نشان می دهد؟ |
کاربرگ با ستونهای :
|
|
|
آخرین مرحله اصلی در چرخه حسابداری چیست؟ |
انجام ثبتهای بستن برای حسابهای موقت. یعنی بستن حسابهای درآمد، هزینه، و برداشت. |
|
|
چرا حسابهای درآمد، هزینه، و برداشت را می بندند؟ |
زیرا این حسابهای موقت، مانده هایی دارند که فقط مربوط به یک دوره مالی می باشند و مانده آنها به دوره مالی بعد منتقل نمی شود. |
|
|
چه حسابهایی بسته نمی شوند؟ |
حسابهای دائمی (حسابهای ترازنامه ای):
مانده این حسابها به دوره مالی بعد منتقل می گردد. |
|
|
شرکتها، چگونه داراییها و بدهیهای خود را برای گزارش در ترازنامه دسته بندی می کنند؟ |
جاری (این داراییها در عرض یکسال و یا چرخه عملیات حسابداری کسب و کار اگر بیش از یکسال باشد، قابلیت نقد شوندگی دارند)، و بلند مدت (جاری نیستند) |
|
|
چگونه مالکان شرکتهای اسمارت تاچ و موزیک گرک (شینا برایت و گرک مور) شرکتهایشان را ارزیابی می کنند؟ |
راههای زیادی وجود دارد، مانند سود خالص شرکت (یا زیان خالص) که در صورت سود و زیان منعکس می شود و روند سود خالص از سالی به سال بعد. راه دیگر، بررسی شرکت بر اساس نسبتهای حسابداری می باشد. دو نسبت حسابداری کلیدی، نسبت جاری و نسبت بدهی می باشد:
|
۸۴٫ عملیات بازرگانی
اهداف آموزشی فصل ۵
- تشریح عملیات بازرگانی و دو نوع سیستم موجودی کالا
- حسابداری خرید موجودی کالا با استفاده از سیستم دائمی
- حسابداری فروش موجودی کالا با استفاده از سیستم دائمی
- تعدیل و بستن حسابها در یک شرکت بازرگانی
- تهیه صورتهای مالی یک واحد بازرگانی
- استفاده از درصد سود ناخالص، گردش موجودی کالا، و تعداد روزهای انبارداری، برای بررسی یک کسب و کار
- حسابداری فروش در یک سیستم ادواری
- تهیه کاربرگ برای یک واحد بازرگانی
خوب، شما فکر می کنید در چه نوع کسب و کاری مالک، مدیر، و یا سرمایه گذار باشید؟ یک کسب و کار که خدمات ارائه می دهد، و یا کسب و کاری که محصولی را می فروشد؟
در فصل یک تا چهار در مورد شرکتهای خدمات آموزش الکترونیک اسمارت تاچ، و شرکت موزیک گرک بحث شد. شرکتهای اسمارت تاچ و موزیک گرک هر دو یکسان بودند. هر دو واحدهای تک مالکی بودند، و روشهای حسابداری یکسانی را استفاده می کردند. اگر چه، شرکت موزیک گرک و اسمارت تاچ در یک چیز مهم با هم تفاوت داشتند: شرکت اسمارت تاچ خدماتی را به مشتریانش ارائه می داد، در حالیکه شرکت موزیک گرک هم خدمات ارائه می داد و هم محصول می فروخت. کسب و کارهایی که محصولی را می فروشند، واحدهای بازرگانی نامیده می شوند زیرا آنها کالا یا محصولاتشان را به مشتریانشان می فروشند.
در این فصل، ما به معرفی حسابداری بازرگانی می پردازیم، و به شما نشان خواهیم داد که چگونه به حسابداری خرید و فروش موجودی کالا بپردازید. موجودی کالا یک دارایی جاری دیگر است که واحدهای بازرگانی آن را دارند. در تعریف موجودی کالا، گفته می شود که کالاهایی را که یک شرکت به منظور فروش به مشتریانش نگهداری می کند موجودی کالا هستند. برای مثال، شرکت موزیک گرک باید مقداری موجودی کالای CD به منظور عملیات کسب و کارش نگهداری کند. شرکت Walmart دارای موجودی کالاهای غذا، پوشاک، لوازم خانگی، و لوازم مدرسه می باشد. یک فروشنده محصولات شرکت هوندا، دارای موجودی کالاهای خودرو و لوزام خودرو می باشد.
در این فصل، شرکت اسمارت تاچ تصمیم گرفته است تا به قطع فروش خدماتش بپردازد و به جای آن برنامه ریزی کرده است تا CD های آموزشی بفروشد که آنها را از یک فروشنده دیگر خریداری می کند. با این تغییر استراتژی در کسب و کار، شرکت اسمارت تاچ هم اکنون یک واحد بازرگانی محسوب می گردد. ما مثالهایمان را در مورد شرکت اسمارت تاچ با توجه به استراتژی جدیدیش ادامه خواهیم داد. در ادامه به مقایسه بین شرکتهای خدماتی و شرکتهای بازرگانی می پردازیم. همچنین در ادامه مثالهایی از شرکت موزیک گرک را خواهید دید. بیایید با بررسی چند اصول پایه ای در فعالیتهای بازرگانی کارمان را شروع کنیم.
۸۵٫ عملیات بازرگانی چیست؟
بازرگانی عبارتست از خرید و فروش محصولات و نه خدمات. شکل ۵-۱ تفاوتهای بین صورتهای مالی یک واحد بازرگانی و یک واحد خدماتی را نشان می دهد. همانطور که می توانید ببینید، در واحدهای بازرگانی چند آیتم جدید در ترازنامه و صورت سود و زیان وجود دارد.
| ترازنامه شرکت خدماتی | ترازنامه شرکت بازرگانی | |||
| داراییها | داراییها | |||
| داراییهای جاری | داراییهای جاری | |||
| موجودی نقد | X | موجودی نقد | X | |
| سرمایه گذاریهای کوتاه مدت | X | سرمایه گذاریهای کوتاه مدت | X | |
| حسابهای دریافتنی | X | حسابهای دریافتنی | X | |
| پیش پرداخت بیمه | X | موجودی کالا | X | |
| پیش پرداخت بیمه | X |
| صورت سود و زیان شرکت خدماتی | صورت سود و زیان شرکت بازرگانی | |||
| درآمد خدمات | X | درآمد فروش | X | |
| هزینه های عملیاتی | بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | X | ||
| هزینه حقوق | X | سود ناخالص | X | |
| هزینه استهلاک | X | هزینه های عملیاتی | ||
| هزینه بهره | X | هزینه حقوق | X | |
| سود خالص | X | هزینه استهلاک | X | |
| هزینه اجاره | X | |||
| سود خالص | X |
در ترازنامه واحد بازرگانی حساب موجودی کالا که یک دارایی می باشد وجود دارد و در واحد خدماتی این حساب نیست.
در صورت سود و زیان واحد بازرگانی، حساب درآمد فروش (یا فروش) و حساب بهای تمام شده کالاهای فروش رفته که یک هزینه می باشد وجود دارند که در واحد خدماتی خبری از این دو حساب نیست.
در ادامه این فصل این آیتم های جدید را تعریف خواهیم کرد. توجه کنید که در هزینه های عنوانی با نام هزینه های عملیاتی اضافه شده است. اینها همان هزینه هایی هستند که در فصلهای قبل در مورد آنها آموختید. عنوان هزینه های عملیاتی یک دسته بندی جدید می باشد. حالا بیایید چرخه عملیات یک واحد بازرگانی را بررسی کنیم.
چرخه عملیات یک واحد بازرگانی
چرخه عملیاتی یک واحد بازرگانی به شرح زیر می باشد (شکل ۵-۲ را نیز ببینید) :
- شروع چرخه با خرید موجودی کالا از فروشندگان می باشد.
- سپس واحد بازرگانی این موجودی کالا را به مشتریانش می فروشد.
- در پایان واحد بازرگانی وجه نقد را از مشتریانش دریافت می کند.
حالا بیایید ببینیم، شرکتها چگونه به حسابداری موجودی کالا می پردازند. ما با ثبتهای دفتر روزنامه آغاز می کنیم. سپس اطلاعات دفتر روزنامه را به دفاتر کل منتقل می کنیم، در پایان، صورتهای مالی را تهیه می کنیم.
سیستم های نگهداری موجودی کالا : دائمی و ادواری
دو نوع اصلی سیستم حسابداری موجودی کالا وجود دارد:
- سیستم ادواری
- سیستم دائمی
سیستم موجودی کالای ادواری، معمولآ برای کالاهای نسبتآ ارزان استفاده می شود. یک فروشگاه کوچک محلی، بدون دستگاههای بارکد خوان، نمی تواند سابقه تک تک اقلامی را که می فروشد نگهداری کند. در عوض، بصورت دوره ای اقدام به شمارش فیزیکی موجودی کالایش می کند تا میزان اقلام موجود را محاسبه کند.
رستوران ها و فروشگاههای خرده فروشی کوچک، معمولآ از سیستم موجودی کالای ادواری استفاده می کنند. البته با کامپیوتری شدن سیستمهای حسابداری استفاده از سیستم ادواری کمتر و کمتر می شود.
در سیستم موجودی کالای دائمی – که معمولآ بصورت کامپیوتری مدیریت می شود – سابقه مقداری و مبلغی موجودی کالاها بطور مداوم بروز رسانی می شود. این سیستم کنترل بهتر و دقیق تری بر روی موجودی کالا دارد. یک سیستم موجودی کالای دائمی مدرن، اطلاعات زیر را ثبت می کند:
- تک تک اقلام خریداری شده و مبلغ آنها
- تک تک اقلام فروخته شده و مبلغ آنها
- موجودی کالای باقیمانده و بهای آن
در این سیستم، موجودی کالا و سیستم خرید، با حسابهای دریافتنی و فروش یکپارچه شده اند. برای مثال، کامپیوترها به دستگاههای بارکد خوان مجهز شده اند تا دقیقه به دقیقه بتوانند موجودی کالا را بروز رسانی کنند و سیستم قادر می باشد در هر لحظه ای موجودی کالا را نشان بدهد.
اتصال به : تکنولوژی
سیستمهای بارکد امروزه توسط اکثر شرکتها استفاده می شود که می تواند بسیاری از کارهای تکراری و طاقت فرسای مربوط به موجودی کالا را ساده کنند. علاوه بر آن سیستمهای کامپیوتری پیشرفته قادرند تا همزمان با خرید و فروش موجودی کالا و بهای تمام شده کالاهای بفروش رفته، را بصورت لحظه ای بروز رسانی کنند، همچنین این سیستمها قادرند تا فرآیند سفارشات خرید را نیز ساده کنند.
در یک سیستم دائمی ، در فروشگاه ها معمولآ دستگاههای پوز فروش قرار داده می شودکه به یک شبکه کامپیوتری متصل هستند. که همزمان با ثبت فروش کالاها، موجودی کالاها را نیز بروز رسانی می کنند. بارکد ها توسط لیزر دستگاههای بارکد خوان، اسکن می شوند. بارکد اسکن شده، برای رد گیری هر قلم از کالای فروش رفته کاربرد دارد. اگرچه، توجه داشته باشید، حتی در یک سیستم دائمی، شرکت باید حداقل یکبار در سال اقدام به شمارش فیزیکی موجودی کالایش بکند. شمارش فیزیکی باعث می شود تا آن بخش از موجودی کالا که توسط سیستم ثبت نشده اند (مانند اقلام جابجا شده، دزدیده شده، یا خراب شده) بررسی شوند. این شمارش باعث می شود تا میزان صحیح موجودی کالای پایان دوره بدست آید، که در صورتهای مالی از آن استفاده می شود، و همچنین به عنوان کنترلی بر روی سیستم دائمی ثبت موجودی کالا عمل می نماید. دلیل اینکه سیستم دائمی موجودی کالا را تشریح می کنیم اینست که امروزه اکثر شرکتها از سیستمهای کامپیوتری و تجهیزات الکترونیکی مثل دستگاه بارکد خوان، برخوردارند.
۸۶٫ حسابداری موجودی کالا در سیستم دائمی
همانطور که قبلآ اشاره شد، چرخه یک واحد حسابداری با خرید موجودی کالا شروع می شود. در این بخش، ما مراحلی را که شرکت اسمارت تاچ برای حسابداری موجودی کالا انجام می دهد، دنبال خواهیم کرد. شرکت اسمارت تاچ برنامه دارد تا CD و DVD هایی را که از شرکت RCA خریداری میکند، بفروش برساند.
- شرکت RCA ، که در اینجا فروشنده است، کالاهای CD و DVD را تا محل شرکت اسمارت تاچ حمل می کند و در همان روز فاکتوری را به اسمارت تاچ تحویل می دهد. فاکتور در واقع درخواستی است که فروشنده (RCA) طی آن مبلغی را از خریدار (اسمارت تاچ) تقاضا می کند. به فاکتور صورتحساب نیز گفته می شود. شکل ۵-۳ صورتحسابی را نشان می دهد که شرکت اسمارت تاچ از شرکت RCA دریافت کرده است.
- بعد از اینکه فاکتور دریافت شد، شرکت اسمارت تاچ مبلغ آن را به شرکت RCA پرداخت می کند.
خرید کالا
ما در اینجا از یک فاکتور واقعی استفاده می کنیم تا فرآیند خرید را تشریح کنیم (شکل ۵-۳). فرض کنید که شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳ ژوئن ۲۰۱۳ کالاها را دریافت کرده است. شرکت اسمارت تاچ خرید نسیه خود را به شکل زیر ثبت می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | خرید نسیه کالا | ۷۰۰ | ||
| ۳ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختنی | خرید نسیه کالا | ۷۰۰ |
حساب موجودی کالا، که یک دارایی می باشد، تنها برای کالاهایی استفاده می شود که توسط شرکت اسمارت تاچ خریداری شده اند و شرکت در نظر دارد تا آنها را به مشتریانش بفروشد. ملزومات، تجهیزات، و سایر داراییها در حسابهای مربوط به خودشان ثبت می شوند. به یاد داشته باشید که موجودی کالا یک دارایی می باشد تا زمانیکه به فروش برسد. ما کالاها را به ارزش ناخالص آنها، با روش ناخالص، ثبت می کنیم (مبلغ کل فاکتور قبل از تخفیف) . یک روش جایگزین، روش خالص می باشد، که در سایر دوره های حسابداری در مورد آن بحث خواهد شد.
تخفیف خرید
خیلی از شرکتها برای پرداخت زودتر مبلغ کالاها یک نوع تخفیف به مشتریانشان می دهند. که به آن تخفیف خرید گفته می شود. شرکت RCA از شرایط اعتباردهی ۱۵/۳ ، خالص در ۳۰ روز، استفاده می کند، که معنای آن اینست که اگر خریدار طی ۱۵ روز از تاریخ فاکتور، اقدام به تسویه فاکتور بنماید از ۳% تخفیف برخوردار می شود (اگر هزینه حمل و نقل داشته باشد آن هزینه شامل تخفیف نمی گردد) . در غیر اینصورت، کل مبلغ فاکتور باید ظرف ۳۰ روز تسویه گردد. این شرایط اعتباری می تواند بصورت ۱۵/۳ ۳۰/n نیز بیان شود.
معنای شرط ۳۰/n اینست که اگر طی ۳۰ روز از تاریخ فاکتور، پرداخت صورت بگیرد هیچ تخفیفی ارائه نمی گردد. اکثر شرایط اعتباردهی که تخفیف را ارائه می دهند، شامل دوره تخفیف دهی می باشند، و همچنین تاریخی برای انقضای تخفیف دارند. گاهی اوقات، شرایط اعتباردهی بصورت eom (end of the current month) ارائه می شوند که معنای آن اینست که تا پایان ماه جاری باید فاکتور تسویه گردد.
اگر شرکت اسمارت تاچ طی دوره تخفیف فاکتور را تسویه کند (وجه آنرا پرداخت کند)، ثبت مربوط به پرداخت وجه نقد به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۵ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختی | پرداخت وجه فاکتور در دوره تخفیف | ۷۰۰ | ||
| ۱۵ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت وجه فاکتور در دوره تخفیف | ۶۷۹ | ||
| ۱۵ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | پرداخت وجه فاکتور در دوره تخفیف | ۲۱ |
این تخفیف باعث بستانکار شدن حساب موجودی کالا می گردد، زیرا تخفیف پرداخت زودتر از موعد فاکتور، بهای تمام شده واقعی کالا را کاهش می دهد، این مطلب را می توانید در حساب T زیر ببینید:
حساب موجودی کالا
| تاریخ | بدهکار | بستانکار | |
| ۳ ژوئن | ۷۰۰ | ||
| ۱۵ ژوئن | ۲۱ | ||
| مانده | ۶۷۹ |
به مانده حساب موجودی کالا توجه کنید، ۶۷۹$، این مبلغ دقیقآ مبلغی است که برای پرداخت کالا در تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۱۳ پرداخت شده است.
اگر شرکت اسمارت تاچ بعد از سپری شدن دوره تخفیف اقدام به پرداخت وجه نقد می کرد چه اتفاقی می افتاد(مثلآ در تاریخ ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳)؟ در آن صورت، شرکت اسمارت تاچ بایستی مبلغ کامل فاکتور، یعنی ۷۰۰$، را پرداخت می کرد، ثبت آن به شکل زیر می باشد :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختی | پرداخت وجه فاکتور بعد از سپری شدن دوره تخفیف | ۷۰۰ | ||
| ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت وجه فاکتور بعد از سپری شدن دوره تخفیف | ۷۰۰ |
برگشتیها و تخفیفات خرید
شرکتها به مشتریانشان اجازه می دهند که ، کالاهای معیوب، آسیب دیده، یا بهر صورت نامناسب، را به فروشند بازگردانند (پس بدهند). این مورد برگشت از خرید نام دارد. به عنوان یک جایگزین، فروشنده ممکن است بجای پس گرفتن کالا مبلغی را بعنوان تخفیف برگشتی به مشتری پیشنهاد بدهد. تخفیفات خرید، به خریدار اعطا می شوند تا انگیزه ای باشد که کالاهایی را که طبق سفارش نبوده اند نزد خود نگه دارد و پس نفرستد. این دو مورد، برگشتیها و تخفیفات خرید، بهای تمام شده موجودی کالای نزد خریدار را کاهش می دهند.
فرض کنید، که شرکت اسمارت تاچ هنوز مبلغ فاکتور شرکت RCA که در تاریخ ۳ ژوئن ۲۰۱۳ صادر شده بود را پرداخت نکرده است. و دوباره فرض کنید که یک مورد از CD های خریداری شده طی فاکتور (شکل ۵-۳) طی حمل و نقل آسیب دیده است. شرکت اسمارت تاچ کالاهای معیوب (در اینجا CD) را به شرکت RCA برمیگرداند و ثبت برگشتی خرید را به شکل زیر انجام می دهد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۴ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختی | پس دادن کالا به فروشنده | ۱۰۰ | ||
| ۴ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | پس دادن کالا به فروشنده | ۱۰۰ |
همچنین برای مواردی که تخفیف برگشتی به خریدار اعطا می گردد، ثبتی مشابه ثبت فوق صورت می پذیرد. تنها تفاوت بین برگشتی خرید و تخفیف خرید در اینست که ، در وضعیت تخفیف، کالای معیوب را نزد خود نگه می دارد. شکل ۵-۴ که یک تخفیف خرید در آن منعکس شده است را ببینید.
هزینه های حمل و نقل
کسی باید هزینه های حمل کالا از نزد فروشنده تا نزد خریدار را بپردازد. در قرارداد خرید طی عنوانی با نام شرط FOB (free on board) تعیین می شود که هنگام حمل و نقل کالا از فروشنده به خریدار، چه کسی باید هزینه حمل و نقل را بپردازد. شکل ۵-۵ این مورد را نشان می دهد:
- فوب مبدا (FOB shipping point) بدین معناست که حق مالکیت کالا در مبدا به خریدار می رسد. در این وضعیت، خریدار (مالک کالاها در مبدا) هزینه های حمل و نقل را می پردازد.
- فوب مقصد (FOB destination) بدین معناست که، حق مالکیت کالا در مقصد به خریدار می رسد. در این وضعیت، فروشنده (مالک کالاهای در حال انتقال) معمولآ هزینه حمل و نقل را می پردازد.
هزینه های حمل ونقل می تواند هزینه های حمل کالاهای خریداری شده، و یا هزینه های حمل کالاهای فروخته شده باشند.
- هزینه های حمل و نقل کالاهای خریداری شده (Freight in)، هزینه حمل کالاها به محل انبار خریدار می باشد، بنابراین، هزینه حمل و نقل به کالاهای خریداری شده اعمال می گردند.
- هزینه های حمل و نقل کالاهای فروخته شده (Freight out)، هزینه حمل شامل هزینه حمل کالاهای خارج شده از انبار است که برای مشتری ارسال می گردند، بنابراین، هزینه حمل و نقل کالاهای فروخته شده به کالاهای فروخته شده اعمال می گردند.
هزینه های حمل و نقل کالاهای خریداری شده (Freight In)
در هزینه های حمل و نقل کالاها، شیوه فوب مبدا متدوال تر است. در این شیوه خریدار مالک کالاهایی است که در حال حمل و نقل می باشند، بنابراین، خریدار هزینه های حمل و نقل را می پردازد. از آنجاییکه پرداخت هزینه حمل و نقل ، هزینه ای برای بدست آوردن کالا می باشد، هزینه های حمل و نقل کالاهای خریداری شده، بخشی از بهای تمام شده کالاها می باشد. در نتیجه، هزینه های حمل و نقل کالاهای خریداری شده حساب موجودی کالا را بدهکار می کنند. فرض کنید شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳ ژوئن ۶۰$ بابت هزینه های حمل و نقل می پردازد، ثبت آن به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | پرداخت هزینه حمل و نقل صورتحساب | ۶۰ | ||
| ۳ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت هزینه حمل و نقل صورتحساب | ۶۰ |
هزینه حمل و نقل بهای تمام شده خالص کالاها را به ۶۶۰$ افزایش می دهد، شکل زیر حساب موجودی کالا را نشان می دهد:
حساب موجودی کالا
| تاریخ | شرح | بدهکار | بستانکار | |
| ۳ ژوئن | خرید | ۷۰۰ | ||
| ۳ ژوئن | هزینه های حمل | ۶۰ | ||
| ۴ ژوئن | برگشتی | ۱۰۰ | ||
| مانده | ۶۶۰ |
تخفیف ها فقط بر روی کالاهایی که از فروشنده خریداری شده اند محاسبه می شوند، در اینجا ۶۰۰$ ملاک تخفیف است. تخفیف ها شامل هزینه های حمل و نقل نمی شوند، زیرا بر روی هزینه حمل و نقل تخفیفی وجود ندارد.
طبق فوب مبدا، برخی مواقع فروشنده به منظور راحتی مشتری هزینه حمل و نقل را می پردازد و بهای آن را در فاکتور ذکر می کند. فرض کنید، برای مثال، شرکت موزیک گرک در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۱۳ به میزان ۵٫۰۰۰$ کالا خریداری می کند، که هزینه حمل و نقل آن ۴۰۰$ می باشد که با فاکتور همراه می شود، و در شرایط فاکتور، شرط ۵/۳ ۳۰/n ذکر شده است. ثبت آن به شکل زیر خواهد بود :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۰ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | خرید نسیه کالا به همراه هزینه حمل | ۵٫۴۰۰ | ||
| ۲۰ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختنی | خرید نسیه کالا به همراه هزینه حمل | ۵٫۴۰۰ |
اگر شرکت موزیک گرک، در طول دوره تخفیف پرداخت را انجام بدهد، درصد تخفیف فقط بر روی ۵٫۰۰۰$ اعمال می گردد، و نه بر روی مجموع فاکتور که ۵٫۴۰۰$ می باشد. مبلغ ۴۰۰$ هزینه حمل و نقل واجد شرایط تخفیف نمی باشد. بنابراین، تخفیف ۳% مبلغ ۱۵۰$ می باشد (یعنی ۳ درصد از ۵۰۰۰$). ثبت مربوط به این فاکتور در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۱۳ به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۵ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای پرداختنی | پرداخت مبلغ فاکتور در دوره تخفیف | ۵٫۴۰۰ | ||
| ۲۵ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | پرداخت مبلغ فاکتور در دوره تخفیف | ۱۵۰ | ||
| ۲۵ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت مبلغ فاکتور در دوره تخفیف | ۵٫۲۵۰ |
بعد از انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفترکل، حساب T موجودی کالا به شکل زیر می باشد، همانطور که می بینید، موجودی کالایی که طی این فاکتور توسط شرکت موزیک گرک سرمایه گذاری شده است برابر با بهای پرداخت شده بابت آن، یعنی ۵٫۲۵۰$ می باشد:
حساب موجودی کالا
| تاریخ | شرح | بدهکار | بستانکار | |
| ۲۰ ژوئن | خرید | ۵٫۴۰۰ | ||
| ۲۵ ژوئن | تخفیف | ۱۵۰ | ||
| مانده | ۵٫۲۵۰ |
هزینه های حمل و نقل کالاهای فروخته شده (Freight Out)
همانطور که قبلآ اشاره شد، یک هزینه حمل و نقل کالاهای فروخته شده، هزینه ای است که توسط فروشنده پرداخت می گردد تا کالاها را به انبار مشتری منتقل کند. هزینه های حمل و نقل فروش کالا، هزینه تحویلی است که به عهده فروشنده می باشد. هزینه تحویل کالا، بک هزینه عملیاتی است و باعث بدهکار شدن حساب هزینه تحویل کالا می گردد. هزینه های عملیاتی هزینه هایی هستند که در عملیات اصلی یک شرکت رخ می دهند (به غیر از هزینه بهای تمام شده کالاهای فروخته شده). فرض کنید، شرکت موزیک گرک در تاریخ ۲۳ ژوئن مبلغ ۱۰۰$ بابت هزینه حمل کالاها به محل انبار مشتری اش می پردازد. ثبت مربوط به این پرداخت به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۲۳ ژوئن ۲۰۱۳ | هزینه تحویل کالا | پرداخت هزینه تحویل کالا | ۱۰۰ | ||
| ۲۳ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | پرداخت هزینه تحویل کالا | ۱۰۰ |
خلاصه ای از برگشتیها و تخفیفات، تخفیفها، و هزینه های حمل و نقل
فرض کنید، شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۳۵٫۰۰۰$ کالا خریداری می کند، ۷۰۰$ از کالاها را برمیگرداند، و از ۲% تخفیف پرداخت در دوره تخفیف برخوردار می گردد. همچنین شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۲٫۱۰۰$ بابت هزینه حمل و نقل کالا می پردازد. شکل زیر به صورت خلاصه بهای خالص موجودی کالای شرکت اسمارت تاچ را نشان میدهد.
حساب موجودی کالا
| شرح | بدهکار | بستانکار | |
| خرید کالا | ۳۵٫۰۰۰ | ||
| هزینه حمل کالای خریداری شده | ۲٫۱۰۰ | ||
| برگشتیها و تخفیفات | ۷۰۰ | ||
| تخفیف خرید | ۶۸۶ | ||
| مانده | ۳۵٫۷۱۴ |
۸۷٫ فروش موجودی کالا
بعد از اینکه یک شرکت موجودی کالا را خریداری کرد، قدم بعدی فروش کالاها می باشد. اکنون ما به سمت فروش تغییر جهت می دهیم، و رویدادهای مالی مربوط به فروش شرکت اسمارت تاچ را دنبال خواهیم کرد.
مبالغی که یک شرکت از طریق فروش موجودی کالا بدست می آورد، درآمد فروش (یا به اختصار فروش) نامیده می شود. در زمان فروش، در سیستمهای ثبت موجودی کالا به روش دائمی، دو ثبت باید انجام پذیرد. در زمان فروش یک ثبت فروش و موجودی نقد (یا حسابهای دریافتنی) را ثبت می کند، ثبت دوم، هزینه بهای تمام شده کالاهای بفروش رفته (با بدهکار کردن این هزینه) و کاهش در موجودی کالا (با بستانکار کردن حساب موجودی کالا) را ثبت می کند. بهای تمام شده کالاهای فروش رفته ، بهای کالاهایی است که به مشتریان فروخته می شود. بهای تمام شده کالاهای فروش رفته مهمترین هزینه در واحدهای بازرگانی می باشد.
بعد از یک فروش نسیه، شرکت اسمارت تاچ با یکی از تجربیات زیر برخورد خواهد کرد:
- یک برگشت از فروش : مشتری ممکن است کالاها را به شرکت اسمارت تاچ برگرداند، و درخواست باز پرداخت پولش و یا اعتباری برای حسابش بکند.
- کمک هزینه فروش : شرکت اسمارت تاچ ممکن است یک کمک هزینه فروش به مشتریان اعطا کند تا نظر وی را به منظور پذیرفتن کالاهای غیر استاندارد جلب کند. این کمک هزینه مبلغ صورتحساب مشتری را کاهش می دهد.
- یک تخفیف فروش : اگر مشتری در طول دوره تخفیف تسویه حساب کند، تحت شرایط اعتباری مانند ۱۰/۲ ، ۳۰/n ، شرکت اسمارت تاچ مبالغ را پس از کسر تخفیف دریافت می کند.
- هزینه حمل کالاهای فروخته شده : شرکت اسمارت تاچ ممکن است هزینه های تحویل کالا را بپردازد، تا کالاهای فروخته شده را به محل انبار خریدار حمل کند.
بیایید با یک فروش نقدی آغاز کنیم.
فروش نقدی
فروش در خرده فروشیها، مانند شرکت اسمارت تاچ و شرکت موزیک گرک، معمولآ بصورت نقدی صورت می پذیرد. فرض کنید، در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۳ شرکت اسمارت تاچ یک فروش نقدی به مبلغ ۳٫۰۰۰$ را به مشتری اش انجام داده است و فاکتور مربوطه را (شکل ۵-۶) برای مشتری ارسال کرده است. برای یک فروشنده، فاکتور فروش، صورتحسابی است که نشان می دهد مشتری اش چه مبلغی را باید بپردازد.
فروش نقدی به میلغ ۳٫۰۰۰$ ، بدین شکل ثبت می شود که حساب فروش بدهکار می شود و حساب درآمد فروش بستانکار می گردد :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۹ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | فروش نقدی | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۹ ژوئن ۲۰۱۳ | درآمد فروش | فروش نقدی | ۳٫۰۰۰ |
شرکت اسمارت تاچ کالاهایی را فروخته است. بنابراین، ثبت دومی نیز باید انجام شود که طی آن، مانده حساب موجودی کالا کاهش می یابد. فرض کنید کالاهای فروخته شده برای شرکت اسمارت تاچ ۱٫۹۰۰$ تمام شده اند. ثبت دوم مبلغ ۱٫۹۰۰$ بهای تمام شده کالاهای فروخته شده را، از حساب موجودی کالا به حساب بهای تمام شده کالاهای فروخته شده منتقل می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۹ ژوئن ۲۰۱۳ | بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ثبت بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۱٫۹۰۰ | ||
| ۹ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | ثبت بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۱٫۹۰۰ |
در یک سیستم ثبت موجودی کالای دائمی، حساب بهای تمام شده کالاهای فروخته شده، مانده فعلی اش را در طول دوره مالی حفظ خواهد کرد. در این مثال، بهای تمام شده کالاهای فروخته شده ۱٫۹۰۰$ می باشد (هزینه ای که شرکت اسمارت تاچ برای بدست آوردن آن کالا متحمل شده است) و نه ۳٫۰۰۰$ ، که قیمت فروش کالا (بهای خرده فروشی) می باشد. بهای تمام شده کالاهای فروخته شده همواره مبتنی بر بهای تمام شده برای شرکت می باشد و نه بهای خرده فروشی.
در سیستم دائمی موجودی کالا، کامپیوتر ها معمولآ ثبت بهای تمام شده کالاهی فروخته شده را بصورت اتوماتیک ثبت می کنند. فروشنده (صندوقدار) توسط دستگاه بارکد خوان، بارکد کالاها را اسکن می کند و کامپیوتر عملیات ثبت را انجام می دهد.
فروش نسیه
در ایالات متحده آمریکا اکثر فروشها بصورت نسیه (اعتباری) صورت می پذیرند. حالا بیایید فرض کنیم، شرکت اسمارت تاچ مبلغ ۵٫۰۰۰$ فروش نسیه را انجام داده است، و شرایط اعتباری ۱۰/n را تعیین کرده است، این شرط اعتباری بدین معناست که هیچ تخفیفی پیشنهاد نشده است و مشتری باید ظرف ۱۰ روز وجه فاکتور را بپردازد. بهای تمام شده کالاهای فروخته شده ۲٫۹۰۰$ بوده است. ثبت مربوط به فروش و بهای تمام شده کالاهای فروخته شده به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۱ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | فروش نسیه | ۵٫۰۰۰ | ||
| ۱۱ ژوئن ۲۰۱۳ | درآمد فروش | فروش نسیه | ۵٫۰۰۰ |
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۱ ژوئن ۲۰۱۳ | بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ثبت بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۲٫۹۰۰ | ||
| ۱۱ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی کالا | ثبت بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۲٫۹۰۰ |
وقتی شرکت اسمارت تاچ وجه فاکتور را دریافت می کند، دریافت وجه نقد مربوط به فروش نسیه را به شکل زیر ثبت می کند :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۹ ژوئن ۲۰۱۳ | موجودی نقد | وصول مطالبات مربوط به فروش نسیه | ۵٫۰۰۰ | ||
| ۱۹ ژوئن ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | وصول مطالبات مربوط به فروش نسیه | ۵٫۰۰۰ |
تخفیفات فروش، برگشتیها و کمک هزینه فروش
ما دیدیم که، برگشتیهای خرید و کمک هزینه های خرید و تخفیفات خرید مبلغ کالاهای خریداری شده را کاهش می دهد. به شکل مشابه، برگشتیها و کمک هزینه های فروش، و تخفیفات فروش ، مبلغ درآمد خالص فروش را کاهش می دهد. برگشتیها و کمک هزینه های فروش، و تخفیفات فروش، حسابهای متقابل درآمد فروش هستند. بیاد بیاورید که حساب متقابل مانده معمولی متضاد با مانده حساب همراه خودش دارد. بنابراین، برگشتیها و کمک هزینه های فروش، و تخفیفات فروش، هر دو حساب متقابل درآمد فروش هستند و مانده عادی بستانکار دارند.
شرکتهایی که برای تخفیفات فروش، برگشتیهای فروش، و کمک هزینه های فروش، حسابهای جداگانه ای نگه داری می کنند، می توانند این حسابها را بصورت جداگانه مورد بررسی قرار دهند. درآمد خالص فروش، به این شکل محاسبه می شود. درآمد خالص فروش برابر است با، درآمد فروش، منهای برگشتیها و کمک هزینه فروش، منهای تخفیفات فروش.
حالا بیایید، برخی رویدادهای مالی مربوط به فروش را در شرکت موزیک گرک بررسی کنیم. فرض کنید، شرکت موزیک گرک در تاریخ ۷ جولای ۲۰۱۴ اقلامی را به یک مشتری می فروشد. اقلام فروخته شده CD هایی هستند که به قیمت ۷٫۲۰۰$ و بصورت نسیه و شرط اعتباری ۱۰/۲ ، ۳۰/n انجام می پذیرند. بهای تمام شده این کالاها برای شرکت موزیک گرک مبلغ ۴٫۷۰۰$ می باشد. شرکت موزیک گرک، ثبت مربوط به این رویداد مالی را به شکل زیر انجام می دهد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۷ جولای ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | فروش نسیه | ۷٫۲۰۰ | ||
| ۷ جولای ۲۰۱۳ | درآمد فروش | فروش نسیه | ۷٫۲۰۰ | ||
| ۷ جولای ۲۰۱۳ | بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ثبت بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۴٫۷۰۰ | ||
| ۷ جولای ۲۰۱۳ | موجودی کالا | ثبت بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۴٫۷۰۰ |
برگشتیهای فروش
فرض کنید، در تاریخ ۱۲ جولای ۲۰۱۳، مشتری به میزان ۶۰۰$ از کالاها را برمیگرداند. شرکت موزیک گرک ثبت مربوط به این برگشتی فروش را به شکل زیر انجام می دهد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۲ جولای ۲۰۱۳ | تخفیفات (کمک هزینه ها) و برگشت از فروش | دریافت کالاهای برگشتی | ۶۰۰ | ||
| ۱۲ جولای ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | دریافت کالاهای برگشتی | ۶۰۰ |
حسابهای دریافتنی کاهش پیدا می کنند، زیرا شرکت موزیک گرک، نمی تواند از بابت کالاهای برگشت خورده وجهی را مطالبه کند.
شرکت موزیک گرک، کالاهای برگشتی را دریافت می کند، و حساب موجودی کالای خود را بروزرسانی می کند. همچنین شرکت موزیک گرک باید بهای تمام شده کالاهای فروخته شده اش را کاهش دهد ، این ثبت به شکل زیر خواهد بود :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۲ جولای ۲۰۱۳ | موجودی کالا | برگرداندن کالاهای برگشتی به انبار | ۴۰۰ | ||
| ۱۲ جولای ۲۰۱۳ | بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | برگرداندن کالاهای برگشتی به انبار | ۴۰۰ |
کمک هزینه های فروش
فرض کنید، در تاریخ ۱۵ جولای ۲۰۱۳ شرکت موزیک گرک بابت یکسری از کالاها که هنگام حمل و نقل آسیب دیده اند، مبلغ ۱۰۰$ کمک هزینه فروش را اعطا می کند. یک کمک هزینه فروش به شکل زیر ثبت می گردد :
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۵ جولای ۲۰۱۳ | تخفیفات (کمک هزینه ها) و برگشت از فروش | اعطا کمک هزینه (تخفیف) فروش بابت کالاهای معیوب | ۱۰۰ | ||
| ۱۵ جولای ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | اعطا کمک هزینه (تخفیف) فروش بابت کالاهای معیوب | ۱۰۰ |
هنگامیکه کمک هزینه فروش اعطا می شود، ثبت دومی برای بروز رسانی موجودی کالا و بهای تمام شده کالاهای فروخته شده، نیاز نیست، زیرا فروشنده هیچ کالایی را از مشتری دریافت نکرده است.
بعد از اینکه ثبتهای فوق از دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل شدند، حسابهای دریافتنی مبلغ ۶٫۵۰۰$ مانده بدهکار خواهد داشت که در شکل زیر می بینید:
حسابهای دریافتنی
| تاریخ | شرح | بدهکار | بستانکار | |
| ۷ جولای ۲۰۱۳ | فروش | ۷٫۲۰۰ | ||
| ۱۲ جولای ۲۰۱۳ | برگشتی | ۶۰۰ | ||
| ۱۵ جولای ۲۰۱۳ | کمک هزینه (تخفیف) فروش | ۱۰۰ | ||
| مانده | ۶٫۵۰۰ |
تخفیفات فروش
در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۱۳ در آخرین روز از دوره تخفیف، شرکت موزیک گرک، حسابهای دریافتنی مربوطه را جمع آوری می کند. فرض کنید هیچ هزینه حمل و نقلی به این فاکتور تعلق نگرفته است، مبلغی که شرکت دریافت می کند ۶٫۳۷۰$ می باشد. که از اصل مبلغ که ۶٫۵۰۰$ بوده است ۲% تخفیف فروش کسر شده است، ثبت این رویداد به شکل زیر می باشد:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۷ جولای ۲۰۱۳ | موجودی نقد | وصول مطالبات مربوط به فاکتور فروش در دوره تخفیف | ۶٫۳۷۰ | ||
| ۱۷ جولای ۲۰۱۳ | تخفیفات فروش | وصول مطالبات مربوط به فاکتور فروش در دوره تخفیف | ۱۳۰ | ||
| ۱۷ جولای ۲۰۱۳ | حسابهای دریافتنی | وصول مطالبات مربوط به فاکتور فروش در دوره تخفیف | ۶٫۵۰۰ |
اکنون مانده حسابهای دریافتنی شرکت موزیک گرک مبلغ صفر می باشد:
حسابهای دریافتنی
| تاریخ | شرح | بدهکار | بستانکار | |
| ۷ جولای ۲۰۱۳ | فروش | ۷٫۲۰۰ | ||
| ۱۲ جولای ۲۰۱۳ | برگشتی | ۶۰۰ | ||
| ۱۵ جولای ۲۰۱۳ | کمک هزینه (تخفیف) فروش | ۱۰۰ | ||
| ۱۷ جولای ۲۰۱۳ | وصول مطالبات | ۶٫۵۰۰ | ||
| مانده | ۰ | ۰ |
درآمد خالص فروش، بهاي تمام شده كالاي فروش رفته، و سود ناخالص
درآمد خالص فروش، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته، و سود ناخالص، عناصر کلیدی سودآوری می باشند. درآمد ناخالص فروش، منهای بهای تمام شده کالاهای فروش رفته، سود ناخالص نامیده می شود. شما همینطور میتوانید به سود ناخالص بعنوان افزایش حاشیه فروش فکر کنید.
سود ناخالص، مبلغی اضافه بر بهای تمام شده کالاهای فروش رفته است (بهایی که شرکت بابت خرید کالا به فروشندگان می پردازد)، که شرکت از مشتریان دریافت می کند.
سود ناخالص، با درآمد خالص، ملاکی برای اندازه گیری میزان موفقیت شرکت می باشد. یک سود ناخالص به اندازه کافی بالا، برای یک واحد بازرگانی عاملی حیاتی است.
مثال زیر، ماهیت سود ناخالص را روشن می سازد. فرض کنید که شرکت موزیک گرک برای خرید یک CD مبلغ ۱۵$ می پردازد و همان CD را به قیمت ۲۰$ می فروشد. شرکت موزیک گرک، به ازاء هر CD سود ناخالصی برابر ۵$ کسب می کند، که به شکل زیر محاسبه می شود:
- درآمد فروش کسب شده بابت فروش هر CD برابر است با ۲۰$
- بهای تمام شده فروش هر CD برابر است با ۱۵$
- سود ناخالص فروش هر CD برابر است با ۵$
سود ناخالصی که در صورت سود و زیان شرکت موزیک گرک گزارش می شود، مجموع سود ناخالصی می باشد که شرکت بابت فروش CD ها و سایر محصولاتی که در طول سال می فروشد. سود ناخالص باید هزینه های عملیاتی شرکت موزیک گرک را پوشش بدهد تا این شرکت بتواند به حیاتش ادامه بدهد.
۱٫ قانون مالياتهاي مستقيم
باب دوم
فصل اول – ماليات سالانه املاك
ماده ۳ الي ۹ حذف شد.
فصل دوم – ماليات مستغلات مسكوني خالي
ماده ۱۰ و ۱۱ حذف شد.
فصل سوم – ماليات بر اراضي باير
ماده ۱۲ الي ۱۶ حذف شد.
فصل چهارم – ماليات برارث
ماده ۱۷ – هرگاه در نتيجه فوت شخصي اعم از فوت واقعي يا فرضي اموالي از متوفي باقي بماند به شرح زير مشمول ماليات است :
- درصورتي كه متوفي يا وارث يا هر دو ايراني مقيم ايران باشند نسبت به سهم الارث هريك از وراث از اموال مشمول ماليات بر ارث موضوع ماده ۱۹ اين قانون واقع در ايران يا در خارج از ايران پس از كسر ماليات بر ارثي كه بابت آن قسمت از اموال واقع درخارج از ايران به دولت محلي كه مال درآن واقع گرديده پرداخت شده است به نرخ مذكور در ماده ۲۰ اين قانون.
- در صورتي كه متوفي و وراث هر دو ايراني مقيم خارج از ايران باشند سهم الارث هر يك از وراث از اموال و حقوق مالي متوفي كه در ايران موجود است به نرخ مذكور در ماده ۲۰ اين قانون و نسبت به آن قسمت كه در خارج از ايران وجود دارد پس از كسر ماليات بر ارثي كه از آن بابت به دولت محل وقوع مال پرداخت شده است به نرخ بيست و پنج درصد.
- در مورد اتباع خارجي وساير موارد نسبت به آن قسمت از اموال وحقوق مالي متوفي كه در ايران موجود است كلا مشمول ماليات به نرخ مذكور در ماده ۲۰ اين قانون براي وراث طبقه دوم.
ماده ۱۸ – وراث از نظر اين قانون به سه طبقه تقسيم مي شوند:
- وراث طبقه اول كه عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
- وراث طبقه دوم كه عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
- وراث طبقه سوم كه عبارتنداز: عمو، عمه، دائي، خاله و اولاد آن ها
ماده ۱۹ – اموال مشمول ماليات بر ارث عبارت است از: كليه ماترك متوفي واقع در ايران و يا خارج از ايران اعم از منقول و غير منقول و مطالبات قابل وصول وحقوق مالي پس از كسر هزينه كفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالي و عبادي در حدود قواعد شرعي و ديون محقق متوفي.
تبصره– بدهي كه متوفي به وراث خود دارد در صورتي كه مستند به مدارك قانوني بوده و اصالت آن مورد تأييد هيأت حل اختلاف مالياتي قرار گيرد قابل كسر از ماترك خواهد بود. در مورد مهريه و نفقه ايام عده تأييد هيأت مذكور لازم نيست و در مورد وراث طبقه دوم و سوم كسر ديون منوط به آن است كه متوفي تا تاريخ فوت خود داراي وراث از طبقه ماقبل حسب مورد بوده است.
ماده ۲۰ – نرخ ماليات بر ارث نسبت به سهم الارث به شرح زير است:
| شرح | طبقه اول | طبقه دوم | طبقه سوم | |
| تا مبلغ ۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ريال | ۵ درصد | ۵۱ درصد | ۵۳ درصد | |
| تا مبلغ ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ريال نسبت به مازاد ۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ريال | ۵۱ درصد | ۵۲ درصد | ۵۴ درصد | |
| تا مبلغ ۵۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ريال نسبت به مازاد ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ريال | ۵۲ درصد | ۵۳ درصد | ۵۵ درصد | |
| نسبت به مازاد ۵۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ريال | ۵۳ درصد | ۵۴ درصد | ۵۶ درصد |
از سهم الارث هر يك از وراث طبقه اول مبلغ سي ميليون( ۳۰،۰۰۰،۰۰۰ ) ريال به عنوان معافيت كسر و مازاد به نرخ هاي مذكور مشمول ماليات مي باشد .معافيت مذكور براي هريك از وراث طبقه اول كه كمتر از بيست سال سن داشته يا محجور يا معلول و يا از كار افتاده باشند مبلغ پنجاه ميليون ( ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ ) ريال خواهد بود.
تبصره هاي ۱ تا ۳ حذف شده است.
ماده ۲۱ – اموالي كه جزء ماترك متوفي باشد و تا يك سال پس از قطعيت ماليات و غير قابل رسيدگي بودن پرونده امر در مراجع مالياتي طبق قوانين يا احكام خاص مالكيت آنها سلب و يا به موجب گواهي سازمان ذيربط بلاعوض در اختيار وزارتخانه ها، مؤسسه هاي دولتي، شهرداريها، نهادهاي انقلاب اسلامي يا شركت هايي كه صددرصد ( ۱۰۰ %) سهام آنها متعلق به دولت باشد قرارگيرد، از شمول ماليات بر ارث خارج و در صورتي كه بابت سلب مالكيت عوضي داده شود ارزش آن عوض يا اموال سلب مالكيت شده هر كدام كمتر است جزء اموال مشمول ماليات بر ارث محسوب و در هر حال چنانچه مالياتي اضافه پرداخت شده باشد مسترد خواهد شد.
حكم اين ماده در مواردي كه وراث تمام يا قسمتي از اموال را كه جزء ماترك باشد بطور رايگان به يكي از اشخاص مذكور در ماده ۲ اين قانون واگذار كنند نيز جاري است.
ماده ۲۲ – در صورتي كه به موجب رأي هيأت حل اختلاف مالياتي مطالبات متوفي غير قابل وصول تشخيص داده شود، مطالبات مذكور جزء ماترك منظور نمي شود و اگر ماليات آن قبلا وصول شده باشد مسترد خواهد شد و در صورت وصول احتمالي اين گونه مطالبات ورثه ملزم به پرداخت ماليات متعلق خواهند بود. در هر صورت وزارت امور اقتصادي و دارايي از نظر تأمين ماليات متعلق مي تواند به عنوان ثالث در دعوي مربوط شركت و يا رأسا اقامه دعوي نمايد.
ماده ۲۳ – حذف شد.
ماده ۲۴ – اموال زير از شمول ماليات اين فصل خارج است:
- وجوه بازنشستگي و وظيفه وپس انداز خدمت و مزاياي پايان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخريد خدمت ومرخصي استحقاقي استفاده نشده و بيمه هاي اجتماعي و نيز وجوه پرداختي توسط مؤسسات بيمه يا بيمه گزار و يا كارفرما از قبيل بيمه عمر، خسارت فوت و همچنين ديه و مانند آن ها حسب مورد كه يك جا و يا بطور مستمر به ورثه متوفي پرداخت مي گردد.
- اموال منقول متعلق به مشمولين بند ۴ ماده ۳۹ قرارداد وين مورخ فروردين ۱۳۴۰ و ماده ( ۵۱ ) قرارداد وين مورخ ارديبهشت ماه ۱۳۴۲ و بند( ۴) ماده ( ۳۸ ) قرارداد وين مورخ اسفند ماه ۱۳۵۳ با رعايت شرايط مقرر در قرارداد مزبور با شرط معامله متقابل.
- اموالي كه براي سازمان ها و مؤسسه هاي مذكور در ماده ( ۲) اين قانون مورد وقف يا نذر يا حبس واقع گردد به شرط تأييد سازمان ها و مؤسسه هاي مذكور.
- هشتاد درصد اوراق مشاركت و سپرده هاي متوفي نزد بانك هاي ايراني و شعب آن ها در خارج از كشور و مؤسسه هاي اعتباري غير بانكي مجاز، همچنين پنجاه درصد ارزش سهام متوفي در شركت هايي كه سهام آن ها طبق قانون مزبور در بورس پذيرفته شده باشد و چهل درصد ارزش سهام الشركه متوفي در ساير شركت ها و نيز چهل درصد ارزش خالص دارايي متوفي در واحدهاي توليدي، صنعتي، معدني و كشاورزي.
ماده ۲۵ – وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهداي انقلاب اسلامي مشمول ماليات بر ارث موضوع اين فصل نخواهند بود. احراز شهادت براي استفاده از مقررات اين ماده منوط به تأييد يكي از نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران و يا بنياد شهيدانقلاب اسلامي حسب مورد مي باشد.
ماده ۲۶ – وراث (منفرداً يا مجتمعاً) يا ولي يا امين يا قيم يا نماينده قانوني آن ها مكلف اند ظرف شش ماه از تاريخ فوت متوفي اظهارنامه اي روي نمونه مخصوصي كه از طرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه مي شود حاوي كليه اقلام ما ترك با تعيين بهاي زمان فوت و تصريح مطالبات و بدهي هايي كه طبق مقررات اين فصل قابل احتساب هستند به ضميمه مدارك زير به اداره امور مالياتي صلاحيت دار تسليم و رسيد دريافت دارند.
- رونوشت يا تصوير گواهي شده اسناد مربوط به بدهي و مطالبات متوفي.
- رونوشت يا تصوير گواهي شده كليه اوراقي كه مثبت حق مالكيت متوفي نسبت به اموال و حقوق مالي است.
- در صورتي كه اظهارنامه از طرف وكيل يا قيم يا ولي داده شود رونوشت يا تصوير گواهي شده وكالت نامه يا قيم نامه.
- رونوشت يا تصوير گواهي شده آخرين وصيت نامه متوفي اگر وصيت نامه موجود باشد.
تبصره – تسليم اظهارنامه با مشخصات مذكور از طرف يكي از وراث، سلب تكليف ساير ورثه مي گردد.
ماده ۲۷ – اداره امورمالياتي صلاحيت دار در مورد ارث، اداره امورمالياتي است كه آخرين اقامتگاه قانوني متوفي در محدوده آن واقع بوده است و اگر متوفي در ايران مقيم نبوده، اداره امور مالياتي مربوط در تهران خواهد بود.
تبصره – اقامت از نظر اين قانون تابع تعاريف مقرر در قانون مدني مي باشد.
ماده ۲۸ – مشمولين ماليات بر ارث مكلف اند ماليات متعلق را بر اساس اظهارنامه تا سه ماه پس از انقضاي مهلت تسليم اظهارنامه به رسم علي الحساب پرداخت و رسيد دريافت دارند.
تبصره – اداره امور مالياتي مربوط مكلف است پس از رسيدگي و قطعي شدن ماليات و پرداخت آن مفاصا حساب ماليات را حداكثر ظرف مهلت يك هفته طبق مقررات اين قانون صادر و به ذينفع تسليم نمايد.
ماده ۲۹ – سازمان امور ماليات كشور مكلف است به منظور اجراي صحيح مقررات ماليات بر ارث، دفتر مركزي ارث را در تهران تشكيل دهد. ادارات امور مالياتي مكلفاند اظهارنامه هاي دريافتي را ظرف مدت يك هفته پس از دريافت به دفتر مذكور ارسال نمايند. دفتر مركزي ارث اظهارنامه هاي واصله را ثبت و ممهور و ظرف يك ماه جهت اقدامات قانوني بعدي به اداره امور مالياتي مربوط اعاده خواهد نمود. در صورتي كه براي يك متوفي اظهارنامه هاي متعددي واصل شده باشد، دفتر مركزي ارث اظهارنامه هاي مذكور را به اداره امورمالياتي كه اولين اظهارنامه را به دفتر مزبور فرستاده است ارسال و مراتب را به ساير ادارات امور مالياتي ذيربط اعلام خواهد نمود.
ماده ۳۰ – اداره امور مالياتي مربوط مكلف است اظهارنامه مؤديان را طبق مقررات اين فصل رسيدگي و ارزش اموال را تشخيص و به شرح زير عمل كند:
- الف – درصورتي كه جمع ارزش اموال مشمول ماليات اظهار شده در اظهارنامه با ارزش تعيين شده همان اموال توسط اداره امور مالياتي بيش از ۱۵ درصد اختلاف نداشته باشد، اظهارنامه را قطعي تلقي و مراتب را ظرف شش ماه به مؤدي ابلاغ نمايد.
- ب – در صورتي كه اختلاف بيش از ۱۵ درصد باشد و همچنين در مواردي كه وراث يا نماينده قانوني آن ها و ساير كساني كه طبق مقررات اين قانون مكلف به دادن اظهارنامه هستند از تسليم اظهارنامه خودداري كنند يا در اظهارنامه قسمتي از اموال را ذكر ننمايند ماليات متعلق را بر طبق مقررات اين قانون تشخيص و به مؤدي ابلاغ كند.
تبصره – هرگاه وراث ظرف يك ماه از تاريخ اخطار كتبي مميز مالياتي از ارايه اموال به منظور ارزيابي خودداري نمايند مميز مالياتي نسبت به تعيين بهاي اموال راساً اقدام خواهد نمود.
ماده ۳۱ – اداره امور مالياتي مكلف است پس از تسليم اظهارنامه از طرف وراث يا نماينده قانوني آن ها در صورت درخواست كتبي ظرف مدت يك هفته گواهي نامه متضمن رونوشت مصدق ريز ماترك را كه در اظهارنامه نوشته شده صادر و به مؤدي تسليم نمايد. اين گواهي نامه فقط از نظر صدور برگ حصر وراثت معتبراست رسيدگي به تقاضاي حصر وراثت در دادگاه ها موكول به ارايه گواهي نامه مذكور در اين ماده خواهدبود و مديران دفتر دادگاه هاي صادر كننده تصديق حصر وراثت موظف اند رونوشت گواهي شده آن را ظرف ۱۵ روز از تاريخ صدور به اداره امور مالياتي محل بفرستند.
ماده ۳۲ – مأخذ ارزيابي املاك اعم از عرصه يا اعيان، ارزش معاملاتي ملك با رعايت تبصره ( ۱) ماده ( ۵۹ ) اين قانون در زمان فوت بوده و مأخذ ارزيابي ساير اموال و حقوق مالي متوفي، ارزش آن ها در تاريخ فوت خواهد بود.
تبصره ۱ – اثاث البيت محل سكونت از نظر مالياتي جزو ماترك متوفي محسوب نخواهد شد.
تبصره ۲ – در مورد ساختمان هايي كه با توجه به نوع مصالح يا طرز معماري خاص داراي ارزش فوق العاده هستند ارزش معاملاتي اعياني ملاك نبوده و مميز مالياتي مكلف است در اين مورد و همچنين در ارزيابي جواهر و اشيا نفيس از نظر كارشناس يا كارشناسان و متخصص يا متخصصين ذيربط در وزارتخانه ها و مؤسسات وابسته به دولت يا نهادهاي انقلاب اسلامي استفاده كند.
تبصره ۳ – در مواردي كه منفعت مال مورد وصيت يا نذر واقع مي شود و همچنين در حبس چنانچه پس از انقضاي مدت، اصل مال عايد وراث شود ارزش مال مورد وصيت و نذر و حبس به تاريخ حين الفوت مورث يا رعايت مسلوب المنفعه بودن آن تقويم و به سهم الارث وراثي كه مال عايد آن ها مي شود اضافه و مشمول ماليات بر ارث خواهد بود.
تبصره ۴ – حقوق ناشي ازعقود اجاره به شرط تمليك با بانك ها نسبت به عرصه واعيان املاك براساس ارزش معاملاتي حين الفوت متوفي محاسبه خواهدشد.
ماده ۳۳ – مأموران كنسولي ايران در خارج از كشور موظف اند ظرف مدت سه ماه از تاريخ اطلاع از وقوع فوت اتباع ايراني مراتب را ضمن ارسال كليه اطلاعات در مورد ماترك آنان اعم از منقول يا غير منقول وا قع در كشور محل مأموريت خود، با تعيين مشخصات و ارزش آنها، از طريق وزارت امور خارجه به وزارت امور اقتصادي و دارايي اعلام نمايند.
تبصره – آيين نامه اجرايي اين ماده ظرف شش ماه از تاريخ تصويب اين قانون توسط وزارتخانه هاي امور اقتصادي و دارايي و امور خارجه تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
ماده ۳۴ – بانك ها و شركت ها و مؤسسات و اشخاصي كه اموالي از متوفي نزدخود دارند مكلف اند ظرف يك ماه از تاريخ اطلاع از فوت صورت آن اموال اعم از وجوه نقد يا سفته يا جواهر و نيز مقدار سهام الشركه متوفي را تنظيم و به اداره امور مالياتي محل تسليم نمايند، همچنين موظف اند در صورت مراجعه اداره امور مالياتي، دفاتر و اسناد مورد نياز را براي رسيدگي در اختيار آن ها بگذارند.
ماده ۳۵ – ادارات ثبت اسناد و املاك موقعي كه مال غير منقول را به اسم وراث يا موصي له ثبت مي نمايند، همچنين كليه دفاتر اسناد رسمي در موقعي كه مي خواهند تقسيم نامه يا هر نوع معامله وراث راجع به ماترك را ثبت كنند، بايد گواهي نامه اداره امور مالياتي صلاحيت دار را مبني بر عدم شمول ماليات يا اين كه ماليات متعلق كلا پرداخت يا ترتيب يا تضمين لازم براي پرداخت آن داده شده است مطالبه نمايند و قبل از ارايه اين گواهي نامه مجاز به ثبت نيستند.
ماده ۳۶ – بانك ها و شركت ها و مؤسسات و اشخاصي كه وجوه نقد يا سفته يا جواهر يا سهام يا سهم الشركه ويا هر نوع مال ديگر از متوفي نزد خود دارند مجاز نخواهند بود آن را به وارث يا وصي حسب مورد تسليم و يا به نام آنان ثبت نمايند مگر اين كه گواهي نامه موضوع قسمت اخير ماده ۳۵ اين قانون ارايه گردد.
ماده ۳۷ – درصورتيكه به موجب احكام دادگاه ها براساس حقوق مالي متوفي مالي به ورثه برسد مديران دفتر دادگاه ها مكلف اند رونوشت حكم را به اداره امور مالياتي مربوط ارسال دارند تا درصورتي كه قبلا ماليات آن وصول نشده باشد اقدام به مطالبه ماليات گردد. اين حكم در مواردي كه اسناد و مدارك تازه اي مربوط به دارايي متوفي بدست آيد جاري خواهد بود. در صورتي كه پس از قطعيت ماليات اسناد و مدارك تازه اي مربوط به بدهي متوفي يا عدم تعلق دارايي به وي ارايه گردد و در محاسبه ماليات مؤثر باشد پرونده امر جهت صدور رأي مقتضي به هيأت حل اختلاف مالياتي ارسال و طبق رأي هيأت اقدام خواهد شد.
ماده ۳۸ – اموالي كه به موجب وقف يا حبس يا نذر يا وصيت منتقل مي شود، در صورتي كه از موارد معافيت مذكور در بند ۳ ماده ۲۴ اين قانون نباشند و يا مشمول مقررات فصل ماليات بردرآمد اتفاقي نگردد، به شرح زير مشمول ماليات است:
- الف – در مورد وقف و حبس، منافع مال هر سال مشمول ماليات به نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ اين قانون خواهد بود.
- ب – در نذر و وصيت چنانچه منافع مورد نذر و وصيت باشد، به شرح بند الف فوق و درصورتي كه عين مال مورد نذر و وصيت باشد، ارزش مال طبق مقررات اين فصل تعيين و يك جا به نرخ مقرر براي وراث طبقه دوم مشمول ماليات خواهد بود.
تبصره ۱ – مال مورد وصيت وقتي مشمول ماليات خواهد بود كه وصيت با فوت موصي قطعي شده باشد.
تبصره ۲ – اداره امور مالياتي صلاحيتدار در مورد وقف و حبس و نذر و وصيت اداره امور مالياتي است كه محل اقامت متولي يا حبس و نذركننده يا موصي در محدوده آن واقع است و در صورتي كه افراد مذكورمقيم ايران نباشند اداره امور مالياتي مربوط در تهران خواهد بود.
تبصره ۳ – دفاتر اسناد رسمي و ادارات ثبت اسناد و محاكم دادگستري و سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و اداره سرپرستي صغار و محجورين و همچنين بانك ها و ساير مؤسسات مجاز نخواهندبود به مفاد وصيت نامه اي ترتيب اثر دهند مگر اين كه گواهينامه اداره امور مالياتي مبني بر اينكه وصيت نامه مذكور از طرف وصي يا وراث به اداره امور مالياتي صلاحيت دار تسليم شده است، ارايه گردد.
ماده ۳۹ – درمورد وقف، متولي و در مورد حبس و نذر، حبس و نذر كننده و در مورد وصيت، وصي مكلف اند حداكثر ظرف مدت سه ماه از تاريخ وقوع عقد يا فوت موصي، حسب مورد، اظهارنامه اي روي نمونه اي كه از طرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه مي شود حاوي مشخصات و ارزش مال مورد وقف و حبس يا نذر يا وصيت به انضمام اسناد مربوطه به اداره امور مالياتي صلاحيت دار تسليم و رسيد دريافت دارند و همچنين در صورتي كه مورد از مصاديق بند الف ماده ۳۸ اين قانون باشد، ماليات منافع هر سال را تا آخر تير ماه سال بعد و چنانچه مورد از مصاديق قسمت اخير بند ب ماده مزبور باشد، ماليات متعلق را حداكثر ظرف مدت سه ماه از تاريخ انقضاي مهلت تسليم اظهارنامه پرداخت كنند و يا از تسهيلات مذكور در موارد ۴۰ و ۴۱ اين قانون استفاده نمايند.
تبصره – در مواردي كه موضوع وقف يا حبس يا نذر يا وصيت از مصاديق بند ۳ ماده ۲۴ اين قانوني يا مشمول مقررات فصل ماليات بر درآمد اتفاقي باشد متولي، يا حبس و نذركننده يا وصي حسب مورد مكلف اند مشخصات اموال مورد وقف يا حبس يا نذر يا وصيت و مشخصات ذينفع را روي نمونه اي كه از طرف وزارت امور اقتصادي و دارايي تهيه مي شود درج و حداكثر ظرف سه ماه از تاريخ وقوع عقد يا فوت موصي به اداره امور مالياتي صلاحيت دار تسليم و رسيد دريافت دارند.
ماده ۴۰ – در صورتي كه مشمولان ماليات اين فصل قادر به پرداخت تمام يا قسمتي از ماليات خود نباشد سازمان امورمالياتي كشور مي تواند با اخذ تضمين معتبر قرار تقسيط آن را تا مدت سه سال از تاريخ قطعي شدن ماليات متعلق بدهد و در صورتي كه دادن تضمين تقسيط براي وراث مقدور نباشد مي توانند طبق ماده ۴۱ اين قانون عمل كنند.
ماده ۴۱ – سازمان امور مالياتي كشور مي تواند درصورتيكه جز ماترك، وجوه نقد موجود نباشد به تقاضاي كتبي وراث معادل ماليات متعلق، مالي را اعم از منقول يا غير منقول از ماترك با توافق وراث انتخاب و به قيمتي كه مبناي محاسبه ماليات بر ارث قرارگرفته است به جاي ماليات قبول كند.
تبصره – در صورتي كه در اجراي اين ماده مالي به جاي ماليات قبول شود انتقال آن به وزارت امور اقتصادي و دارايي مشمول هيچ گونه مالياتي نخواهد بود.
ماده ۴۲ – درصورتي كه جز ماترك متوفي كارخانه يا كارگاه توليدي يا واحدهاي كشاورزي باشد و ارزش ساير اموال متوفي تكافوي ماليات بر ارث متعلق به ماترك را نكند، پس از وصول ماليات از محل ساير اموال نسبت به مازاد ماليات و همچنين در مواردي كه ماترك منحصر به كارخانه يا كارگاه توليدي يا واحدهاي كشاورزي باشد سازمان امور مالياتي كشور مكلف است در صورت تقاضاي وراث با تقسيط ماليات در مدت مناسبي موافقت نمايد.
ماده ۴۳ – درصورتي كه بانك ها و شركت ها و مؤسسات و اشخاصي كه مالي از متوفي نزد خود دارند از اجراي مواد ۳۴ و ۳۶ اين قانون تخلف نمايند، علاوه براين كه تا معادل ارزش مالي كه نزد آن ها بوده، با وراث نسبت به پرداخت ماليات و جرائم متعلق مسئوليت تضامني دارند، مشمول جريمه اي معادل پنج درصد قيمت مال نيز خواهند بود، در مورد بانك ها و شركت هاي دولتي و مؤسسات دولتي، متخلف وشركاء ومعاونان وي در تخلف نيز مسئوليت تضامني خواهند داشت.
فصل پنجم – حق تمبر
ماده ۴۴ – از هر برگ چك كه از طرف بانك ها چاپ مي شود در موقع چاپ دويست ريال حق تمبر اخذ مي شود.
ماده ۴۵ – از اوراق مشروحه زير نسبت به مبلغ آن ها معادل سه در هزار حق تمبر اخذ مي شود: برات، فته طلب (سفته) و نظاير آنها.
تبصره – حق تمبر مقرر در اين ماده بابت كمتر از هزار ريال معادل حق تمبر هزار ريال خواهد بود.
ماده ۴۶ – از كليه اسناد تجاري قابل انتقال كه در ايران صادر و يا معامله ومورد استفاده قرارداده مي شود (به استثناي اوراق مذكور در مواد ۴۵ و ۴۸ اين قانون) و اسناد كاشف از حقوق مالكيت نسبت به مال التجاره از قبيل بارنامه هوائي و دريائي و همچنين اوراق بيمه مال التجاره پنج هزار ( ۵۰۰۰ ) ريال و بارنامه زميني وصورت وضعيت مسافري يك هزار ريال ( ۱۰۰۰ ) حق تمبر دريافت خواهد شد. مؤسسه هاي حمل و نقل مسئول تنظيم دقيق بارنامه هستند و بايد هويت و نشاني صحيح صاحب كالا و ساير اطلاعات مربوط را درآن درج نمايند و نسخ كافي اوراق مذكور را حداقل تا پنج سال از تاريخ صدور نگاهداري كنند.
تبصره – از اوراق و مدارك زير به شرح مقرر در اين تبصره حق تمبر اخذ مي شود:
- از كارت معافيت هر يك از مشمولان كه به انحاي مختلف از انجام دادن خدمت وظيفه معاف مي شوند، بابت صدور كارت معافيت مذكور، مبلغ ده هزار ريال
- از هر گونه گواهينامه رانندگي بين المللي مبلغ پنجاه هزار ريال
- از هر پلاك ترانزيت انواع خودرو و همچنين از شماره گذاري هر وسيله نقليه كه بصورت موقت وارد كشور مي شود مبلغ دويست هزار ريال
- از گواهينامه رانندگي انواع خودرو به ازاي هر سال به مدت اعتبار مبلغ يك هزارريال
- از كارنامه و گواهينامه دانش آموزان دوره ابتدائي، راهنمائي و متوسطه مبلغ يك هزار ريال
- از دانشنامه و گواهي دانشنامه كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشد، دكترا و بالاتر مبلغ ده هزار ريال
- از گواهي ارزش تحصيلي دوره هاي ابتدائي، راهنمائي و متوسطه خارجي مبلغ بيست هزار ريال
- از گواهي ارزش تحصيلي دوره هاي فني و حرفه اي و دانشگاهي خارجي مبلغ پنجاه هزار ريال
- از پروانه مامائي يا مدرك تحصيلي دوره كارداني و دندانپزشكي تجربي مبلغ بيست هزار ريال
- از پروانه مشاغل پزشكي، دندانپزشكي، پيراپزشكي، دامپزشكي و داروسازي مبلغ يكصد هزار ريال
- از جواز تاسيس، كارت شناسائي واحدهاي توليدي و معدني، كارت بازرگاني، پروانه وكالت و كارشناسي و ساير پروانه هاي كسب و كار، بابت صدور مبلغ يكصد هزار ريال و بابت تجديد آن ها مبلغ پنجاه هزار ريال
ماده ۴۷ – از كليه قراردادها و اسناد مشابه آن ها به شرح زير كه بين بانك ها و مشتريان آن ها مبادله يا ازطرف مشتريان تعهد مي شود، درصورتي كه در دفاتر اسناد رسمي ثبت نشود، معادل ده هزار ريال حق تمير اخذ مي شود:
- برگ قبول شرايط عمومي حساب جاري
- قرارداد وام يا اعطاي تسهيلات از هر نوع كه باشد و نيز اوراق و فرم هاي تعهد آوري كه بانك ها به نام هاي مختلف در موقع انجام معاملات به امضاي مشتريان خود مي رساند.
- قراردادهاي انواع سپرده هاي سرمايه گذاري
- وكالت نامه هاي بانكي كه در دفتر بانك تنظيم مي شود و مشتريان حق امضاي خودرا به ديگري واگذار مي نمايند.
- قراردادهاي ديگري كه بين بانك ها ومشتريان منعقدمي شود و طرفين تعهدات و مسئوليت هايي را به عهده مي گيرند و به امورمذكور در اين ماده مرتبط مي شود.
- ضمانت نامه هاي صادره از طرف بانك ها
- تقاضاي صدور ضمانت نامه در صورتي كه تقاضا از طرف بانك قبول شده و ضمانت نامه صادر گردد.
- تقاضاي گشايش اعتبار اسنادي براي داخله ايران يابراي كشورهاي خارج در صورتي كه تقاضا از طرف بانك قبول شده و اعتبار اسنادي گشايش يابد.
ماده ۴۸ – سهام وسهم الشركه كليه شركت هاي ايراني موضوع قانون تجارت به استثناي شركت هاي تعاوني براساس ارزش اسمي سهام يا سهم الشركه به قرار دو در هزار مشمول حق تمبر خواهد بود. كسورصد ريال هم صد ريال محسوب مي شود.
تبصره – حق تمبر سهام وسهم الشركه شركت ها بايد ظرف دو ماه از تاريخ ثبت قانوني شركت و در مورد افزايش سرمايه وسهام اضافي از تاريخ ثبت افزايش سرمايه در اداره ثبت شركت ها از طريق ابطال تمبر پرداخت مي شود. افزايش سرمايه در مورد شركت هايي كه قبلاً سرمايه خود را كاهش داده اند تا ميزاني كه حق تمبر آن پرداخت شده است مشمول حق تمبر مجدد نخواهد بود.
۴۷ و ۴۸ اين قانون در ايران صادر شده باشد صادركنندگان ،۴۶ ، ماده ۴۹ – در صورتي كه اسناد مشمول حق تمبر موضوع مواد ۴۵ بايد تمبر مقرر را بر روي آن ها الصاق و ابطال نمايند و هر گاه اسناد مذكور در خارج از كشور صادرشده باشد اولين شخصي كه اسناد مزبور را متصرف مي شود بايد قبل از هر نوع امضاء اعم از ظهرنويسي يا معامله يا قبولي يا پرداخت به ترتيب فوق عمل نمايد و در هر صورت كليه مؤسسات يا اشخاصي كه در ايران اسناد مذكور را معامله يا دريافت يا تأديه مي نمايند متضامنا مسئول پرداخت حقوق مقرر خواهند بود.
ماده ۵۰ – وزارت امور اقتصادي و دارايي مجاز است سفته و برات و بارنامه و اوراق ديگر مشمول حق تمبر را چاپ و در دسترس متقاضيان بگذارد. وزارت امور اقتصادي و دارايي مي تواند در مواردي كه مقتضي بداند به جاي الصاق و ابطال تمبر به دريافت حق تمبر در قبال صدور قبض ماليات اكتفا نمايد.
ماده ۵۱ – در صورت تخلف از مقررات اين فصل، متخلف علاوه بر اصل حق تمبر، معادل دو برابر آن جريمه خواهد شد.
قانون مالياتهاي مستقيم
باب اول
اشخاص مشمول ماليات
- ماده ۱– اشخاص زير مشمول پرداخت ماليات مي باشند:
- كليه مالكين اعم از اشخاص حقيقي يا حقوقي نسبت به اموال يا املاك خود واقع در ايران طبق مقررات باب دوم.
- هر شخص حقيقي ايراني مقيم ايران نسبت به كليه درآمدهايي كه در ايران يا خارج از ايران تحصيل مي نمايد.
- هر شخص حقيقي ايراني مقيم خارج از ايران نسبت به كليه درآمدهايي كه درايران تحصيل مي كند.
- هر شخص حقوقي ايراني نسبت به كليه درآمدهايي كه در ايران يا خارج از ايران تحصيل مي نمايد.
- هر شخص غير ايراني ( اعم از حقيقي يا حقوقي) نسبت به درآمدهايي كه در ايران تحصيل مي كند و همچنين نسبت به درآمدهايي كه بابت واگذاري امتيازات يا ساير حقوق خود و يا دادن تعليمات و كمك هاي فني و يا واگذاري فيلم هاي سينمائي ( كه به عنوان بها يا حق نمايش يا هر عنوان ديگر عايد آن ها مي گردد) از ايران تحصيل مي كند.
- ماده ۲– اشخاص زير مشمول پرداخت ماليات هاي موضوع اين قانون نيستند:
- وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي
- دستگاه هايي كه بودجه آن ها به وسيله دولت تأمين مي شود.
- شهرداري ها
- تبصره ۱– شركت هايي كه تمام يا قسمتي از سرمايه آن ها متعلق به اشخاص ومؤسسه هاي مذكور در بندهاي فوق باشد، سهم درآمد يا سود آن ها مشمول حكم اين ماده نخواهد بود. حكم اين تبصره مانع استفاده شركت هاي مزبور از فعاليت هاي مقرر در اين قانون، حسب مورد، نيست.
- تبصره ۲– درآمدهاي حاصل از فعاليت هاي اقتصادي از قبيل فعاليت هاي صنعتي، معدني، تجاري، خدماتي وساير فعاليت هاي توليدي براي اشخاص موضوع اين ماده، كه به نحوي غير از طريق شركت نيز تحصيل مي شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذكور در ماده ( ۱۰۵ ) اين قانون مشمول ماليات خواهد بود.مسئولان اداره امور در اين گونه موارد نسبت به سهم فعاليت مذكور مكلف به انجام دادن تكاليف مزبور طبق مقررات اين قانون خواهند بود. در غير اين صورت نسبت به پرداخت ماليات متعلق با مؤدي مسئوليت تضامني خواهند داشت.
- تبصره ۳– معافيت مالياتي اين ماده براي مواردي كه از طرف حضرت امام خميني (ره) يا مقام معظم رهبري داراي مجوز مي باشند براساس نظر مقام معظم رهبري است.
باب سوم
ماليات بردرآمد
فصل اول – ماليات بردرآمد املاك
ماده ۵۲ – درآمد شخص حقيقي يا حقوقي ناشي از واگذاري حقوق خود نسبت به املاك واقع در ايران پس از كسر معافيت هاي مقرر در اين قانون مشمول ماليات بردرآمد املاك مي باشد.
ماده ۵۳ – درآمد مشمول ماليات املاكي كه به اجاره واگذار مي گردد عبارت است از:
كل مال الاجاره، اعم از نقدي و غيرنقدي، پس از كسر بيست و پنج درصد بابت هزينه ها و استهلاكات و تعهدات مالك نسبت به مورد اجاره. درآمد مشمول ماليات در مورد اجارة دست اول املاك مورد وقف يا حبس براساس اين ماده محاسبه خواهد شد. در رهن تصرف، راهن طبق مقررات اين فصل مشمول ماليات خواهد بود. هرگاه موجر مالك نباشد، درآمد مشمول ماليات وي عبارت است از: ما به التفاوت اجاره دريافتي و پرداختي بابت ملك مورد اجاره.
حكم اين ماده در مورد خانه هاي سازماني متعلق به اشخاص حقوقي در صورتي كه ماليات آن ها طبق دفاتر قانوني تشخيص شود جاري نخواهد بود.
تبصره ۱ – محل سكونت پدر يا مادر يا همسر يا فرزند يا اجداد و همچنين محل سكونت افراد تحت تكفل مالك اجاري تلقي نمي شود مگر اين كه به موجب اسناد و مدارك ثابت گردد كه اجاره پرداخت مي شود. در صورتي كه چند واحد مسكوني محل سكونت مالك و يا افراد مزبور باشد يك واحد براي سكونت مالك و يك واحد مسكوني جمعا براي هر يك افراد مذكور به انتخاب مالك از شمول ماليات اين بخش خارج خواهد بود.
تبصره ۲ – املاكي كه مجانا در اختيار سازمان ها و مؤسسات موضوع ماده ۲ اين قانون قرار مي گيرد غير اجاري تلقي مي شود.
تبصره ۳ – از نظر ماليات بر درآمد اجاره املاك، هر واحد آپارتمان يك مستغل محسوب مي شود.
تبصره ۴ – در مورد املاكي كه با اثاثه يا ماشين آلات به اجاره واگذار مي شود درآمد ناشي ازاجاره اثاثه و ماشين آلات نيز جز درآمد ملك محسوب و مشمول ماليات اين فصل مي شود.
تبصره ۵ – مستحدثاتي كه طبق قرارداد از طرف مستاجر در عين مستاجره به نفع موجر ايجاد مي شود بر اساس ارزش معاملاتي روز تحويل مستحدثه به موجر تقويم و پنجاه درصد آن جز درآمدمشمول ماليات اجاره سال تحويل محسوب مي گردد.
تبصره ۶ – هزينه هايي كه به موجب قانون يا قرارداد به عهده مالك است و از طرف مستاجر انجام مي شود و همچنين مخارجي كه به موجب قرارداد انجام آن از طرف مستاجر تقبل شده در صورتي كه عرفا به عهده مالك باشد به بهاي روز انجام هزينه تقويم و به عنوان مال الاجاره غير نقدي به جمع اجاره بهاي سال انجام هزينه اضافه مي شود.
تبصره ۷ – در صورتي كه مالك اعيان احداث شده در عرصه استيجاري ملك را كلاً يا جزئاً به اجاره واگذار نمايد مبلغ اجاره پرداختي بابت عرصه به نسبت مورد اجاره از مال الاجاره دريافتي كسرو مازاد طبق مقررات صدر اين ماده مشمول ماليات خواهد بود.
تبصره ۸ – در صورتي كه مالك محل سكونت خود را بفروشد و در سند انتقال بدون اجاره بها مهلتي براي تخليه ملك داده شود در مدتي كه محل سكونت انتقال دهنده مي باشد تا شش ماه و در بيع شرط مادام كه طبق شرايط معامله مبيع در اختيار بايع شرطي است اجاري تلقي نمي شود مگر اين كه به موجب اسناد و مدارك ثابت گردد كه اجاره پرداخت مي شود.
تبصره ۹– وزارتخانه ها، مؤسسات و شركت هاي دولتي و دستگاه هايي كه تمام يا قسمتي از بودجه آن ها بوسيله دولت تامين مي شود، نهادهاي انقلاب اسلامي، شهرداري ها و شركت ها و مؤسسات وابسته به آن ها و همچنين ساير اشخاص حقوقي مكلف اند ماليات موضوع اين فصل را از مال الاجاره هايي كه پرداخت مي كنند كسر و ظرف ده روز به اداره امور مالياتي محل موقع ملك پرداخت و رسيد آنرا به موجر تسليم نمايند.
تبصره ۱۰ – واحدهاي مسكوني متعلق به شركت هاي سازنده مسكن كه قبل از انتقال قطعي و طبق اسناد و مدارك مثبته به موجب قرارداد واگذار مي گردد مادام كه در تصرف خريدار مي باشد، در مدت مذكور اجاري تلقي نمي شود و از لحاظ مالياتي با خريدار مانند مالك رفتار خواهد شد. مشروط بر اينكه ماليات نقل و انتقال قطعي موضوع ماده ( ۵۹ ) اين قانون به مأخذ تاريخ تصرف پرداخت شده باشد.
تبصره ۱۱ – مالكان مجتمع هاي مسكوني داراي بيش ازسه واحد استيجاري كه با رعايت الگوي مصرف مسكن بنا به اعلام وزارت مسكن و شهرسازي ساخته شده يا مي شوند در طول مدت اجاره از صد در صد ( ۱۰۰ %) ماليات بر درآمد املاك اجاري معاف مي باشد در غير اين صورت درآمد هر شخص ناشي از اجاره واحد يا واحدهاي مسكوني در تهران تا مجموع يكصد و پنجاه متر مربع زير بناي مفيد و در ساير نقاط تا مجموع دويست متر مربع زير بناي مفيد از ماليات بر درآمد ناشي از اجاره املاك معاف مي باشد.
ماده ۵۴ – مال الاجاره از روي سند رسمي تعيين مي شود و در صورتي كه اجاره نامه رسمي وجود نداشته باشد يا از تسليم سند يا رونوشت آن خودداري گردد و يا موجر علاوه بر اجاره بها وجهي به عنوان وديعه يا هرعنوان ديگر ازمستأجر دريافت نموده باشد، ميزان اجاره بها براساس املاك مشابه تعيين خواهد شد. چنانچه بعدا اسناد و مدارك مثبته به دست آيد كه معلوم شود اجارة ملك بيش از مبلغي است كه مأخذ تشخيص درآمد مشمول ماليات قرار گرفته، ماليات مابه التفاوت طبق مقررات اين قانون قابل مطالبه خواهد بود.
تبصره ۱– ارزش اجاري مستغلات در مواردي كه بايد براساس اجاره بهاي املاك مشابه تقويم گردد به وسيله اداره امور مالياتي كه ملك در محدوده آن واقع است تعيين خواهد شد.
تبصره ۲– از ابتداي سال ۱۳۸۲ ، مأخذ محاسبه درآمد مشمول ماليات اجاره املاك، ارزش اجاري خواهد بود كه توسط كميسيون تقويم املاك موضوع ماده ( ۶۴ ) اين قانون براي محدوده شهرها و روستاها و بر اساس هر متر مربع تعيين خواهد شد.
ماده ۵۵ – هرگاه مالك خانه يا آپارتمان مسكوني، آن را به اجاره واگذار نمايد و خود محل ديگري براي سكونت خويش اجاره نمايد يا از خانة سازماني كه كارفرما در اختيار او مي گذارد استفاده كند در احتساب درآمد مشمول ماليات اين فصل ميزان مال الاجاره اي كه به موجب سند رسمي يا قرارداد مي پردازد يا توسط كارفرما از حقوق وي كسر و يا براي محاسبه ي ماليات حقوق تقويم مي گردد از كل مال الاجاره ي دريافتي او كسر خواهد شد.
ماده ۵۶ – حذف شد.
ماده ۵۷ – در مورد شخص حقيقي كه هيچگونه درآمدي ندارد تا ميزان معافيت مالياتي درآمد حقوق موضوع ماده ( ۸۴ ) اين قانون از درآمد مشمول ماليات سالانه مستغلات از ماليات معاف و مازاد طبق مقررات اين فصل مشمول ماليات مي باشد. مشمولان اين ماده بايد اظهارنامهي مخصوصي طبق نمونهاي كه ازطرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه خواهد شد به اداره امور مالياتي محل وقوع ملك تسليم و اعلام نمايند كه هيچ گونه درآمد ديگري ندارد. اداره امور مالياتي مربوط بايد خلاصهي مندرجات اظهارنامه مؤدي را به اداره امور مالياتي محل سكونت مؤدي ارسال دارد و در صورتي كه ثابت شود اظهارنامه مؤدي خلاف واقع است ماليات متعلق به اضافه يك برابر آن به عنوان جريمه وصول خواهد شد. در اجراي حكم اين ماده حقوق بازنشستگي و وظيفه دريافتي و جوايز و سود ناشي از سپرده هاي بانكي درآمد تلقي نخواهد شد.
تبصره ۱– حكم اين ماده در مورد فرزندان صغيري كه تحت ولايت پدر باشند جاري نخواهد بود.
تبصره ۲ – در صورتي كه ساير درآمدهاي مشمول ماليات ماهانه مؤدي كمتر از مبلغ مذكور در اين ماده باشد آن مقدار از درآمد مشمول ماليات اجاره املاك كه با ساير درآمدهاي مؤدي بالغ بر مبلغ فوق باشد معاف و مازاد طبق مقررات اين فصل مشمول ماليات خواهد بود.
تبصره ۳ – مؤديان موضوع اين فصل در صورتي كه فرزند معلول يا عقب مانده اي كه قادر به كارنباشد در تكفل خود داشته باشند علاوه بر ساير معافيت هاي مذكور در اين فصل كه حسب مورد ازآن استفاده خواهند نمود ماهانه تا ده هزار ريال از درآمد مشمول ماليات اجاره املاك آن ها به ازا هر يك از پرداخت ماليات معاف مي شود.
ماده ۵۸ – حذف شد.
ماده ۵۹ – نقل و انتقال قطعي املاك به مأخذ ارزش معاملاتي و به نرخ پنج درصد( ۵%) و همچنين انتقال حق واگذاري محل به مأخذ وجوه دريافتي مالك يا صاحب حق و به نرخ دو درصد ( ۲%) در تاريخ انتقال از طرف مالكان عين يا صاحبان حق مشمول ماليات مي باشد.
تبصره ۱– چنانچه براي مورد معامله ارزش معاملاتي تعيين نشده باشد، ارزش معاملاتي نزديكترين محل مشابه مبناي محاسبه ماليات خواهد بود.
تبصره ۲– حق واگذاري محل از نظر اين قانون عبارت است از حق كسب يا پيشه يا حق تصرف محل يا حقوق ناشي از موقعيت تجاري محل.
ماده ۶۰ – حذف شد.
ماده ۶۱ – در مواردي كه انتقال ملك در دفاتر اسناد رسمي انجام نمي شود نيز ارزش معاملاتي ملك طبق مقررات اين فصل در محاسبه ي ماليات ملاك عمل خواهد بود و به طوركلي براي املاكي كه ارزش معاملاتي آن ها تعيين نشده ارزش معاملاتي نزديك ترين محل مشابه مناط اعتبار مي باشد.
ماده ۶۲ – حذف شد.
ماده ۶۳ – نقل وانتقال قطعي املاكي كه به صورتي غير از عقد بيع انجام مي شود به استثناي نقل و انتقال بلاعوض كه طبق مقررات مربوط مشمول ماليات است مشمول ماليات نقل و انتقال قطعي املاك برابر مقررات اين فصل خواهد بود و چنانچه عوضين، هر دو ملك باشند هر يك از متعاملين به ترتيب فوق ماليات نقل و انتقال قطعي مربوط به ملك واگذاري خود را پرداخت خواهند نمود.
ماده ۶۴ – تعيين ارزش معاملاتي املاك به عهده ي كميسيون تقويم املاك، متشكل از هفت عضو مي باشد كه درتهران از نمايندگان سازمان امورمالياتي كشور و وزارتخانه هاي مسكن و شهرسازي، جهاد كشاورزي و نماينده ي سازمان ثبت اسناد و املاك و سه نفر معتمد محل بصير و مطلع در امور تقويم املاك به معرفي شوراي شهر و در شهرستان ها از مديران كل يا رؤساي ادارات امور مالياتي، مسكن و شهرسازي، جهادكشاورزي و ثبت اسناد و املاك به ترتيب در مراكز استان ها يا شهرستان ها حسب مورد و يا نمايندگان آن ها وسه نفر معتمد محل بصير و مطلع در امور تقويم املاك به معرفي شوراي شهر تشكيل و هر سال يك بار نسبت به تعيين ارزش معاملاتي املاك اقدام خواهد نمود.
در موارد تقويم املاك واقع در هر بخش و روستاهاي تابعه (براساس تقسيمات كشوري) سه نفر معتمد محل بصير و مطلع در امور تقويم املاك توسط شوراي بخش مربوط معرفي خواهند شد. در صورت نبودن شوراي شهر يا بخش سه نفر با شرايط مذكور كه كارمند دولت نباشند، به معرفي فرماندار يا بخشدارمربوط در كميسيون شركت خواهند نمود.
كميسيون تقويم املاك در تهران به دعوت سازمان امور مالياتي كشور و در شهرستانها به دعوت مديركل يا رئيس اداره امور مالياتي در محل سازمان مزبور يا ادارات تابعه آن تشكيل خواهد شد. جلسات كميسيون با حضور حداقل پنج نفر كه سه نفرآنها عضو دولت باشند رسميت مييابد و تصميمات متخذه با رأي موافق چهارنفر معتبر است. كميسيون مزبور مكلف است:
- الف – قيمت اراضي شهري را با توجه به آخرين ارزش معاملاتي تعيين شده و موقعيت جغرافيايي (شبكه بندي زمين، نوع خاك، خدمات تحت الارضي، آب وهواو ارتفاع) و وضعيت حقوقي (مشاع بودن، نوع مالكيت از لحاظ جاري بودن ياداشتن دفترچه مالكيت، استيجاري بودن) وخدمات شهري (آب، برق، تلفن، گاز، بهداشت، آموزش و پرورش، شبكه ي حمل و نقل شهري و ساير خدمات) و ميزان مساحت و تراكم جمعيت و تراكم ساخت و موقعيت ملك از لحاظ قرار داشتن در مناطق تجاري و صنعتي و مسكوني و آموزشي و يا مختلط و به طور كلي نوع كاربري اراضي و دسترسي ها به فضاي سبز و مراكز خريد و كيفيت شوارع از نظر حمل و نقل و عبور و مرور.
- ب – قيمت زمين هاي كشاورزي و روستايي را علاوه بر رعايت موارد مذكور در بند (الف) فوق فاصله تا شهر، نوع محصول و قيمت آن ها، نوع خاك و ميزان آب و داشتن قابليت براي كشت مكانيزه و وضعيت طبيعي زمين و داشتن جاده و نوع جاده و فاصله تا جاده هاي اصلي و مواردي كه مالكين عرصه و اعيان و اشجار باغات متفاوت باشند.
- ج – قيمت ساختمان را با توجه به نوع مصالح (اسكلت فلزي يا بتون آرمه يا اسكلت بتوني و سوله و غيره) و قدمت و تراكم و طريقه استفاده از آن (مسكوني، تجاري، اداري، آموزشي، بهداشتي و خدماتي و غيره) و نوع مالكيت از نظر عرصه و اعيان تعيين نمايد ارزش معاملاتي تعيين شده پس از يك ماه از تاريخ تصويب نهايي كميسيون تقويم املاك لازم الاجرا مي باشد و تا تعيين ارزش معاملاتي جديد معتبر است.
تبصره ۱ – سازمان امور مالياتي كشور يا ادارات تابعه سازمان مزبور مي توانند قبل از اتمام دوره يك ساله كميسيون تقويم املاك را در موارد زير تشكيل دهند:
- براي تعيين ارزش معاملاتي نقاطي كه فاقد ارزش معاملاتي است.
- براي تعديل ارزش معاملاتي تعيين شده نقاطي كه حسب تشخيص وزارت امور اقتصادي و دارايي با مقايسه با نقاط مشابه هماهنگي ندارد.
- براي تعديل ارزش معاملاتي تعيين شده نقاطي كه حسب تشخيص وزارت امور اقتصادي و دارايي با توجه به عوامل ذكر شده در اين ماده تغييرات عمده در ارزش تعيين شده به وجود آمده باشد. ارزش معاملاتي تعيين شده حسب اين تبصره پس از يك ماه از تاريخ تصويب نهايي كميسيون تقويم املاك لازم الاجرا بوده و تا تعيين ارزش معاملاتي جديد معتبر خواهد بود.
تبصره ۲ – مادامي كه ارزش معاملاتي املاك طبق مقررات اين قانون تعيين نشده است آخرين ارزش معاملاتي تعيين شده معتبر است.
ماده ۶۵ – نقل و انتقال قطعي املاك كه در اجراي قوانين و مقررات اصلاحات اراضي به عمل آمده و يا خواهد آمد و واحدهاي مسكوني از طرف شركت هاي تعاوني مسكن به اعضاي آن ها مشمول ماليات موضوع اين فصل نخواهد بود.
ماده ۶۶ – در صورتي كه انتقال گيرنده دولت يا شهرداري ها يا مؤسسات وابسته به آن ها بوده و همچنين در مواردي كه ملك به وسيله ي اجراي ثبت و ساير ادارات دولتي به قائم مقامي مالك انتقال داده مي شود چنانچه بهاي مذكور در سند كمتر از ارزش معاملاتي باشد در محاسبه ماليات موضوع ماده ( ۵۹ ) اين قانون بهاي مذكور در سند به جاي ارزش معاملاتي هنگام انتقال حسب مورد ملاك عمل قرار خواهد گرفت.
ماده ۶۷ – فسخ معاملات قطعي املاك بر اساس حكم مراجع قضايي به طور كلي و اقاله يا فسخ معاملات قطعي املاك درساير موارد تا شش ماه بعد از انجام معامله به عنوان معامله جديد مشمول ماليات موضوع اين فصل نخواهد بود.
ماده ۶۸ – املاكي كه در اجراي ماده ۳۴ قانون ثبت مصوب مرداد ماه ۱۳۲۰ و اصلاحات بعدي آن به دولت تمليك مي شود از پرداخت ماليات نقل و انتقال قطعي معاف است.
ماده ۶۹ – اولين انتقال قطعي واحدهاي مسكوني ارزان و متوسط قيمت كه ظرف مدت ده سال از تاريخ تصويب اين قانون مطابق ضوابط و قيمت هايي كه وزارتخانه هاي مسكن و شهرسازي و امور اقتصادي و دارايي تعيين مينمايند احداث و حداكثر در مدت يك سال از تاريخ انقضاي مهلت اجراي برنامه احداث كه حسب مورد توسط وزارت مسكن و شهرسازي يا شهرداري محل تعيين مي شود منتقل مي گردد از پرداخت ماليات بر نقل و انتقال قطعي املاك معاف مي باشد.
ماده ۷۰ – هرگونه مال يا وجوهي كه از طرف وزارتخانه ها و مؤسسات و شركت هاي دولتي يا شهرداري ها بابت عين يا حقوق راجع به املاك و اراضي براي ايجاد و يا توسعه مناطق نظامي يا مرافق عامه از قبيل توسعه يا احداث جاده، راه آهن، خيابان، معابر، لوله كشي آب و نفت و گاز، حفر نهر و نظاير آن ها به مالك يا صاحب حق تعلق مي گيرد يا به حساب وي به وديعه گذاشته مي شود از ماليات نقل و انتقال موضوع اين فصل معاف خواهد بود. املاكي كه طبق قوانين مربوطه در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده يا مي رسد در صورت انتقال به سازمان ميراث فرهنگي كشور نسبت به كل ماليات نقل و انتقال قطعي متعلق و در ساير موارد كه مالكيت در دست اشخاص باقي مي ماند نسبت به ۵۰ درصد ماليات مربوط به درآمد موضوع فصل ماليات بردرآمد املاك از معافيت مالياتي برخوردار خواهد شد. و همچنين هرگونه وجه يا مالي كه از طرف اشخاص مذكور بابت تملك املاك يا حقوق واقع در محدوده ي طرح هاي نوسازي، بهسازي و بازسازي محلات قديمي و بافت هاي فرسوده شهرها به مالكين يا صاحبان حق تعلق مي گيرد از پرداخت ماليات نقل و انتقال معاف است.
ماده ۷۱ – زمين هايي كه از طريق اسناد عادي معامله گرديده است در موقع تنظيم سند رسمي به نام خريدار قيمت اعياني احداث شده وسيله خريدار در محاسبه منظور نخواهد شد مشروط بر اين كه موضوع مورد تأييد مراجع ذيصلاح دولتي يا محاكم قضايي يا شهرداري محل كه ملك در محدوده ي آن واقع است حسب مورد قرار گرفته باشد.
ماده ۷۲ – در مواردي كه پس ازپرداخت ماليات ازطرف مؤدي معامله انجام نشود اداره امور مالياتي مربوط مكلف است بنا به درخواست مؤدي و تأييد دفتر اسناد رسمي مربوط، مبني بر عدم ثبت معامله ظرف پانزده روز از تاريخ اعلام دفتر اسناد رسمي ماليات وصول شده متعلق به معاملهي انجام نشده را از محل وصولي جاري طبق مقررات اين قانون مسترد دارد. حكم اين ماده در مورد استرداد ماليات هاي مربوط به حق واگذاري و درآمد اتفاقي نيز جاري خواهد بود.
ماده ۷۳ – حذف شد.
ماده ۷۴ – در مورد املاك با عنوان دستدارمي يا عناوين ديگر كه حسب عرف محل در تصرف شخصي است چنانچه متصرف تمامي حقوق خود نسبت به ملك را به ديگري منتقل نمايد انتقال مزبور مشمول ماليات نقل و انتقال قطعي املاك برابر مقررات اين فصل مي باشد. همچنين در مورد درآمد حاصل از واگذاري ساير حقوق مربوط به اين نوع املاك متصرف از نظر مالياتي مانند مالك حسب مورد مشمول ماليات مربوط خواهد بود و در موارد فوق تاريخ تصرف تاريخ تملك متصرف محسوب مي گردد.
ماده ۷۵ – از نظر مالياتي مستأجرين املاك اوقافي اعم از اين كه اعيان مستحدثه در آن داشته يا نداشته باشند نسبت به عرصه مشمول مقررات اين فصل خواهند بود.
تبصره ۱ – در محاسبه ماليات اين گونه مؤديان تاريخ اجاره به جاي تاريخ تملك منظور خواهد شد.
تبصره ۲ – حكم اين ماده در مواردي كه ملك توسط مستاجر واگذار مي شود مانع اجراي تبصره ۷ ماده ۵۳ اين قانون نخواهد بود.
ماده ۷۶ – در مواردي كه نقل و انتقال موضوع ماده ۵۲ اين قانون طبق مقررات اين فصل مشمول ماليات به شرح ماده ۵۹ اين قانون باشد، وجه ديگري بابت ماليات بردرآمد نقل و انتقال مزبور مطالبه نخواهد شد.
ماده ۷۷ – اولين نقل و انتقال قطعي ساختمان هاي نوساز اعم از مسكوني و غيره كه بيش از دو سال از تاريخ صدور گواهي پايان كار آن ها نگذشته باشد، علاوه بر ماليات نقل و انتقال قطعي موضوع ماده ( ۵۹ ) اين قانون مشمول ماليات مقطوع به نرخ ده درصد به مأخذ ارزش معاملاتي اعياني مورد انتقال خواهند بود. اشخاص حقيقي يا حقوقي، مشمول ماليات ديگري از بابت درآمد حاصل از ساخت و فروش موضوع اين ماده نخواهند بود.
تبصره – علاوه بر اشخاصي كه شغل آن ها بساز و بفروشي است هر شخص حقيقي كه در يك سال مالياتي بيش از يك واحد مسكوني و يا دو واحد كسبي اعم از كامل يا نا تمام را كه خود احداث نموده ودر صورت كامل بودن بيش از دو سال از تاريخ خاتمه بناي آن نگذشته است بفروشد از نظر مالياتي بساز و بفروش تلقي مي شود. تاريخ خاتمه بنا به تشخيص مميز و تأييد سرمميز مربوط مي باشد. در اجراي اين تبصره هر واحد آپارتماني يك واحد مسكوني يا كسبي حسب مورد و هرمغازه يك واحد كسبي محسوب مي شود.
ماده ۷۸ – در مورد واگذاري هر يك از حقوق مذكور در ماده ۵۲ اين قانون از طرف مالك عين غير از مواردي كه ضمن مواد ۵۳ تا ۷۷ اين قانون ذكر شده است دريافتي مالك به نرخ هاي مذكور در ماده ۵۹ مأخذ محاسبه ماليات قرار خواهد گرفت.
ماده ۷۹ – حذف شد.
ماده ۸۰ – مؤديان موضوع اين فصل مكلف اند اظهارنامه مالياتي خود را روي نمونه اي كه از طرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه و در دسترس آن ها قرار مي گيرد تنظيم و در مورد حق واگذاري محل و نيز مؤديان موضوع ماده ۷۴ اين قانون تا سي روز پس از انجام معامله و در ساير موارد تا آخر تيرماه سال بعد به انضمام مدارك مربوط به اداره امور مالياتي محل وقوع ملك تسليم و ماليات متعلق را طبق مقررات پرداخت نمايند.
تبصره ۱ – در مواردي كه معاملات موضوع ماده ۵۲ اين قانون به موجب اسناد رسمي انجام مي گيرد مؤدي مكلف است قبل از انجام معامله ميزان دريافتي و يا درآمد موضوع هر يك از ماليات هاي مندرج در ماده ۱۸۷ اين قانون را به تفكيك به حوزه مالياتي ذيربط اعلام دارد اين اعلام به استثناي مواردي كه موجر تغيير ننموده به منزله انجام تكاليف مقرر در متن اين ماده مي باشد.
تبصره ۲ – در مواردي كه معاملات موضوع اين فصل به موجب اسناد رسمي انجام نمي گيرد انتقال گيرنده مكلف است مراتب را ظرف سي روز از تاريخ انجام معامله كتبا به اداره امور مالياتي محل وقوع ملك اطلاع دهد.
فصل دوم – ماليات بردرآمد كشاورزي
ماده ۸۱ – درآمد حاصل از كليه فعاليت هاي كشاورزي، دامپروري، دامداري، پرورش ماهي و زنبور عسل و پرورش طيور، صيادي و ماهيگيري، نوغان داري، احياي مراتع و جنگلها، باغات اشجار از هر قبيل و نخيلات از پرداخت ماليات معاف مي باشد.
دولت مكلف است مطالعات و بررسي هاي لازم را در زمينه كليه فعاليت هاي كشاورزي وآن رشته از فعاليت هاي مزبور كه ادامه معافيت آن ها ضرورت داشته باشد معمول و لايحه مربوط را حداكثرتا آخر برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران به مجلس شوراي اسلامي تقديم نمايد.
فصل سوم – ماليات بردرآمد حقوق
ماده ۸۲ – درآمدي كه شخص حقيقي در خدمت شخص ديگر (اعم از حقيقي يا حقوقي) در قبال تسليم نيروي كار خود بابت اشتغال در ايران برحسب مدت يا كار انجام يافته به طور نقد يا غيرنقد تحصيل مي كند مشمول ماليات بردرآمد حقوق است.
تبصره – درآمد حقوقي كه در مدت مأموريت خارج از كشور (از طرف دولت جمهوري اسلامي ايران يااشخاص مقيم ايران ) از منابع ايراني عايد شخص مي شود مشمول ماليات بر درآمد حقوق مي باشد.
ماده ۸۳ – درآمد مشمول ماليات حقوق عبارت است از:
حقوق (مقرري يا مزد، يا حقوق اصلي) و مزاياي مربوط به شغل اعم از مستمر و يا غير مستمر قبل از وضع كسور و پس از كسر معافيت هاي مقرر در اين قانون.
تبصره – درآمد غير نقدي مشمول ماليات حقوق به شرح زير تقويم و محاسبه مي شود:
- الف – مسكن با اثاثيه معادل ۲۵ درصد و بدون اثاثيه ۲۰ درصد حقوق و مزاياي مستمري نقدي (به استثناي مزاياي نقدي معاف موضوع ماده ۹۱ اين قانون) در ماه پس از وضع وجوهي كه از اين بابت از حقوق كارمند كسر مي شود.
- ب – اتومبيل اختصاصي با راننده معادل ۱۰ درصد و بدون راننده معادل ۵ درصد حقوق و مزاياي مستمر نقدي (به استثناي مزاياي نقدي معاف موضوع ماده ۹۱ اين قانون) در ماه پس از كسروجوهي كه از اين بابت از حقوق كارمند كسر مي شود.
- ج – ساير مزاياي غير نقدي معادل قيمت تمام شده براي پرداخت كننده حقوق.
ماده ۸۴ – تاميزان يكصد و پنجاه برابر حداقل حقوق مبناي جدول حقوق موضوع ماده ( ۱) قانون نظام هماهنگ پرداخت كاركنان دولت – مصوب ۱۳۷۰ – درآمد سالانه مشمول ماليات حقوق كليه حقوق بگيران از جمله كارگران مشمول قانون كار، از يك يا چند منبع از پرداخت ماليات معاف مي شود.
تبصره – ميزان معافيت موضوع اين ماده در مورد كاركناني كه حقوق آن ها توسط وزارتخانه ها و سازمان ها و مؤسسات و شركت هاي دولتي و شهرداري ها و يا از محل اعتبارات دولتي پرداخت مي گردد در صورت داشتن افراد تحت تكفل به هشتصد و چهل هزار ريال افزايش مي يابد.
ماده ۸۵ – نرخ ماليات بردرآمد حقوق درموردكاركنان مشمول قانون نظام هماهنگ پرداخت كاركنان دولت مصوب ۱۳ شهريور ۱۳۷۰ پس از كسر معافيت هاي مقرر در اين قانون به نرخ مقطوع ده درصد ( ۱۰ %) و در مورد ساير حقوق بگيران نيز پس از كسر معافيت هاي مقرر در اين قانون تا مبلغ چهل ودو ميليون ( ۴۲.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال به نرخ ده درصد ( ۱۰ %) و نسبت به مازاد آن به نرخ هاي مقرر در ماده ( ۱۳۱ ) اين قانون خواهد بود.
ماده ۸۶ – پرداخت كنندگان حقوق هنگام هر پرداخت يا تخصيص آن مكلف اند ماليات متعلق را طبق مقررات ماده ( ۸۵ ) اين قانون محاسبه و كسر و ظرف سي روز ضمن تسليم فهرستي متضمن نام و نشاني دريافت كنندگان حقوق و ميزان آن به اداره امور مالياتي محل پرداخت و در ماه هاي بعد فقط تغييرات را صورت دهند.
تبصره – پرداخت هايي كه از طرف غير از پرداخت كنندگان مقرري مزد حقوق اصلي به عمل مي آيد پرداخت كنندگان اين قبيل ( وجوه مكلف اند هنگام هر پرداخت ماليات متعلق را بدون رعايت معافيت موضوع ماده ( ۸۴ ) اين قانون به نرخ هاي مقرر در ماده ( ۸۵ اين قانون محاسبه و كسر و ظرف سي روز با صورتي حاوي نام و نشاني دريافت كنندگان و ميزان آن به اداره امور مالياتي محل پرداخت كنند.
ماده ۸۷ – اضافه پرداختي بابت ماليات بردرآمد حقوق طبق مقررات اين قانون مسترد خواهد شد مشروط بر اين كه بعد از انقضاي تيرماه سال بعد تا آخر آن سال با درخواست كتبي حقوق بگير از اداره امورمالياتي محل سكونت مورد مطالبه قرار گيرد.
اداره امور مالياتي مذكور موظف است ظرف سه ماه از تاريخ تسليم درخواست رسيدگي هاي لازم را معمول و درصورت احراز اضافه پرداختي و نداشتن بدهي قطعي ديگر درآن اداره امور مالياتي نسبت به استرداد اضافه پرداختي از محل وصولي هاي جاري اقدام كند. در صورتي كه درخواست كننده بدهي قطعي مالياتي داشته باشد اضافه پرداختي به حساب بدهي مزبور منظور و مازاد مسترد خواهد شد.
ماده ۸۸ – درمواردي كه ازاشخاص مقيم خارج كه درايران شعبه يانمايندگي ندارند حقوق دريافت شود دريافت كنندگان حقوق مكلف اند ظرف سي روز از تاريخ دريافت حقوق ماليات متعلق را طبق مقررات اين فصل به اداره امور مالياتي محل سكونت خود پرداخت و تا آخر تيرماه سال بعد اظهارنامه مالياتي مربوط به حقوق دريافتي خود را به اداره امور مالياتي مزبور تسليم نمايند.
ماده ۸۹ – صدور پروانه خروج از كشور يا تمديد پروانه اقامت و يا اشتغال براي اتباع خارجه،به استثناي كساني كه طبق مقررات اين قانون از پرداخت ماليات معاف مي باشند، موكول به ارايه مفاصا حساب مالياتي يا تعهد كتبي كارفرماي اشخاص حقوقي ايراني طرف قرارداد با كارفرماي اتباع خارجي يا اشخاص حقوقي ثالث ايراني است.
ماده ۹۰ – در مواردي كه پرداخت كنندگان حقوق، ماليات متعلق را در موعد مقرر نپردازند يا كمتر از ميزان واقعي پرداخت نمايند، اداره امور مالياتي محل اشتغال حقوق بگير، يا در مورد مشمولان تبصره ماده ( ۸۲ ) اين قانون، اداره امور مالياتي محل پرداخت كننده حقوق مكلف است ماليات متعلق را به انضمام جرايم موضوع اين قانون محاسبه و از پرداخت كنندگان حقوق كه در حكم مؤدي مي ( باشند به موجب برگ تشخيص با رعايت مهلت مقرر در ماده ( ۱۵۷ ) اين قانون مطالبه كند. حكم اين ماده نسبت به مشمولان ماده ( ۸۸ اين قانون نيز جاري خواهد بود.
ماده ۹۱ – درآمدهاي حقوق به شرح زير از پرداخت ماليات معاف است:
- رؤسا و اعضاي مأموريت هاي سياسي خارجي درايران ورؤسا و اعضاي هيأت هاي نمايندگي فوق العاده دول خارجي نسبت به درآمد حقوق دريافتي از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل و همچنين رؤسا و اعضاي هيأت هاي نمايندگي سازمان ملل متحد و مؤسسات تخصصي آن در ايران نسبت به درآمد حقوق دريافتي از سازمان و مؤسسات مزبور در صورتي كه تابع دولت جمهوري اسلامي ايران نباشند.
- رؤسا و اعضاي مأموريت هاي كنسولي خارجي در ايران و همچنين كارمندان مؤسسات فرهنگي دول خارجي نسبت به درآمد حقوق دريافتي از دول متبوع خود به شرط معامله متقابل.
- كارشناسان خارجي كه با موافقت دولت جمهوري اسلامي ايران از محل كمك هاي بلاعوض فني و اقتصادي و علمي و فرهنگي دول خارجي و يا مؤسسات بين المللي به ايران اعزام مي شوند نسبت به حقوق دريافتي آنان از دول متبوع يا مؤسسات بين المللي مذكور.
- كارمندان محلي سفارتخانه ها وكنسولگري ها ونمايندگي هاي دولت جمهوري اسلامي ايران در خارج نسبت به درآمد حقوق دريافتي از دولت جمهوري اسلامي ايران در صورتي كه داراي تابعيت دولت جمهوري اسلامي ايران نباشند به شرط معامله متقابل.
- حقوق بازنشستگي و وظيفه و مستمري و پايان خدمت و خسارت اخراج و بازخريد خدمت و وظيفه يا مستمري پرداختي به وراث و حق سنوات و حقوق ايام مرخصي استفاده نشده كه در موقع بازنشستگي يا از كارافتادگي به حقوق بگير پرداخت مي شود.
- هزينه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل.
- مسكن واگذاري در محل كارگاه يا كارخانه جهت استفاده كارگران و خانه هاي ارزان قيمت سازماني در خارج از محل كارگاه يا كارخانه كه مورد استفاده كارگران قرار مي گيرد.
- وجوه حاصل از بيمه بابت جبران خسارت بدني و معالجه و امثال آن.
- عيدي سالانه يا پاداش آخر سال جمعاً معادل يك دوازدهم ميزان معافيت مالياتي موضوع ماده ( ۸۴ ) اين قانون.
- خانه هاي سازماني كه با اجازه قانوني يا به موجب آيين نامه هاي خاص در اختيار مأموران كشوري گذارده مي شود.
- وجوهي كه كارفرما بابت هزينه معالجه كاركنان خود يا افراد تحت تكفل آن ها مستقيمايًا به وسيله حقوق بگير به پزشك يا بيمارستان به استناد اسناد و مدارك مثبته پرداخت كند.
- مزاياي غيرنقدي پرداختي به كاركنان حداكثر معادل دو دوازدهم معافيت موضوع ماده ( ۸۴ ) اين قانون.
- درآمد حقوق پرسنل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران اعم ازنظامي وانتظامي، مشمولان قانون استخدامي وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي و آزادگان.
ماده ۹۲ – پنجاه درصد ( ۵۰ %) ماليات حقوق كاركنان شاغل درمناطق كمتر توسعه يافته طبق فهرست سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور بخشوده مي شود.
تبصره – بدهي ماليات بردرآمد حقوق كادر نظامي و انتظامي تا تاريخ اجراي اين قانون بخشوده مي شود.
فصل چهارم– ماليات بردرآمد مشاغل
ماده ۹۳ – درآمدي كه شخص حقيقي از طريق اشتغال به مشاغل يا به عناوين ديگر غير از موارد مذكور در ساير فصل هاي اين قانون در ايران تحصيل كند پس از كسر معافيت هاي مقرر در اين قانون مشمول ماليات بردرآمد مشاغل مي باشد.
تبصره – درآمد شركت هاي مدني (اعم از اختياري يا قهري) و همچنين درآمدهاي ناشي از فعاليت هاي مضاربه در صورتي كه عامل (مضارب) شخص حقيقي باشد تابع مقررات اين فصل مي باشد.
ماده ۹۴ – درآمد مشمول ماليات مؤديان موضوع اين فصل عبارت است از:
كل فروش كالا و خدمات به اضافه ساير درآمدهاي آنان كه مشمول ماليات فصول ديگر شناخته نشده پس از كسر هزينه ها و استهلاكات مربوط طبق مقررات فصل هزينه هاي قابل قبول و استهلاكات.
ماده ۹۵ – صاحبان مشاغل موضوع اين فصل مكلف اند اسناد و مدارك مثبته كافي براي تشخيص درآمد مشمول ماليات خود نگاهداري كنند. صاحبان مشاغل از لحاظ تشخيص درآمد مشمول ماليات به گروه هاي زير تقسيم مي شوند:
- الف – صاحبان مشاغلي كه به موجب اين قانون مكلف به ثبت فعاليت هاي شغلي خود در دفاتر روزنامه و كل موضوع قانون تجارت هستند و بايد دفاتر و اسناد و مدارك مربوط را با رعايت اصول و موازين و استانداردهاي پذيرفته شده حسابداري نگاهداري كنند.
- ب – صاحبان مشاغلي كه بر حسب اين قانون مكلف به ثبت فعاليت هاي شغلي خود در دفاتر درآمد و هزينه مي باشند. نمونه هاي دفاتر مذكور توسط سازمان امور مالياتي كشور تهيه مي گردد و در دسترس قرار مي گيرد.
- ج – صاحبان مشاغلي كه مشمول مقررات بندهاي (الف) و (ب) فوق نيستند مكلف اند صورت خلاصه وضعيت درآمد و هزينه خود را طبق ضوابط و نمونه هاي تعيين شده از طرف سازمان امور مالياتي كشور نگهداري كنند.
تبصره ۱– سازمان امور مالياتي كشور در صورت تشخيص ضرورت تا پايان دي ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به بندهاي (الف) و (ب) ماده ( ۹۶ ) و مشمول از آغاز سال بعد را تهيه و از طريق تشكل هاي صنفي و درج آگهي در روزنامه رسمي و يكي از روزنامه هاي كثير الانتشار به مؤديان اعلام مي دارد.
تبصره ۲– آيين نامه مربوط به روش هاي نگهداري دفاتر و اسناد و مدارك و نحوه ثبت وقايع مالي و چگونگي تنظيم صورت هاي مالي نهايي بر اساس نوع فعاليت و همچنين رعايت اصول و موازين و استانداردهاي پذيرفته شده حسابداري توسط سازمان امور مالياتي كشور با كسب نظر از جامعه حسابداران رسمي تهيه و به تصويب وزير امور اقتصادي و داراييخواهد رسيد.
– ماده ۹
- الف – صاحبان مشاغل موضوع بند (الف) ماده ( ۹۵ ) اين قانون عبارتند از:
- دارندگان كارت بازرگاني و كليه وارد كنندگان و صادركنندگان.
- صاحبان كارخانه ها و واحدهاي توليدي كه براي آن ها جواز تأسيس و پروانه بهره برداري از وزارتخانه ذيربط صادر شده يا مي شود.
- بهره برداران معادن.
- صاحبان مؤسسات حسابرسي، حسابداري و دفترداري، خدمات مالي وارايه دهندگان خدمات مديريتي، مشاوره اي، انفورماتيك، رايانه اي اعم از سخت افزاري و نرم افزاري و طراحي سيستم.
- صاحبان مراكز آموزشي و پرورشي، آموزشگاه هاي آزاد، مدارس غيرانتفاعي، دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي.
- صاحبان بيمارستان ها، زايشگاه ها، آسايشگاه ها، درمانگاه ها و خانه هاي سالمندان.
- صاحبان متل ها و هتل هاي سه ستاره و بالاتر.
- بنكداران، عمده فروش ها، فروشگاه هاي بزرگ، واسطه هاي مالي، نمايندگان توزيع كالاهاي داخلي و وارداتي و صاحبان انبارها.
- نمايندگان مؤسسه هاي تجاري و صنعتي، اعم از داخلي و خارجي.
- صاحبان مؤسسات حمل و نقل موتوري، زميني، دريايي و هوايي اعم از مسافري يا باربري.
- صاحبان مؤسسات مهندسي و مهندسي مشاور.
- صاحبان مؤسسات تبليغاتي و بازاريابي.
- ب – صاحبان مشاغل موضوع بند ( ب ) ماده ( ۹۵ ) اين قانون عبارتند از:
- صاحبان كارگاه هاي صنعتي.
- صاحبان مشاغل ساختماني، تأسيسات فني و صنعتي، نقشه كشي، نقشه برداري، محاسبات فني و نظارت.
- چاپخانه داران، ليتوگراف ها، صحاف ها، ارايه دهندگان خدمات چاپ وگرافيست ها.
- صاحبان مراكز ارتباطات رايانه اي.
- وكلاء، كارشناسان، مترجمان رسمي دادگستري، مشاوران حقوقي، حسابداران رسمي و اعضاي سازمان هاي نظام مهندسي.
- محققان، پژوهشگران و كارشناسان آزاد كه به تهيه و ارايه طرح هاي تحقيقاتي اشتغال دارند.
- دلالان، حق العمل كاران و كارگزاران.
- صاحبان مراكز فرهنگي، هنري، فرهنگسراها، كانون هاي حرفه اي وانجمن هاي صنفي و تخصصي.
- صاحبان سينماها، تماشاخانه ها و مكان هاي تفريحي و ورزشي.
- صاحبان مشاغل فيلم برداري، دوبلاژ، مونتاژ و ساير خدمات سينمائي.
- پزشكان ودندانپزشكان كه داراي مطب هستند ودامپزشكان كه به حرفه دامپزشكي اشتغال دارند.
- صاحبان آزمايشگاهها، راديولوژي ها، فيزيوتراپي ها، سونوگرافي ها، الكتروانسفالوگرافي ها، سي تي اسكن ها، سالن هاي زيبايي و ديگر ارايه دهندگان خدمات بهداشتي، طبي و غير طبي.
- صاحبان ميهمان سراها، ميهمان پذيرها و مسافرخانه ها.
- صاحبان تالارهاي پذيرايي، رستوران ها، تهيه كنندگان غذاهاي آماده، ارايه دهندگان خدمات پذيرايي وكرايه دهندگان ظروف.
- صاحبان دفاتر اسناد رسمي.
- صاحبان تعميرگاه هاي مجاز و اتو سرويس ها.
- صاحبان نمايشگاه ها، فروشگاه هاي اتومبيل، بنگاه هاي معاملات املاك و آژانس هاي كرايه اتومبيل.
- سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر.
- عاملان فروش و فروشندگان آهن آلات.
تبصره ۱– سازمان امور مالياتي كشور در صورت تشخيص ضرورت مي تواند هريك از مشمولان بند (ب) اين ماده را به رعايت مقررات موضوع بند (الف) اين ماده ملزم نمايد مشروط بر آن كه مراتب كتبا تا پايان دي ماه هر سال به مؤديان فوق ابلاغ گردد. مؤديان اخير الذكر از اول سال بعد مكلف به اجراي آن مي باشند.
تبصره ۲– منظور از صاحبان مذكور در اين ماده اشخاصي است كه بهره برداري از مؤسسات بحساب آنان انجام ميشود.
تبصره ۳– مشمولان اين ماده كه در محل شغل خود داراي فعاليت هاي شغلي ديگر موضوع اين فصل مي باشند مكلفاند براي كليه فعاليت هاي شغلي خود طبق مقررات اين قانون عمل كنند.
ماده ۹۷ – در موارد زير درآمد مشمول ماليات مؤدي از طريق علي الرأس تشخيص خواهد شد :
- در صورتي كه تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زيان و يا حساب درآمد و هزينه و حساب سود و زيان، حسب مورد، تسليم نشده باشد.
- در صورتي كه مؤدي به درخواست كتبي اداره امور مالياتي مربوط ازارايه دفاتر و يا مدارك حساب در محل كار خود خودداري نمايد. (منظور از محل كاردرمورد اشخاص حقوقي نيز همان اقامتگاه قانوني آن ها مي باشد مگر اين كه مؤدي قبلاً مركز عمليات خود را براي ارايه دفاتر و اسناد و مدارك كتبا به اداره امور مالياتي مربوط اعلام نموده باشد). در اجراي اين بند هرگاه مؤدي از ارايه قسمتي از مدارك حساب خودداري نمايد چنانچه مربوط به هزينه باشد از احتساب آن جزء هزينه هاي قابل قبول خودداري مي شود و در صورتي كه مربوط به درآمد باشد درآمد مشمول ماليات اين قسمت از طريق علي الرأس تعيين خواهد شد.
- در صورتي كه دفاتر و اسناد و مدارك ابرازي براي محاسبه درآمد مشمول ماليات به نظر اداره امور مالياتي غيرقابل رسيدگي تشخيص شود و يا به علت عدم رعايت موازين قانوني و آيين نامه مربوط مورد قبول واقع نشود كه در اين صورت مراتب بايد با ذكر دلايل كافي كتبا به مؤدي ابلاغ و پرونده براي رسيدگي به هيأتي متشكل از سه نفر حسابرس منتخب رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور احاله گردد. مؤدي مي تواند ظرف يك ماه از تاريخ ابلاغ با مراجعه به هيأت مزبور نسبت به رفع اشكال رسيدگي و اداي توضيح كتبي درمورد نحوه رعايت موازين قانوني وآيين نامه حسب مورد اقدام نمايد و در هر حال هيأت مكلف است ظرف ده روز پس از انقضاي يك ماه فوق نظر خود را با توجيهات و دلايل لازم و كافي به اداره امور مالياتي اعلام نمايد تا براساس آن اقدام گردد. نظر هيأت با اكثريت مناط اعتبار است و نظر عضوي كه در اقليت قرار گيرد بايد در صورت جلسه درج گردد. در مواردي كه هيأت نظر اداره امور مالياتي را در مورد غيرقابل رسيدگي بودن دفاتر مؤدي مردود اعلام مي كند بايد مراتب را به دادستاني انتظامي مالياتي نيز اعلام نمايد.
تبصره ۱– در اجراي بند ۳ اين ماده دو ماه به مهلت رسيدگي موضوع ماده ۱۵۶ اين قانون اضافه مي شود.
تبصره ۲– هرگاه طبق اسناد و مدارك ابرازي يا بدست آمده امكان تعيين درآمد واقعي مؤدي وجودداشته باشد، اداره امور مالياتي مكلف است درآمد مشمول ماليات را بر اساس رسيدگي به اسناد و مدارك مزبور يا دفاتر، حسب مورد، تعيين كند، درصورت داشتن درآمد ناشي ازفعاليت هاي مكتوم كه مستند به دلايل و قراين كافي باشد، درآمد مشمول ماليات آن فعاليت ها همواره از طريق علي الرأس تشخيص داده و به درآمد مشمول ماليات مشخص شده قبلي افزوده و مأخذ مطالبه ماليات واقع خواهد شد.
ماده ۹۸ – درموارد تشخيص علي الرأس، اداره امورمالياتي بايد پس از تحقيقات و بررسي هاي لازم و كسب اطلاعات مورد نياز از مراجع مختلف اعم ازدولتي يا غيردولتي ابتدا قرينه و يا قرائن مذكور در اين قانون را كه متناسب با وضعيت و موضوع فعاليت مؤدي باشد انتخاب و دلايل انتخاب نوع قرينه يا قرائن و رقم آن ها را با توجيه كافي در گزارش رسيدگي قيد نمايد و سپس با اعمال ضريب يا ضرايب مقرر در قرينه يا قرائن انتخابي درآمد مشمول ماليات مؤدي را تعيين نمايد. در صورتي كه به چند قرينه اعمال ضريب شود معدلي كه از نتايج اعمال ضريب به دست مي آيد درآمد مشمول ماليات خواهد بود.
ماده ۹۹ – قراردادهاي پيمانكاري موضوع ماده ( ۷۶ ) قانون ماليات هاي مستقيم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ و اصلاحيه هاي بعدي آن كه پيشنهاد آن ها قبل از تاريخ تصويب اين قانون مي باشد از لحاظ تشخيص درآمد مشمول ماليات و نيز پرداخت چهار درصد ماليات مقطوع كماكان مشمول مقررات قانون فوق الذكر خواهند بود.
تبصره – قراردادهاي پيمانكاري موضوع ماده ۷۶ قانون ماليات هاي مستقيم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ و اصلاحيه هاي بعدي كه پيشنهاد آن ها از تاريخ ۳ اسفند ۱۳۶۶ لغايت ۲۹ اسفند ۱۳۶۷ تسليم گرديده از لحاظ تعيين درآمد مشمول ماليات تابع مقررات اين قانون بوده وفقط از لحاظ اعمال نرخ ماليات بر درآمد عملكرد منتهي به سال ۱۳۶۷ تابع نرخ مالياتي مقرر در سال مزبور خواهند بود.
ماده ۱۰۰ – مؤديان موضوع اين فصل اين قانون مكلف اند اظهارنامه مالياتي مربوط به فعاليت هاي شغلي خود را در يك سال مالياتي براي هر واحد شغلي يا براي هر محل جداگانه طبق نمونه اي كه وسيله سازمان امور مالياتي كشور تهيه خواهد شد تنظيم و تا آخر تير ماه سال بعد به اداره امور مالياتي محل شغل خود تسليم و ماليات متعلق را به نرخ مذكور در ماده ( ۱۳۱ ) اين قانون پرداخت نمايند.
تبصره ۱– در مورد كارگاه ها و واحدهاي توليدي كه نوع فعاليت آنان ايجاد دفتر يا فروشگاه در يك يا چند محل ديگر را اقتضا نمايد مؤدي مكلف است كليه درآمدهاي حاصل از فعاليت هاي خود را طي يك اظهارنامه به اداره امور مالياتي محل وقوع كارگاه يا واحد توليدي تسليم نمايد.
تبصره ۲– در مورد مشمولين اين فصل كه داراي محل ثابت براي شغل خود نمي باشند، محل سكونت آنها از لحاظ تسليم اظهارنامه محل شغل تلقي مي گردد.
تبصره ۳– در شركت هاي مدني تسليم اظهارنامه توسط يكي از شركا موجب اسقاط تكليف ساير شركا نخواهد بود. اين امر مانع از تسليم اظهارنامه مشترك نمي باشد.
تبصره ۴– اظهارنامه مالياتي مؤديان موضوع اين فصل شامل ترازنامه و حساب سود و زيان يا حساب درآمد و هزينه يا خلاصه وضعيت درآمد و هزينه، حسب مورد طبق نمونه هايي كه توسط سازمان امور مالياتي كشور تعيين مي شود خواهد بود.
تبصره ۵– سازمان امور مالياتي كشور مي تواند در مورد بعضي از منابع اين فصل در هر سال و در نقاطي كه مقتضي بداند درآمد مشمول ماليات تمام يا برخي از موديان متعلقه را كه قطعي خواهد بود وصول نمايد و در مواردي كه معلوم شود از اول يك سال مالياتي يا در اثناي آن مؤدي ترك كسب نموده و يا به عللي خارج از اختيار وي قادر به انجام كار نبوده است و اين امر مورد تأييد هيأت حل اختلاف مالياتي قرار گيرد درآمد مشمول ماليات به نسبت مدت اشتغال محاسبه و ماليات متعلقه وصول خواهد شد.
ماده ۱۰۱ – درآمد سالانه مشمول ماليات مؤديان موضوع اين فصل كه اظهارنامه مالياتي خود را طبق مقررات اين فصل در موعد مقرر تسليم كرده اند تا ميزان معافيت موضوع ماده ( ۸۴ ) اين قانون از پرداخت ماليات معاف و مازاد آن به نرخ هاي مذكور در ماده ۱۳۱ ) اين قانون مشمول ماليات خواهد بود. شرط تسليم اظهارنامه براي استفاده از معافيت فوق نسبت به عملكرد سال ۱۳۸۲ به بعد ) جاري است.
تبصره– در مشاركت هاي مدني اعم از اختياري و قهري شركا حداكثر از دو معافيت استفاده خواهند كرد و مبلغ معافيت به طور مساوي بين آنان تقسيم و باقي مانده سهم هر شريك جداگانه مشمول ماليات خواهد بود. شركايي كه با هم رابطه زوجيت دارند از لحاظ استفاده از معافيت در حكم يك شريك تلقي و معافيت مقرر به زوج اعطا مي گردد. در صورت فوت احد از شركا وراث وي به عنوان قائم مقام قانوني از معافيت مالياتي سهم متوفي در مشاركت به شرح فوق استفاده نموده و اين معافيت به طور مساوي بين آنان تقسيم و از درآمد سهم هر كدام كسر خواهد شد.
ماده ۱۰۲ – در مضاربه، عامل (مضارب) مكلف است در موقع تسليم اظهارنامه علاوه بر پرداخت ماليات خود ماليات درآمد سهم صاحب سرمايه را بدون رعايت معافيت ماده ۱۰۱ اين قانون كسر و به عنوان ماليات علي الحساب صاحب سرمايه به حساب مالياتي واريز و رسيد آن را به اداره امور مالياتي ذيربط و صاحب سرمايه ارايه نمايد.
تبصره – در صورتي كه صاحب سرمايه بانك باشد تكليف كسر ماليات صاحب سرمايه از عامل يا مضارب ساقط است.
ماده ۱۰۳ – وكلاي دادگستري و كساني كه در محاكم اختصاصي وكالت مي كنند مكلف اند در وكالت نامه هاي خود رقم حق الوكاله ها را قيد نمايند و معادل پنج درصد آن بابت علي الحساب مالياتي روي وكالت نامه تمبر الصاق و ابطال نمايند كه در هر حال مبلغ تمبر حسب مورد نبايد كمتر از ميزان مقرر در زير باشد:
- الف – در دعاوي و اموري كه خواسته آن ها مالي است پنج درصد حق الوكاله مقرر در تعرفه براي هر مرحله.
- ب – در مواردي كه موضوع وكالت مالي نباشد يا تعيين بهاي خواسته قانونا لازم نيست و همچنين در دعاوي كيفري كه تعيين حق الوكاله به نظر دادگاه است پنج درصد حداقل حق الوكاله مقرر در آيين نامه حق الوكاله براي هر مرحله.
- ج – در دعاوي كيفري نسبت به مورد ادعاي خصوصي كه مالي باشد بر طبق مواد حكم بند (الف) اين ماده.
- د – در مورد دعاوي و اختلافات مالي كه درمراجع اختصاصي غيرقضايي رسيدگي و حل و فصل مي شود و براي حق الوكاله آنها تعرفه خاصي مقرر نشده است از قبيل اختلافات مالياتي و عوارض توسعه معابر شهرداري و نظاير آنها ميزان حق الوكاله صرفا از لحاظ مالياتي به شرح زير:
تا ده ميليون ( ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال ما به الاختلاف پنج درصد، تا سي ميليون ( ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال ما به الاختلاف چهار درصد نسبت به مازاد ده ميليون ( ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال، ازسي ميليون ( ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال مابه الاختلاف به بالا سه درصد نسبت به مازاد سي ميليون ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال منظور مي شود ومعادل پنج درصد آن تمبر باطل خواهد شد.
مفاد اين بند درباره ي اشخاصي كه وكالتاً درمراجع مذكور در اين بند اقدام مي نمايند ( ولو اين كه وكيل دادگستري نباشند ) نيزجاري است، جز در مورد كارمندان مؤدي يا پدر، مادر، برادر، خواهر، پسريا دختر نواده و همسر مؤدي.
تبصره ۱ – در هر مورد كه طبق مفاد اين ماده عمل نشده باشد وكالت وكيل با رعايت مقررات قانون آيين نامه دادرسي مدني درهيچ يك از دادگاه ها و مراجع مزبور قابل قبول نخواهد بود مگر در مورد وكالت هاي مرجوعه از طرف وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي و شركت هاي دولتي وشهرداري ها و مؤسسات وابسته به دولت و شهرداري ها كه محتاج به ابطال تمبر روي وكالتنامه نمي باشند.
تبصره ۲ – وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي و شركت هاي دولتي و شهرداري ها و مؤسسات وابسته به دولت و شهرداري ها مكلفند از وجوهي كه بابت حق الوكاله به وكلا پرداخت مي كنند پنج درصدآن را كسر و بابت علي الحساب مالياتي وكيل ظرف ده روز به اداره امور مالياتي محل پرداخت نمايند.
تبصره ۳ – در صورتي كه پس از ابطال تمبر تعقيب دعوي به وكيل ديگري واگذار شود وكيل جديد مكلف به ابطال تمبر روي وكالتنامه مربوط نخواهد بود.
تبصره ۴ – در مواردي كه دادگاه ها حق الوكاله يا خسارت حق الوكاله را بيشتر يا كمتر از مبلغي كه مأخذ ابطال تمبر روي وكالتنامه قرارگرفته است تعيين نمايند مديران دفتردادگاه ها مكلفند ميزان مورد حكم قطعي را به اداره امور مالياتي مربوط اطلاع دهندتا مابه التفاوت مورد محاسبه قرار گيرد.
ماده ۱۰۴ – وزارتخانه ها، مؤسسات دولتي، شهرداري ها، مؤسسات وابسته به دولت و شهرداري ها و كليه اشخاص حقوقي اعم از انتفاعي و غيرانتفاعي و اشخاص موضوع بند (الف) ماده ( ۹۵ ) اين قانون مكلف اند در هر مورد كه بابت حق الزحمه پزشكي، هزينه هاي بيمارستاني و آزمايشگاهي و راديولوژي، داوري، مشاوره، كارشناسي، حسابرسي، خدمات مالي واداري، نويسندگي، تأليف وتصنيف، آهنگ سازي، نوازندگي و هنرپيشگي و خوانندگي، نقاشي و دلالي و حق العمل كاري، هرگونه حق الزحمه يا كارمزد ارايه خدمات به استثناي كارمزد پرداختي به بانك ها، صندوق تعاون و مؤسسات اعتباري غيربانكي مجاز، امور مربوط به نظافت اماكن و ابنيه، اجاره ماشين آلات اداري و محاسباتي، كليه خدمات و ارتباطات رايانه اي، اجاره هر نوع وسايل نقليه موتوري زميني، هوايي و دريايي، ماشين آلات و كارخانجات و سردخانه ها، انبارداري، نگهداري و تعمير آسانسور و شوفاژ و تهويه مطبوع، هر نوع كار ساختماني و تأسيسات فني و تأسيساتي، تهيه طرح ساختمان ها و تأسيسات، نقشه كشي، نقشه برداري، نظارت و محاسبات فني، حمل و نقل و وجوهي كه بابت حق نمايش فيلم به هر عنوان پرداخت مي كنند پنج درصد آن را به عنوان علي الحساب ماليات مؤدي (دريافت كنندگان وجوه) كسر و ظرف سي روز به حساب تعيين شده از طرف سازمانامور مالياتي كشور واريز و رسيد آن را به مؤدي تسليم نمايند و همچنين ظرف همين مدت مشخصات دريافت كنندگان را با ذكر نام و نشاني آن ها به اداره امور مالياتي ذيربط ارسال دارند.
تسهيلات اعطايي بانك ها از طريق قرارداد جعاله در امور مربوط به كشاورزي و تعمير و تكميل يك واحد مسكوني مشمول كسر پنج درصد ( ۵%) ماليات علي الحساب موضوع اين ماده نبوده و در اين گونه موارد بانك ها مكلف اند رونوشت قرارداد جعاله تنظيمي با عامل را ظرف سي روز از تاريخ انعقاد قرارداد به اداره امور مالياتي ذيربط ارسال دارند.
تبصره ۱ – در مورد انجام امور مربوط به اين ماده چنانچه قراردادي تنظيم گردد كارفرما مكلف است ظرف سي روز از تاريخ انعقاد قرارداد رونوشت آن را به اداره امور مالياتي محل با اخذ رسيد تسليم نمايد.
تبصره ۲ – در مواردي كه منابع درآمد مذكور در اين ماده كلاً از پرداخت ماليات معاف باشد كسر علي الحساب ماليات به شرح فوق بشرط استعلام قبلي و كسب نظر اداره امور مالياتي محل منتفي است.
تبصره ۳ – در مواردي كه وجوه مذكور در اين ماده در صندوق دادگستري و امثال آن توديع و يا وسيله مراجع اجرائي وصول و ايصال مي گردد توديع كننده مكلف به كسر ماليات نخواهد بود و انجام تكاليف مقرر در اين ماده به عهده متصدياني خواهد بود كه دستور پرداخت وجوه مذكور را صادر مي كنند.
تبصره ۴ – در مورد قراردادهاي پيمانكاري موضوع ماده ۷۶ قانون ماليات هاي مستقيم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ و اصلاحيه هاي بعدي آن كه پيشنهاد آن ها قبل از تاريخ تصويب اين قانون باشد كارفرما مكلف است طبق مقررات ماده مذكور عمل نمايد.
تبصره ۵ – سازمان امور مالياتي كشور تا پايان دي ماه هر سال فهرست ساير مواردي را كه بايد از آغاز سال بعد به امور مصرح در اين ماده اضافه شود، از طريق درج آگهي در روزنامه رسمي و يكي از روزنامه هاي كثيرالانتشار كشور اعلام خواهد كرد.
تبصره ۶ – سازمان امور مالياتي كشور مي تواند در صورت خودداري پرداخت كنندگان وجوه موضوع اين ماده از انجام تكاليف مقرر، به آن ها مراجعه و پس از رسيدگي هاي لازم، ماليات متعلق را مطالبه كند. درصورت استنكاف آن ها از پرداخت، از طريق عمليات اجرايي موضوع فصل نهم ازباب چهارم اين قانون، ماليات را وصول و در مورد كليه دستگاه هاي اجرايي دولت، نهادهاي عمومي غير دولتي وساير سازمان ها ومؤسساتي كه به نحوي از اعتبارات دولتي استفاده مي كنند و همچنين ساير دستگاه هايي كه شمول قانون بر آن ها مستلزم ذكر نام يا تصريح نام است، از حساب بانكي آن ها برداشت كند.
فصل پنجم – ماليات بردرآمد اشخاص حقوقي
ماده ۱۰۵ – جمع درآمد شركت ها و درآمد ناشي از فعاليت هاي انتفاعي ساير اشخاص حقوقي از منابع مختلف درايران يا خارج از ايران تحصيل مي شود، پس از وضع زيان هاي حاصل از منابع غير معاف وكسر معافيت هاي مقرر به استثناي مواردي كه طبق مقررات اين قانون داراي نرخ جداگانه اي مي باشد، مشمول ماليات به نرخ بيست و پنج درصد ( ۲۵ %) خواهند بود.
تبصره ۱– در مورد اشخاص حقوقي ايراني غيرتجاري كه به منظور تقسيم سود تاسيس نشده اند، در صورتي كه داراي فعاليت انتفاعي باشند، از مأخذ كل درآمد مشمول ماليات فعاليت انتفاعي آن ها ماليات به نرخ مقرر در اين ماده وصول مي شود.
تبصره ۲– اشخاص حقوقي خارجي و مؤسسات مقيم خارج از ايران به استثناي مشمولان تبصره ( ۵) ماده ( ۱۰۹ ) و ماده ( ۱۱۳ ) اين قانون از مأخذ كل درآمد مشمول مالياتي كه از بهره برداري سرمايه در ايران يا از فعاليت هايي كه مستقيما يا به وسيله نمايندگي از قبيل شعبه، نماينده، كارگزار و امثال آن در ايران انجام مي دهند يا از واگذاري امتيازات و ساير حقوق خود، انتقال دانش فني، دادن تعليمات، كمك هاي فني يا واگذاري فيلم هاي سينمائي از ايران تحصيل مي كنند به نرخ مذكور در اين ماده مشمول ماليات خواهند بود. نمايندگان اشخاص و مؤسسات مذكور در ايران نسبت به درآمدهايي كه به هر عنوان به حساب خود تحصيل مي كنند طبق مقررات مربوط به اين قانون مشمول ماليات مي باشند.
تبصره ۳– در موقع احتساب ماليات بر درآمد اشخاص حقوقي اعم از ايراني يا خارجي، ماليات هايي كه قبلا پرداخت شده است با رعايت مقررات مربوط از ماليات متعلق كسر خواهد شد و اضافه پرداختي از اين بابت قابلاسترداد است.
تبصره ۴– اشخاص اعم از حقيقي يا حقوقي نسبت به سود سهام يا سهام الشركه دريافتي از شركت هاي سرمايه پذير مشمول ماليات ديگري نخواهند بود.
تبصره ۵– در مواردي كه به موجب قوانين مصوب وجوهي تحت عناوين ديگري غير از ماليات بر درآمد از مأخذ درآمد مشمول ماليات اشخاص قابل وصول باشد، ماليات اشخاص پس از كسر وجوه مزبور به نرخ مقرر مربوط محاسبه خواهد شد.
ماده ۱۰۶ – درآمد مشمول ماليات در مورد اشخاص حقوقي (به استثناي درآمدهايي كه طبق مقررات اين قانون نحوه ي ديگري براي تشخيص آن مقرر شده است) از طريق رسيدگي به دفاتر قانوني بر طبق مقررات ماده ( ۹۴ ) و بند (الف) ماده ( ۹۵ ) اين قانون و در موارد مذكور درماده ( ۹۷ ) اين قانون به طور علي الرأس تشخيص مي گردد.
ماده ۱۰۷ – درآمد مشمول ماليات اشخاص حقوقي خارجي و مؤسسات مقيم خارج از ايران به شرح زيرتشخيص مي گردد:
- الف – در مورد پيمانكاري در ايران نسبت به عمليات هر نوع كار ساختماني، تأسيسات فني و تأسيساتي شامل تهيه و نصب موارد مذكور، و نيز حمل و نقل و عمليات تهيه طرح ساختمان ها و تأسيسات، نقشه برداري، نقشه كشي، نظارت و محاسبات فني، دادن تعليمات و كمك هاي فني، انتقال دانش فني و ساير خدمات در تمام موارد به مأخذ دوازده درصد ( ۱۲ %) كل دريافتي سالانه.
- ب – بابت واگذاري امتيازات و ساير حقوق خود از ايران و واگذاري فيلم هاي سينمايي، كه به عنوان بهاء يا حق نمايش يا هر عنوان ديگر عايد آن ها مي شود، به مأخذ بيست درصد ( ۲۰ %) تا چهل درصد ( ۴۰ %) مجموع وجوهي كه ظرف يك سال مالياتي عايد آن ها مي گردد، مي باشد. ضريب تعيين درآمد مشمول ماليات هر يك از موارد مذكور در اين بند بنا به پيشنهاد وزارت امور اقتصادي و دارايي و تصويب هيأت وزيران تعيين مي شود.
پرداخت كنندگان وجوه مزبور و همچنين پرداخت كنندگان وجوه مذكور در بند (الف) اين ماده مكلف اند در هر پرداخت ماليات متعلق را با توجه به مبالغي كه از اول سال تا آن تاريخ پرداخت كرده اند كسر و ظرف مدت ده روز به اداره امور مالياتي محل اقامت خود پرداخت كنند. در غير اين صورت دريافت كنندگان متضامنا مشمول پرداخت اصل ماليات و متعلقات آن خواهند بود.
- ج – در مورد بهره برداري از سرمايه و ساير فعاليت هايي كه اشخاص حقوقي و مؤسسات مزبور به وسيله ي نمايندگي از قبيل شعبه، نماينده، كارگزار و امثال آن ها در ايران انجام مي دهند طبق مقررات ماده ( ۱۰۶ ) اين قانون.
تبصره ۱– در مواردي كه تمام يا قسمتي از عمليات پيمانكاري موضوع بند هاي (الف) و (ب) اين ماده به اشخاص حقوقي پيمانكار ۲%) به عنوان ماليات علي / ايراني واگذار مي گردد، پرداخت كننده وجه بايد از هر پرداخت به پيمانكاران ايراني دو و نيم درصد ( ۵ الحساب آن ها كسر و ظرف سي روز از تاريخ پرداخت به حساب تعيين شده از طرف سازمان امور مالياتي كشور واريز كند.
تبصره ۲– در مورد عمليات پيمانكاري موضوع بند (الف) اين ماده درصورتي كه كارفرما، وزارتخانه ها، مؤسسات و شركت هاي دولتي يا شهرداريها باشند، آن قسمت از مبلغ قرارداد كه از طريق خريد داخلي يا خارجي به مصرف خريد لوازم و تجهيزات مي رسد مشروط بر آنكه در قرارداد يا اصلاحات و الحاقات بعدي آن مبالغ لوازم و تجهيزات به طور جدا از ساير اقلام قرارداد درج شده باشد از پرداخت ماليات معاف خواهد بود.
تبصره ۳– شعب و نمايندگي هاي شركت ها و بانك هاي خارجي در ايران كه بدون داشتن حق انجام دادن معامله به امر بازاريابي و جمع آوري اطلاعات اقتصادي در ايران براي شركت مادر اشتغال دارند و براي جبران مخارج خود از شركت مادر وجوهي دريافت مي كنند نسبت به آن مشمول ماليات بر درآمد نخواهند بود.
تبصره ۴– در مواردي كه پيمانكاران خارجي تمام يا قسمتي از پيمانكاري موضوع بند (الف) اين ماده را به پيمانكاران دست دوم اشخاص حقوقي ايراني واگذار كنند معادل آن مبلغ از لوازم و تجهيزات مذكور در قرارداد دست اول كه توسط پيمانكار دست دوم خريداري مي گردد از دريافتي پيمانكار دست اول از پرداخت ماليات بر درآمد معاف خواهد بود.
تبصره ۵– درآمد مشمول ماليات فعاليت هاي موضوع بند (الف) ماده ( ۱۰۷ ) اين قانون كه قرارداد پيمانكاري آن ها از ابتداي سال ۱۳۸۲ و به بعد منعقد مي گردد طبق مقررات ماده ( ۱۰۶ ) اين قانون تشخيص مي گردد. حكم اين تبصره نسبت به ادامه فعاليت هاي موضوع قرارداد هاي پيمانكاري كه تاريخ انعقاد آن ها قبل از سال ۱۳۸۲ بوده است، جاري نخواهد بود.
ماده ۱۰۸ – اندوخته هايي كه ماليات آن تا تاريخ لازم الاجرا شدن اين اصلاحيه پرداخت نشده درصورت انتقال به حساب سرمايه مشمول ماليات نخواهد بود، ليكن درصورت تقسيم يا انتقال به حساب سود وزيان يا كاهش سرمايه معادل اندوخته اضافه شده به حساب سرمايه، به درآمد مشمول ماليات سال تقسيم ياانتقال ياكاهش سرمايه اضافه مي شود. اين حكم شامل اندوخته هاي سود ناشي از فعاليت هاي معاف مؤسسه در دوران معافيت و اندوخته موضوع ماده ( ۱۳۸ ) قانون ماليات هاي مستقيم مصوب ۳ اسفند ۱۳۶۶ و اصلاحيه هاي بعدي آن تا تاريخ تصويب اين اصلاحيه پس از احراز شرايط مربوط تا آن تاريخ نخواهد بود. اندوخته هايي كه ماليات آن تا تاريخ لازم الاجرا شدن اين اصلاحيه وصول گرديده در صورت تقسيم يا انتقال به حساب سود و زيان يا سرمايه يا انحلال مشمول ماليات ديگري نخواهد بود.
ماده ۱۰۹ – درآمد مشمول ماليات در مورد مؤسسات بيمه ايراني عبارت است از:
- ذخاير فني در آخر سال مالي قبل
- حق بيمه دريافتي در معاملات بيمه مستقيم پس از كسر برگشتي ها و تخفيف ها
- حق بيمه بيمه هاي اتكايي وصولي پس از كسر برگشتي ها
- كارمزد و مشاركت در سود معاملات بيمه هاي اتكايي واگذاري
- بهره سپرده هاي بيمه ي بيمه گر اتكايي نزد بيمه گر واگذاركننده
- سهم بيمه گران اتكايي بابت خسارت پرداختي بيمه هاي غيرزندگي، بازخريد، سرمايه و مستمري هاي بيمه هاي زندگي
- ساير درآمدها
پس از كسر:
- هزينه تمبر قراردادهاي بيمه
- هزينه هاي پزشكي بيمه هاي زندگي
- كارمزدهاي پرداختي از بابت معاملات بيمه مستقيم
- حق بيمه هاي اتكايي واگذاري
- سهم صندوق تأمين خسارت هاي بدني از حق بيمه اجباري مسئوليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري زميني در مقابل شخص ثالث
- مبالغ پرداختي از بابت بازخريد و سرمايه و مستمري هاي بيمه زندگي و خسارت پرداختي از بابت بيمه هاي غيرزندگي
- سهم مشاركت بيمه گزاران در منافع
- كارمزدها و سهم مشاركت بيمه گران در سود معاملات بيمه هاي اتكايي قبولي
- بهره متعلق به سپرده هاي بيمه هاي اتكايي واگذاري
- ذخاير فني در آخر سال مالي
- ساير هزينه ها و استهلاكات قابل قبول
تبصره ۱ – انواع ذخاير فني مؤسسات بيمه (اندوخته هاي فني موضوع ماده ۶۱ قانون تاسيس بيمه مركزي ايران و بيمه گري) براي هر يك از رشته هاي بيمه و ميزان و طرز محاسبه آن ها به موجب آيين نامه اي خواهد بود كه از طرف بيمه مركزي ايران تهيه و پس از موافقت شوراي عالي بيمه به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد رسيد.
تبصره ۲ – انواع ذخاير فني بيمه مركزي ايران براي هر يك از رشته هاي بيمه و ميزان و طرز محاسبه آن ها از طرف مجمع عمومي بيمه مركزي ايران تعيين خواهد شد.
تبصره ۳ – در معاملات بيمه مستقيم حق بيمه و كارمزدها و تخفيف حق بيمه و سهم مشاركت بيمه گزاران در منافع و نحوه احتساب آن ها با رعايت مقررات تعيين شده از طرف شوراي عالي بيمه خواهد بود. كليه اقلام مزبور به استثناي كارمزدها بايد در قرارداد بيمه ذكر شده باشد.
تبصره ۴ – اقلام مربوط به معاملات بيمه هاي اتكايي اعم از قبولي يا واگذاري بر اساس شرايط قراردادها و يا توافق هاي مؤسسات بيمه ذيربط خواهد بود.
تبصره ۵ – مؤسسات بيمه خارجي كه با قبول بيمه اتكايي ازمؤسسات بيمه ايراني تحصيل درآمد مي نمايند مشمول مالياتي به نرخ دو درصد حق بيمه دريافتي و سود حاصل از سپرده مربوط در ايران مي باشند. در صورتي كه مؤسسات بيمه ايراني در كشور متبوع مؤسسه بيمه گر اتكايي داراي فعاليت بيمه بوده و از پرداخت ماليات بر معاملات اتكايي معاف باشند مؤسسه مزبور نيز ازپرداخت ماليات دولت ايران معاف خواهد شد. مؤسسات بيمه ايراني مكلفند در موقع تخصيص حق بيمه به نام بيمه گر اتكايي خارجي مشمول ماليات موضوع اين تبصره دو درصد آن را به عنوان ماليات بيمه گراتكايي كسر نمايند و وجوه كسر شده در هر ماه را منتهي ظرف سي روز به ضميمه صورتي حاوي مشخصات بيمه گر اتكايي و حق بيمه متعلق به حوزه مالياتي مربوط ارسال و وجه مزبور را به حساب مالياتي پرداخت نمايند.
ماده ۱۱۰ – اشخاص حقوقي مكلف اند اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زيان متكي به دفاتر و اسناد و مدارك خود را حداكثر تا چهارماه پس از سال مالياتي همراه با فهرست هويت شركاء و سهامداران و حسب مورد ميزان سهم الشركه يا تعداد سهام و نشاني هر يك از آن ها را به اداره امور مالياتي كه محل فعاليت اصلي شخص حقوقي در آن واقع است تسليم و ماليات متعلق را پرداخت نمايند. پس از تسليم اولين فهرست مزبور، تسليم فهرست تغييرات در سنوات بعد كافي خواهد بود. محل تسليم اظهارنامه و پرداخت ماليات اشخاص حقوقي خارجي و مؤسسات مقيم خارج از ايران كه در ايران داراي اقامتگاه يا نمايندگي نمي باشند تهران است.
حكم اين ماده در مورد كارخانه داران و اشخاص حقوقي در دوران معافيت نيز جاري خواهد بود.
تبصره – اشخاص حقوقي نسبت به درآمدهايي كه طبق مقررات اين قانون نحوه ديگري براي تشخيص آن مقرر شده است مكلف به تسليم اظهارنامه مالياتي جداگانه كه در فصل هاي مربوط پيش بيني شده است نيستند.
ماده ۱۱۱ – شركت هايي كه با تأسيس شركت جديد يا با حفظ شخصيت حقوقي يك شركت، در هم ادغام يا تركيب مي شوند از لحاظ مالياتي مشمول مقررات زير مي باشند:
- الف – تأسيس شركت جديد يا افزايش سرمايه شركت موجود تا سقف مجموع سرمايه هاي ثبت شده شركت هاي ادغام يا تركيب شده از پرداخت دو در هزار حق تمبر موضوع ماده ( ۴۸ ) اين قانون معاف است.
- ب – انتقال دارايي هاي شركت هاي ادغام يا تركيب شده به شركت جديد يا شركت موجود حسب مورد به ارزش دفتري مشمول ماليات مقرر در اين قانون نخواهد بود.
- ج – عمليات شركت هاي ادغام يا تركيب شده در شركت جديد يا شركت موجود مشمول ماليات دوره ي انحلال موضوع بخش ماليات بر درآمد اين قانون نخواهد بود.
- د – استهلاك دارايي هاي منتقل شده به شركت جديد يا شركت موجود بايد بر اساس روال قبل از ادغام يا تركيب ادامه يابد.
- ه – هر گاه در نتيجه ادغام يا تركيب، درآمدي به هر يك از سهامداران در شركت هاي ادغام يا تركيب شده تعلق گيرد طبق مقررات مربوط مشمول ماليات خواهد بود.
- و – كليه تعهدات و تكاليف مالياتي شركت هاي ادغام يا تركيب شده به عهده ي شركت جديد يا موجود حسب مورد مي باشد.
- ز – آيين نامه اجرايي اين ماده حداكثر ظرف شش ماه از تاريخ تصويب اين اصلاحيه به پيشنهاد مشترك وزارتخانه هاي امور اقتصادي و دارايي وصنايع و معادن به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
ماده ۱۱۲ – حكم ماده ( ۹۹ ) و تبصره آن در مورد عمليات پيمانكاري اشخاص حقوقي اعم از ايراني و خارجي جاري خواهد بود.
ماده ۱۱۳ – ماليات مؤسسات كشتيراني و هواپيمايي خارجي بابت كرايه مسافر، حمل كالا و امثال آن ها از ايران به طور مقطوع عبارت است از پنج درصد كليه وجوهي كه از اين بابت عايد آن ها خواهد شد اعم از اين كه وجوه مزبور در ايران يا در مقصد يا در بين راه دريافت شود.
نمايندگي يا شعب مؤسسات مذكور در ايران موظف اند تا بيستم هر ماه صورت وجوه دريافتي ماه قبل را به اداره امور مالياتي محل تسليم و ماليات متعلق را پرداخت نمايند. مؤسسات مذكور از بابت اين گونه درآمدها مشمول ماليات ديگري به عنوان ماليات بردرآمد نخواهند بود. هرگاه شعب يا نمايندگي هاي مذكور صورت هاي مقرر را به موقع تسليم نكنند يا صورت ارسالي آن ها مطابق واقع نباشد در اين صورت ماليات متعلق براساس تعداد مسافر و حجم محمولات علي الرأس تشخيص خواهد شد.
تبصره – در مواردي كه ماليات متعلق بردرآمد مؤسسات كشتيراني وهواپيمايي ايران در كشورهاي ديگر بيش از پنج درصد كرايه دريافتي باشد با اعلام سازمان ذيربط ايراني، وزارت امور اقتصادي و دارايي موظف است ماليات شركت هاي كشتيراني و هواپيمايي تابع كشورهاي فوق را معادل نرخ مالياتي آن ها افزايش دهد.
ماده ۱۱۴ – آخرين مدير يا مديران شخص حقوقي مشتركا موظف اند قبل از تاريخ تشكيل مجمع عمومي با ساير اركان صلاحيت دار كه براي اتخاذ تصميم نسبت به انحلال شخص حقوقي دعوت شده است اظهارنامه اي حاوي صورت دارايي و بدهي شخص حقوقي درتاريخ دعوت روي نمونه اي كه بدين منظور از طرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه مي گردد، تنظيم و به اداره امور مالياتي مربوط تسليم نمايند.
اظهارنامه اي كه حداقل حاوي امضاء يا امضاهاي مجاز و حسب مورد مهر مؤسسه بر طبق اساسنامه شخص حقوقي باشد براي اداره امور مالياتي معتبر خواهد بود.
ماده ۱۱۵ – مأخذ محاسبه ماليات آخرين دوره ي عمليات اشخاص حقوقي كه منحل مي شوند ارزش دارايي شخص حقوقي است منهاي بدهي ها و سرمايه پرداخت شده و اندوخته ها و مانده سودهايي كه ماليات آن قبلاً پرداخت گرديده است.
تبصره ۱ – ارزش دارائي شخص حقوقي نسبت به آنچه قبلا فروش رفته بر اساس بهاي فروش و نسبت به بقيه بر اساس بهاي روز انحلال تعيين مي شود.
تبصره ۲– چنانچه در بين دارايي هاي شخص حقوقي كه منحل مي شود، دارايي يا دارايي هاي موضوع فصل اول باب سوم اين قانون و سهام يا سهم الشركه يا حق تقدم سهام شركت ها وجود داشته باشد و اين دارايي يا دارايي ها حسب مورد در هنگام نقل و انتقال قطعي مشمول مقررات ماده ( ۵۹ ) و تبصره هاي ماده ( ۱۴۳ ) اين قانون باشند، در تعيين مأخذ محاسبه ماليات آخرين دوره عمليات اشخاص حقوقي منحله ارزش دفتري دارايي يا دارايي هاي مذكور جزو اقلام دارايي هاي شخص حقوقي منحل شده منظور نمي گردد و معادل همان ارزش دفتري از جمع سرمايه و بدهي ها كسر مي گردد. ماليات متعلق به دارايي يا دارايي هاي مزبور حسب مورد بر اساس مقررات ماده ( ۵۹ ) و تبصره هاي ماده ( ۱۴۳ ) اين قانون تعيين و مورد مطالبه قرار مي گيرد.
تبصره ۳– آن قسمت از اموال اشخاص حقوقي منحل شده كه براساس مقررات فوق در تاريخ انحلال مشمول ماليات مقطوع موضوع ماده ( ۵۹ ) و تبصره هاي ماده ( ۱۴۳ ) اين قانون مي باشند در اولين نقل و انتقال بعد از تاريخ انحلال مشمول ماليات نخواهند بود.
ماده ۱۱۶ – مديران تصفيه مكلف اند ظرف شش ماه از تاريخ انحلال (تاريخ ثبت انحلال شخص حقوقي در اداره ثبت شركت ها) اظهارنامه مالياتي مربوط به آخرين دوره عمليات شخص حقوقي را بر اساس ماده ( ۱۱۵ ) اين قانون تنظيم و به اداره امور مالياتي مربوط تسليم و ماليات متعلق را پرداخت نمايند.
تبصره– ماليات آخرين دوره عمليات اشخاص حقوقي كه منحل مي شوند با رعايت تبصره ( ۲) ماده ( ۱۱۵ ) اين قانون به نرخ مذكور در ماده ( ۱۰۵ ) اين قانون محاسبه مي گردد.
ماده ۱۱۷ – اداره امور مالياتي مكلف است برابر مقررات اين قانون به اظهارنامه مربوط به آخرين دوره عمليات اشخاص حقوقي خارج از نوبت رسيدگي نموده و در صورتي كه به مندرجات آن اعتراض داشته باشد حداكثر ظرف يك سال از تاريخ تسليم اظهارنامه، ماليات متعلق را به موجب برگ تشخيص تعيين و ابلاغ نمايد وگرنه ماليات متعلق به اظهارنامه تسليمي به وسيله مديران تصفيه قطعي تلقي مي گردد. درصورتي كه بعدا معلوم گردد اقلامي از دارايي شخص حقوقي در اظهارنامه ذكر نشده است نسبت به آن قسمت كه در اظهارنامه قيد نشده در مهلت مقرر در تبصره ماده ( ۱۱۸ ) اين قانون، ماليات مطالبه خواهد شد.
ماده ۱۱۸ – تقسيم دارايي اشخاص حقوقي منحل شده قبل از تحصيل مفاصا حساب مالياتي يا بدون سپردن تأمين معادل ميزان ماليات مجاز نيست.
تبصره – آخرين مديران شخص حقوقي در صورت عدم تسليم اظهارنامه موضوع ماده ۱۱۴ اين قانون ياتسليم اظهارنامه خلاف واقع و مديران تصفيه در صورت عدم رعايت مقررات موضوع ماده ۱۱۶ اين قانون و اين ماده و ضامن يا ضامن هاي شخص حقوقي و شركا ضامن (موضوع قانون تجارت) متضامنا و كليه كساني كه دارايي شخص حقوقي بين آنان تقسيم گرديده به نسبت سهمي كه از دارايي شخص حقوقي نصيب آنان شده است مشمول پرداخت ماليات و جرايم متعلق به شخص حقوقي خواهد بود به شرط آنكه ظرف مهلت مقرر در ماده ۱۵۷ اين قانون از تاريخ درج آگهي انحلال در روزنامه رسمي كشور مطالبه شده باشد.
فصل ششم – ماليات درآمد اتفاقي
ماده ۱۱۹ – درآمد نقدي و يا غيرنقدي كه شخص حقيقي يا حقوقي به صورت بلاعوض و يا از طريق معاملات محاباتي و يا به عنوان جايزه يا هر عنوان ديگر از اين قبيل تحصيل مي نمايد مشمول ماليات اتفاقي به نرخ مقرر در ماده ( ۱۳۱ ) اين قانون خواهد بود.
ماده ۱۲۰ – درآمد مشمول ماليات موضوع اين فصل عبارت است از:
صددرصد درآمد حاصله و در صورتي كه غيرنقدي باشد، به بهاي روز تحقق درآمد طبق مقررات اين قانون تقويم مي شود مگر در مورد املاكي كه در اجراي مفاد ماده ( ۶۴ ) اين قانون براي آن ها ارزش معاملاتي تعيين شده است كه در اين صورت ارزش معاملاتي مأخذ محاسبه ماليات قرار خواهد گرفت.
تبصره – در مورد صلح معوض و هبه معوض به استثناي مواردي كه مشمول ماده ۶۳ اين قانون مي باشد درآمد مشمول ماليات موضوع اين فصل عبارت خواهد بود از مابه التفاوت ارزش عوضين كه براساس مقررات اين ماده تعيين مي شود نسبت به طرف معامله اي كه از آن منتفع شده است.
ماده ۱۲۱ – صلح با شرط خيار فسخ و هبه با حق رجوع از نظر مالياتي قطعي تلقي مي گردد ولي در صورتي كه ظرف شش ماه از تاريخ وقوع عقد معامله فسخ يا اقاله يا رجوع شود، وجوهي كه به عنوان ماليات موضوع اين فصل وصول شده است قابل استرداد مي باشد.
در اين صورت اگر در فاصلة بين وقوع عقد و فسخ يا اقاله يا رجوع منتقل اليه از منافع آن استفاده كرده باشد نسبت به آن منفعت مشمول ماليات اين فصل خواهد بود.
ماده ۱۲۲ – در مورد صلح مالي كه منافع آن مادام العمر يا براي مدت معين به مصالح يا شخص ثالث اختصاص داده مي شود بهاي مال به مأخذ جمع ارزش عين و منفعت در تاريخ تعلق منافع، مأخذ ماليات متصالح در تاريخ مزبور خواهد بود.
تبصره – در صورتي كه قبل از تاريخ تعلق منفعت انتقالاتي صورت گيرد قيمت مذكور در سند ماخذ ماليات انتقال دهنده قرار خواهد گرفت كه طبق مقررات اين فصل مشمول ماليات خواهد بود ليكن مأخذ ماليات آخرين انتقال گيرنده عين كه منافع مال نيز به او تعلق بگيرد عبارت خواهد بود از ما به التفاوت بهاي مال به شرح حكم فوق و مبلغي كه طبق سند پرداخته است.
ماده ۱۲۳ – در صورتي كه منافع مالي بطور دائم يا موقت بلاعوض به كسي واگذار شود انتقال گيرنده مكلف است ماليات منافع هر سال را در سال بعد پرداخت نمايد.
ماده ۱۲۴ – مال مورد وصيت به نفع اشخاص معين در حدودي كه وصيت قانونا نافذ است بعد از قطعي شدن آن در مورد وراث به سهم الارث آن ها اضافه و مشمول ماليات برارث مي باشد و در مورد غير وراث نسبت به كل آن مشمول ماليات اين فصل خواهد بود.
ماده ۱۲۵ – انتقالاتي كه طبق مقررات فصل ماليات برارث مشمول ماليات مي باشد مشمول ماليات اين بخش نخواهد بود.
ماده ۱۲۶ – صاحبان درآمد موضوع اين فصل مكلف اند در هر سال اظهارنامه مالياتي خود را در مورد منافع موضوع ماده ( ۱۲۳ اين قانون تا آخر ارديبهشت ماه سال بعد و در ساير موارد ظرف سي روز از تاريخ تحصيل درآمد يا تعلق منافع به اداره امور مالياتي مربوط تسليم و ماليات متعلق را بپردازند. در صورتي كه معامله در دفاتر اسناد رسمي انجام و ماليات وصول شده باشد تكليف تسليم اظهارنامه ساقط مي شود.
ماده ۱۲۷ – موارد زير مشمول ماليات اتفاقي نخواهد بود :
- الف – كمك هاي نقدي و غيرنقدي بلاعوض سازمان هاي خيريه يا عام المنفعه يا وزارتخانه ها يا مؤسسات دولتي و شركت هاي دولتي يا شهرداري ها يا نهادهاي انقلاب اسلامي به اشخاص حقيقي غير از موارديكه مشمول ماليات فصل حقوق است.
- ب – وجوه يا كمك هاي مالي اهدايي به خسارت ديدگان جنگ، زلزله، سيل، آتش سوزي ويا حوادث غير مترقبه ديگر.
- ج – جوايزي كه دولت براي تشويق صادرات و توليد و خريد محصولات كشاورزي پرداخت مي نمايد.
تبصره – ضوابط اجرايي بندهاي (الف) و (ب) طبق آيين نامه اي خواهد بود كه از طرف وزارت امور اقتصادي و دارايي و وزارت كشور تهيه خواهد شد.
ماده ۱۲۸ – درآمد مشمول ماليات اشخاص حقوقي ناشي از درآمدهاي اتفاقي از طريق رسيدگي به دفاتر تشخيص خواهد شد و ماليات هايي كه طبق مقررات اين فصل در منبع پرداخت مي گردد به عنوان پيش پرداخت ماليات آن ها منظور خواهد شد.
فصل هفتم – ماليات بر جمع درآمد ناشي از منابع مختلف
ماده ۱۲۹ – حذف شد.
ماده ۱۳۰ – بدهي هاي گذشته موضوع مواد ( ۳) تا ( ۱۶ ) و تبصره ي ( ۳) ماده ( ۵۹ )، ماده ( ۱۲۹ ) قانون ماليات هاي مستقيم مصوب ۳ اسفند ۱۳۶۶ و اصلاحيه هاي بعدي آن قابل مطالبه و وصول نخواهد بود.
تبصره – وزارت امور اقتصادي و دارايي مي تواند بدهي ماليات هايي كه سال تحصيل درآمد مربوط يا تعلق آن ها حسب مورد قبل از سال ۱۳۶۸ باشد را تا سقف يك ميليون ( ۱.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال براي هر مؤدي در نقاطي كه مقتضي بداند كلا يا جزئا مورد بخشودگي قرار دهد.
ماده ۱۳۱ – نرخ ماليات بردرآمد اشخاص حقيقي به استثناي مواردي كه طبق مقررات اين قانون داراي نرخ جداگانه اي مي باشد به شرح زير است:
(% تا ميزان سي ميليون ( ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال درآمد مشمول ماليات سالانه به نرخ پانزده درصد ( ۱
تا ميزان يكصد ميليون ( ۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال درآمد مشمول ماليات سالانه، نسبت به مازاد سي ميليون ( ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال به نرخ بيست (% درصد (
تا ميزان دويست و پنجاه ميليون ( ۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال درآمد مشمول ماليات سالانه، نسبت به مازاد يكصد ميليون ( ۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال (% به نرخ بيست و پنج درصد (
تا ميزان يك ميليارد ( ۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال درآمد مشمول ماليات سالانه، نسبت به مازاد دويست و پنجاه ميليون ( ۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال (% به نرخ سي درصد (
(% نسبت به مازاد يك ميليارد ( ۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ) ريال درآمد مشمول ماليات سالانه به نرخ سي و پنج درصد ( ۳۵)
باب چهارم
در مقررات مختلفه
فصل اول – معافيت ها
ماده ۱۳۲ – درآمد مشمول ماليات ابرازي ناشي از فعاليت هاي توليدي و معدني در واحدهاي توليدي يا معدني در بخش هاي تعاوني و خصوصي كه از اول سال ۱۳۸۱ به بعد از طرف وزارتخانه هاي ذيربط براي آن ها پروانه بهره برداري صادر يا قرارداد استخراج و فروش منعقد مي شود، از تاريخ شروع بهره برداري يا استخراج به ميزان هشتاد درصد ( ۸۰ %) و به مدت چهار سال و در مناطق كمتر توسعه يافته به ميزان صد در صد ( ۱۰۰ %) و به مدت ده سال از ماليات موضوع ماده ( ۱۰۵ ) اين قانون معاف هستند.
تبصره ۱ – فهرست مناطق كمتر توسعه يافته براي بقيه مدت برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و همچنين در آغاز هر دوره برنامه توسط سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور و وزارتخانه هاي امور اقتصادي و دارايي و صنايع و معادن تهيه و به تصويب هيأت وزيران مي رسد.
تبصره ۲– معافيت هاي موضوع اين ماده شامل درآمد واحد هاي توليدي و معدني مستقر در شعاع يكصد و بيست كيلومتري مركز تهران و پنجاه كيلومتري مركز اصفهان و سي كيلومتري مراكز استانها و شهرهاي داراي بيش از سيصد هزار نفر جمعيت براساس آخرين سرشماري به استثناي شهرك هاي صنعتي استقرار يافته درشعاع سي كيلومتري مراكز استانها و شهرهاي مذكور نخواهد بود.
تبصره ۳– كليه تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي داراي پروانه بهره برداري از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هر سال از پرداخت ۰۵ درصد ماليات متعلق معاف هستند.
تبصره ۴– ضوابط مربوط به تعيين تاريخ شروع بهره برداري واحدهاي معاف موضوع اين ماده و همچنين تعيين محدوده موضوع تبصره ( ۲) اين ماده توسط وزارتخانه هاي امور اقتصادي و دارائي و صنايع ومعادن تعيين و اعلام مي گردد.
ماده ۱۳۳ – صد در صد درآمد شركت هاي تعاوني روستائي، عشايري، كشاورزي، صيادان، كارگري، كارمندي، دانشجويان و دانش آموزان و اتحاديه هاي آن ها از ماليات معاف است.
تبصره – دولت مكلف است معادل ماليات بردرآمد متعلق به آن قسمت از سود ابرازي سازمان مركزي تعاون روستائي ايران را كه با تصويب مجمع عمومي براي سرمايه گذاري درشركت هاي تعاوني روستائي اختصاص داده مي شود، پس از وصول و واريز آن به حساب درآمد عمومي كشور، از محل اعتبار رديف خاصي كه به همين منظور در قانون بودجه كل كشور پيش بيني مي شود در وجه سازمان مذكور مسترد نمايد.
ماده ۱۳۴ – درآمد حاصل از تعليم و تربيت مدارس غيرانتفاعي اعم از ابتدائي، راهنمايي، متوسطه، فني و حرفه اي، دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي غير انتفاعي و درآمد مؤسسات نگهداري معلولين ذهني وحركتي بابت نگهداري اشخاص مذكور كه حسب مورد داراي پروانه فعاليت از مراجع ذيربط هستند، همچنين درآمد باشگاه ها و مؤسسات ورزشي داراي مجوز از سازمان تربيت بدني حاصل از فعاليت هاي منحصراً ورزشي از پرداخت ماليات معاف است. آيين نامه اجرائي اين ماده به پيشنهاد وزارت امور اقتصادي و دارايي به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
ماده ۱۳۵ – حذف شد.
ماده ۱۳۶ – وجوه پرداختي بابت بيمه عمر از طرف مؤسسات بيمه كه به موجب قراردادهاي منعقده بيمه عايد ذينفع مي شود از پرداخت ماليات معاف است.
ماده ۱۳۷ – هزينه هاي درماني پرداختي هر مؤدي بابت معالجه خود و يا همسر، اولاد، پدر، مادر، برادر و خواهر تحت تكفل در يك سال مالياتي به شرط اين كه اگر دريافت كننده مؤسسه درماني يا پزشك مقيم ايران باشد دريافت وجه را گواهي نمايد و چنانچه به تأييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به علت فقدان امكانات لازم معالجه در خارج از ايران صورت گرفته است پرداخت هزينه مزبور به گواهي مقامات رسمي دولت جمهوري اسلامي ايران در كشور محل معالجه يا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي رسيده باشد، همچنين حق بيمه پرداختي هر شخص حقيقي به مؤسسات بيمه ايراني بابت بيمه عمر و بيمه هاي درماني از درآمد مشمول ماليات مؤدي كسر مي گردد.
در مورد معلولان و بيماران خاص و صعب العلاج علاوه بر هزينه هاي مذكور هزينه مراقبت و توانبخشي آنان نيز قابل كسر از درآمد مشمول ماليات معلول يا بيمار يا شخصي كه تكفل او را عهده دار است مي باشد.
ماده ۱۳۸ – آن قسمت از سود ابرازي شركت هاي تعاوني و خصوصي كه براي توسعه و بازسازي و نوسازي يا تكميل واحدهاي موجود صنعتي و معدني خود يا ايجاد واحدهاي جديد صنعتي يا معدني در آن سال مصرف گردد از ۵۰ درصد ماليات متعلق موضوع ماده ۵ اين قانون معاف خواهد بود مشروط بر اين كه قبلا اجازه توسعه يا تكميل يا ايجاد واحد صنعتي و يا معدني جديد در قالب طرح سرمايه گذاري معين از وزارتخانه ذيربط تحصيل شده باشد. در صورتي كه هزينه اجراي طرح يا طرح هاي يادشده در هر سال مازاد بر سود ابرازي همان سال باشد و يا از هزينه طرح سرمايه گذاري كمتر باشد شركت مي تواند از معافيت مذكور در محاسبه ماليات سود ابرازي سال هاي بعد حداكثر به مدت سه سال و به ميزان مازاد مذكور و يا باقي مانده هزينه اجراي كامل طرح بهره مند شود.
تبصره ۱– در صورتي كه شركت، قبل از تكميل، اجرا طرح را متوقف نمايد يا ظرف يك سال پس از مهلت تعيين شده در طرح سرمايه گذاري، آن را به بهره برداري نرساند، يا ظرف پنج سال پس از شروع بهره برداري آن را تعطيل، منحل يا منتقل نمايد معادل معافيت هاي مالياتي منظور شده در اين ماده براي اجراي طرح و جرائم متعلقه موضوع ماده ۱۹۰ اين قانون از شركت وصول خواهدشد.
تبصره ۲– واحدهاي صنعتي جديد كه با استفاده از معافيت هاي مندرج در اين ماده تاسيس مي شوند نمي توانند از معافيت هاي مالياتي موضوع ماده ۱۳۲ اين قانون استفاده نمايند.
تبصره ۳– كارخانه هاي واقع در محدوده آبريز تهران كه تعداد كاركنان آن ها كمتر از ۵۰ نفر نباشند درصورتي كه تاسيسات خودرا كلاً به خارج از شعاع ۱۲۰ كيلومتري مركز تهران انتقال دهند براساس ضوابطي كه از طرف وزارت امور اقتصادي و دارائي و وزارت ذيربط حسب مورد برقرار مي شود تا ده سال از تاريخ بهره برداري در محل جديد از پرداخت ماليات بردرآمد ناشي از فعاليت صنعتي مربوط معاف خواهند بود.
تبصره ۴– از نظر اين قانون محدوده آبريز تهران شامل منطقه آبريز غربي رودخانه حبله رودگرمسار ومنطقه آبريز شرقي رودخانه زياران وكليه مناطق رودخانه هاي دماوند، جاجرود، دارآباد، دربند، اوين، فرحزاد، كن، كرج و كردان بوده وحدود آن عبارت است از: شمالاً: خط الراس كوههاي البرز كه آب آن به رشته كوير مركزي جاري مي شود.
شرقاً: ساحل غربي رودخانه حبله رود گرمسار.
غرباً: ساحل شرقي رودخانه زياران.
جنوباً: خطوط ممتد از غرب به شرق از محل تقاطع رودخانه زياران با رودخانه شور تا خط القعر درياچه نمك به سمت غرب تا محل تقاطع با مسير حبله رود گرمسار.
– ماده ۱۳
الف – موقوفات، نذورات، پذيره، كمك ها وهداياي دريافتي نقدي و غير نقدي آستان قدس رضوي، آستان حضرت عبد العظيم الحسني(ع)، آستانه حضرت معصومه، آستان حضرت احمد ابن موسي (شاه چراغ)، آستان مقدس حضرت امام خميني (ره)، مساجد، حسينيه ها، تكايا و ساير بقاع متبركه از پرداخت ماليات معاف است.تشخيص ساير بقاع متبركه به عهده سازمان اوقاف و امور خيريه مي باشد.
ب – كمك ها و هداياي دريافتي نقدي و غير نقدي سازمان هلال احمر جمهوري اسلامي ايران از پرداخت ماليات معاف است.
ج – كمك ها و هداياي دريافتي نقدي و غير نقدي صندوق هاي پس انداز بازنشستگي و سازمان بيمه خدمات درماني و سازمان تأمين اجتماعي و همچنين حق بيمه و حق بازنشستگي سهم كاركنان وكارفرما و جريمه هاي دريافتي مربوط توسط آن ها از پرداخت ماليات معاف است.
د– كمك ها و هداياي دريافتي نقدي و غير نقدي مدارس علوم اسلامي از پرداخت ماليات معاف است. تشخيص مدارس علوم اسلامي با شوراي مديريت حوزه علميه قم مي باشد.
ه – كمك ها و هداياي دريافتي نقدي و غير نقدي نهادهاي انقلاب اسلامي از پرداخت ماليات معاف است. تشخيص نهادهاي انقلاب اسلامي با هيأت وزيران مي باشد.
و– آن قسمت از درآمد صندوق عمران موقوفات كشور كه به مصرف عمران موقوفات برسد از پرداخت ماليات معاف است.
ز– درآمد اشخاص از محل وجوه بريه ولي فقيه، خمس و زكات از پرداخت ماليات معاف است.
ح – آن قسمت از درآمد موقوفات عام كه طبق موازين شرعي به مصرف اموري از قبيل تبليغات اسلامي، تحقيقات فرهنگي، علمي، ديني، فني، اختراعات، اكتشافات، تعليم وتربيت و بهداشت و درمان، بنا و تعمير و نگهداري مساجد و مصلاها و حوزه هاي علميه و مدارس علوم اسلامي و مدارس و دانشگاه هاي دولتي، مراسم تعزيه و اطعام، تعمير آثار باستاني، امور عمراني وآباداني، هزينه يا وام تحصيلي دانش آموزان و دانشجويان، كمك به مستضعفان و آسيب ديدگان حوادث ناشي ازسيل و زلزله، آتش سوزي، جنگ و حوادث غير مترقبه ديگر برسد، مشروط بر اينكه درآمد و هزينه هاي مزبور به تأييد سازمان اوقاف و امور خيريه رسيده باشد، از پرداخت ماليات معاف است.
ط – كمك ها و هداياي دريافتي نقدي و غير نقدي مؤسسات خيريه وعام المنفعه كه به ثبت رسيده اند، مشروط بر اين كه به موجب اساسنامه آن ها صرف امور مذكور در بند (ح) اين ماده شود و سازمان امور مالياتي كشور بردرآمد و هزينه ي آن ها نظارت كند، از پرداخت ماليات معاف است.
ي – كمك ها وهداياي دريافتي نقدي و غير نقدي و همچنين حق عضويت اعضا مجامع حرفه اي، احزاب و انجمن ها و تشكل هاي غير دولتي كه داراي مجوز از مراجع ذيربط باشند و وجوهي كه به موجب قانون و مقررات مربوط از درآمد يا حق الزحمه اعضاء آن ها كسر و به حساب مجامع مزبور واريز مي شود، از پرداخت ماليات معاف است.
ك – موقوفات و كمك ها و هداياي دريافتي نقدي و غير نقدي انجمن ها و هيأت هاي مذهبي مربوط به اقليت هاي ديني مذكور در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، مشروط بر اينكه رسميت آن ها به تصويب وزارت كشور برسد، از پرداخت ماليات معاف است.
ل – فعاليت هاي انتشاراتي و مطبوعاتي، فرهنگي و هنري كه به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي انجام مي شوند، از پرداخت ماليات معاف است.
تبصره ۱– وجوهي كه ازفعاليت هاي غير انتفاعي و به منظور پيشبرد اهداف و وظايف اشخاص موضوع اين ماده از راه برگزاري دوره هاي آموزشي، سمينارها، نشركتاب ونشريه هاي دوره اي و… در چارچوب اساسنامه آن ها تحصيل مي شود و سازمان امور مالياتي كشور بردرآمد و هزينه آن ها نظارت مي كند، از پرداخت ماليات معاف است.
تبصره ۲– حكم تبصره ( ۲) ماده ( ۲) اين قانون درمورد درآمد مشمول ماليات اشخاص موضوع اين ماده جاري مي باشد.
تبصره ۳– آئين نامه اجرائي موضوع اين ماده به وسيله سازمان امور مالياتي كشور تهيه و با پيشنهاد وزارت امور اقتصادي و دارائي به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
تبصره ۴– مفاد اين ماده در مواردي كه از طرف حضرت امام خميني (ره) يا مقام معظم رهبري داراي مجوز مي باشند بر اساس نظر مقام معظم رهبري انجام مي گيرد.
ماده ۱۴۰ – حذف شد.
– ماده ۱
الف – صددرصد درآمد حاصل از صادرات محصولات تمام شده كالاهاي صنعتي و محصولات بخش كشاورزي (شامل محصولات زراعي، باغي، دام وطيور، شيلات، جنگل و مرتع) و صنايع تبديلي وتكميلي آن و پنجاه درصد درآمد حاصل از صادرات ساير كالاهايي كه به منظور دست يافتن به اهداف صادرات كالاهاي غير نفتي به خارج از كشور صادر مي شوند از شمول ماليات معاف هستند.
فهرست كالاهاي مشمول اين ماده در طول هر برنامه به پيشنهاد وزارتخانه هاي امور اقتصادي و دارايي، بازرگاني، كشاورزي و جهاد سازندگي و وزارتخانه هاي صنعتي به تصويب هيأت وزيران مي رسد.
ب – صددرصد درآمد حاصل از صادرات كالاهاي مختلف كه به صورت ترانزيت به ايران وارد شده يا مي شوند و بدون تغيير در ماهيت يا با انجام كاري بر روي آن صادر مي شوند از شمول ماليات معاف است.
تبصره – زيان حاصل از صدور كالاهاي معاف از ماليات در مورد كساني كه غير از امور صادراتي فعاليت ديگري هم دارند، در محاسبه ماليات ساير فعاليت هاي آنان منظور نخواهد شد.
ماده ۱۴۲ – درآمد كارگاه هاي فرش دستباف و صنايع دستي و شركت هاي تعاوني و اتحاديه هاي توليدي مربوطه از پرداخت ماليات معاف است.
مادة ۱۴۳ – معادل ده درصد ( ۱۰ %) از ماليات بر درآمد حاصل از فروش كالاهايي كه در بورسهاي كالايي پذيرفته شده و به فروش ميرسد و ده درصد ( ۱۰ %) از ماليات بر درآمد شركتهايي كه سهام آنها براي معامله در بورسهاي داخلي يا خارجي پذيرفته ميشود و پنج درصد ( ۵%) از ماليات بر درآمد شركتهايي كه سهام آنها براي معامله در بازار خارج از بورس داخلي يا خارجي پذيرفته ميشود، از سال پذيرش تا سالي كه از فهرست شركتهاي پذيرفته شده در اين بورسها يا بازارها حذف نشدهاند با تاييد سازمان بخشوده ميشود. شركتهايي كه سهام آنها براي معامله در بورسهاي داخلي و خارجي يا بازارهاي خارج از بورس داخلي يا خارجي پذيرفته شود در صورتي كه در پايان دوره مالي به تأييد سازمان حداقل بيست درصد ( ۲۰ %) سهام شناور آزاد داشته باشند معادل دو برابر معافيتهاي فوق از بخشودگي مالياتي برخوردار ميشوند.
تبصره ۱ – از هر نقل و انتقال سهام و سهمالشركه و حق تقدم سهام و سهمالشركة شركا در ساير شركتها ماليات مقطوعي به ميزان چهار درصد ( ۴%) ارزش اسمي آنها وصول ميشود. از اين بابت وجه ديگري به عنوان ماليات بر درآمد نقل و انتقال فوق مطالبه نخواهد شد. انتقال دهندگان سهام و سهمالشركه و حق تقدم سهام مكلفاند قبل از انتقال، ماليات متعلق را به حساب سازمان امور مالياتي كشور واريز كنند.
ادارات ثبت يا دفاتر اسناد رسمي مكلفاند در موقع ثبت تغييرات يا تنظيم سند انتقال حسب مورد گواهي پرداخت ماليات متعلق را اخذ و ضميمة پروندة مربوط به ثبت يا انتقال كنند.
تبصره ۲ – در شركتهاي سهامي پذيرفته شده در بورس اندوختة صرف سهام مشمول ماليات مقطوع به نرخ نيم درصد ( ۵ بود و به اين درآمد ماليات ديگري تعلق نميگيرد. شركتها مكلفاند ظرف سي روز از تاريخ ثبت افزايش سرمايه آن را به حساب سازمان امور مالياتي كشور واريز كنند.
مادة ۱۴۳ مكرر – از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شركتها اعم از ايراني و خارجي در بورسها يا بازارهاي خارج از بورس ۰%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد و از اين بابت وجه / داراي مجوز، ماليات مقطوعي به ميزان نيم درصد ( ۵ ديگري به عنوان ماليات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و ماليات بر ارزش افزوده خريد و فروش مطالبه نخواهد شد.
كارگزاران بورسها و بازارهاي خارج از بورس مكلفند ماليات ياد شده را به هنگام هر انتقال از انتقال دهنده وصول و به حساب تعيين شده از طرف سازمان امور مالياتي كشور واريز نمايند و ظرف ده روز از تاريخ انتقال، رسيد آن را به همراه فهرستي حاوي تعداد و مبلغ فروش سهام و حق تقدم مورد انتقال به اداره امور مالياتي محل ارسال كنند.
تبصره ۱ – تمامي درآمدهاي صندوق سرمايهگذاري در چهارچوب اين قانون و تمامي درآمدهاي حاصل از سرمايهگذاري در اوراق بهادار موضوع بند ( ۲۴ ) ماده ( ۱) قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران مصوب ۱۳۸۴ و درآمدهاي حاصل از نقل و انتقال اين اوراق يا درآمدهاي حاصل از صدور و ابطال آنها از پرداخت ماليات بر درآمد و ماليات بر ارزش افزوده موضوع قانون ماليات بر ارزش ۱۳۸۷ معاف ميباشد و از بابت نقل و انتقال آنها و صدور و ابطال اوراق بهادار ياد شده مالياتي مطالبه نخواهد شد. /۳/ افزوده مصوب
تبصره ۲ – سود و كارمزد پرداختي يا تخصيصي اوراق بهادار موضوع تبصره ( ۱) اين ماده به استثناء سود سهام و سهمالشركه شركتها و سود گواهيهاي سرمايهگذاري صندوقها، مشروط به ثبت اوراق بهادار ياد شده نزد سازمان جزء هزينههاي قابل قبول براي تشخيص درآمد مشمول ماليات ناشر اين اوراق بهادار محسوب ميشود.
تبصره ۳ – در صورتي كه هر شخص حقيقي يا حقوقي مقيم ايران كه سهامدار شركت پذيرفته شده در بورس يا بازار خارج از بورس، سهام يا حقتقدم خود را در بورسها يا بازارهاي خارج از بورس خارجي بفروشد. از اين بابت هيچگونه مالياتي در ايران دريافت نخواهد شد.
تبصره ۴ – صندوق سرمايهگذاري مجاز به هيچگونه فعاليت اقتصادي ديگري خارج از مجوزهاي صادره از سوي سازمان نميباشد.
ماده ۱۴۴ – جهيزيه منقول و مهريه اعم از منقول و غيرمنقول و جوايز علمي و بورس هاي تحصيلي و همچنين درآمدي كه بابت حق اختراع ياحق اكتشاف عايد مخترعين و مكتشفين مي گردد بطور كلي و نيز درآمد ناشي از فعاليت هاي پژوهشي و تحقيقاتي مراكزي كه داراي پروانه تحقيق از وزارتخانه هاي ذيصلاح مي باشند، به مدت ده سال از تاريخ اجراي اين اصلاحيه طبق ضوابط مقرر در آيين نامه اي كه به پيشنهاد وزارتخانه هاي فرهنگ وآموزش عالي، بهداشت ودرمان وآموزش پزشكي وامور اقتصادي و دارايي به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد، ازپرداخت ماليات معاف مي باشد.
ماده ۱۴۵ – سود دريافتي به هر عنوان در موارد زير ازپرداخت ماليات معاف است:
۱ – سود متعلق به سپرده هاي مربوط به كسور بازنشستگي و پس انداز كارمندان وكارگران نزد بانك هاي ايراني در حدود مقررات استخدامي مربوطه.
۲– سود يا جوايز متعلق به حساب هاي پس انداز وسپرده هاي مختلف نزد بانك هاي ايراني يا مؤسسات اعتباري غير بانكي مجاز. اين معافيت شامل سپرده هايي كه بانك ها يا مؤسسات اعتباري غير بانكي مجاز نزد هم مي گذارند نخواهد بود.
۳ – جوايز متعلق به اوراق قرضه دولتي و اسناد خزانه.
۴ – سود پرداختي بانك هاي ايراني به بانك هاي خارج از ايران بابت اضافه برداشت (اوردرافت) و سپرده ثابت به شرط معامله متقابل.
۵ – سود و جوايز متعلق به اوراق مشاركت.
تبصره – درمواردي كه درقانون ماليات هاي مستقيم به بانك ها اشاره مي شود امتيازات، تسهيلات، ترجيحات و تكاليف ذكر شده شامل مؤسسات اعتباري غير بانكي كه به موجب قانون يا با مجوز بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران تاسيس شده اند يا مي شوند نيز خواهد شد.
ماده ۱۴۶ – كليه معافيت هاي مدت دار كه به موجب قوانين مالياتي و مقررات قبلي مقرر شده است با رعايت مقررات مربوط تا انقضا مدت به قوت خود باقي است.
تبصره – ماليات سود متعلق به قبوض اقساطي اصلاحات ارضي كماكان بخشوده خواهد بود.
فصل دوم – هزينه هاي قابل قبول و استهلاك
ماده ۱۴۷ – هزينه هاي قابل قبول براي تشخيص درآمد مشمول ماليات به شرحي كه ضمن مقررات اين قانون مقرر مي گردد عبارت است از:
هزينه هايي كه درحدود متعارف متكي به مدارك بوده ومنحصرا مربوط به تحصيل درآمد مؤسسه در دوره مالي مربوط با رعايت حد نصاب هاي مقرر باشد. در مواردي كه هزينه اي در اين قانون پيش بيني نشده يا بيش از نصاب هاي مقرر در اين قانون بوده ولي پرداخت آن به موجب قانون و يا مصوبه هيأت وزيران صورت گرفته باشد قابل قبول خواهد بود.
تبصره – از لحاظ مقررات اين فصل مؤسسه عبارت است از كليه اشخاص حقوقي و همچنين صاحبان مشاغل موضوع بندهاي الف و ب ماده ۹۵ اين قانون.
ماده ۱۴۸ – هزينه هايي كه حائز شرايط مذكور در ماده فوق مي باشد به شرح زير در حساب مالياتي قابل قبول است:
۱ – قيمت خريد كالاي فروخته شده و يا قيمت خريد مواد مصرفي در كالا و خدمات فروخته شده
۲ – هزينه هاي استخدامي متناسب با خدمت كاركنان براساس مقررات استخدامي مؤسسه به شرح زير:
الف – حقوق يا مزد اصلي و مزاياي مستمر اعم از نقدي يا غير نقدي (مزاياي غير نقدي به قيمت تمام شده براي كارفرما).
ب – مزاياي غير مستمر اعم از نقدي و غير نقدي از قبيل خواربار، بهره وري، پاداش، عيدي، اضافه كار، هزينه سفر و فوق العاده مسافرت. نصاب هزينه سفر و فوق العاده مسافرت مديران و بازرسان و كاركنان به خارج از ايران به منظور رفع حوائج مؤسسه ذيربط طبق آيين نامه اي خواهد بود كه از طرف وزارت امور اقتصادي و دارايي و سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تهيه و به تصويب هيأت وزيران مي رسد تعيين خواهد شد.
ج – هزينه هاي بهداشتي و درماني و وجوه پرداختي بابت بيمه هاي بهداشتي و عمر و حوادث ناشي ازكار كاركنان.
د – حقوق بازنشستگي، وظيفه، پايان خدمت طبق مقررات استخدامي مؤسسه و خسارت اخراج و بازخريد طبق قوانين موضوعه مازاد بر مانده حساب ذخيره مربوط.
ه – وجوه پرداختي به سازمان تأمين اجتماعي طبق مقررات مربوط و همچنين تا ميزان سه درصد حقوق پرداختي سالانه بابت پس انداز كاركنان براساس آيين نامه اي كه به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي مي رسد.
و– معادل يك ماه آخرين حقوق و دستمزد و همچنين ما به التفاوت تعديل حقوق سنوات قبل كه به منظور تأمين حقوق بازنشستگي و وظيفه و مزاياي پايان خدمت، خسارت اخراج و بازخريد كاركنان مؤسسه ذخيره مي شود.
اين حكم نسبت به ذخائري كه تا كنون درحساب بانك ها نگهداري شده است نيز جاري خواهد بود.
۳ – كرايه محل مؤسسه در صورتي كه اجاري باشد مال الاجاره پرداختي طبق سند رسمي و در غير اينصورت در حدود متعارف.
۴ – اجاره بهاي ماشين آلات و ادوات مربوط به مؤسسه در صورتي كه اجاري باشد.
۵ – مخارج سوخت، برق، روشنائي، آب و مخابرات و ارتباطات.
۶ – وجوه پرداختي بابت انواع بيمه مربوط به عمليات و دارايي مؤسسه.
۷ – حق الامتياز پرداختي و همچنين حقوق وعوارض و ماليات هايي كه به سبب فعاليت مؤسسه به شهرداري ها و وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي و وابسته به آن ها پرداخت مي شود(به استثناي ماليات بر درآمد و ملحقات آن و ساير ماليات هايي كه مؤسسه به موجب مقررات اين قانون ملزم به كسر از ديگران و پرداخت آن مي باشد و همچنين جرايمي كه به دولت و شهرداري ها پرداخت مي گردد).
۸ – هزينه هاي تحقيقاتي، آزمايشي و آموزشي، خريد كتاب و نشريات و لوح هاي فشرده، هزينه هاي بازاريابي، تبليغات و نمايشگاهي مربوط به فعاليت مؤسسه براساس آيين نامه اي كه به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي مي رسد.
۹ – هزينه هاي مربوط به جبران خسارت وارده مربوط به فعاليت ودارايي مؤسسه مشروط براينكه:
- اولاً – وجود خسارت محقق باشد.
- ثانياً – موضوع و ميزان آن مشخص باشد.
- ثالثاً – طبق مقررات قانون يا قراردادهاي موجود جبران آن به عهده ديگري نبوده يا در هر صورت از طريق ديگر جبران نشده باشد.
آيين نامه احراز شروط سه گانه مذكور در اين بند به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور به تصويب وزيرامور اقتصادي و دارايي مي رسد.
۱۰ – هزينه هاي فرهنگي و ورزشي و رفاهي كارگران پرداختي به وزارت كار و امور اجتماعي حداكثر معادل ده هزار ريال به ازاي هر كارگر.
۱۱ – ذخيره مطالباتي كه وصول آن مشكوك باشد مشروط بر اينكه:
- اولاً – مربوط به فعاليت مؤسسه باشد.
- ثانياً – احتمال غالب براي لاوصول ماندن آن موجود باشد.
- ثالثاً – در دفاتر مؤسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد تا زماني كه طلب وصول گردد يا لاوصول بودن آن محقق شود.
آيين نامه مربوط به اين بند به پيشنهاد سازمان امورمالياتي كشور به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي مي رسد.
۱۲ – زيان اشخاص حقيقي و حقوقي كه ازطريق رسيدگي به دفاتر آن ها و با توجه به مقررات احراز گردد، از درآمد سال يا سال هاي بعد استهلاك پذير است.
۱۳ – هزينه هاي جزئي مربوط به محل مؤسسه كه عرفاً به عهده مستاجر است درصورتيكه اجاري باشد.
۱۴ – هزينه هاي مربوط به حفظ و نگهداري محل مؤسسه درصورتي كه ملكي باشد.
۱۵ – مخارج حمل و نقل.
۱۶ – هزينه هاي اياب و ذهاب، پذيرائي و انبارداري.
۱۷ – حق الزحمه هاي پرداختي متناسب با كار انجام شده از قبيل حق العمل دلالي، حق الوكاله، حق المشاوره، حق حضور، هزينه حسابرسي وخدمات مالي و اداري و بازرسي، هزينه نرم افزاري، طراحي و استقرار سيستم هاي مورد نياز مؤسسه، ساير هزينه هاي كارشناسي در ارتباط با فعاليت مؤسسه و حق الزحمه بازرس قانوني.
۱۸ – سود و كارمزدي كه براي انجام دادن عمليات مؤسسه به بانك ها، صندوق تعاون و همچنين مؤسسات اعتباري غير بانكي مجاز پرداخت شده يا تخصيص يافته باشد.
۱۹ – بهاي ملزومات اداري و لوازمي كه معمولاً ظرف يك سال از بين مي روند.
۲۰ – مخارج تعمير و نگاهداري ماشين آلات و لوازم كار و تعويض قطعات يدكي كه به عنوان تعمير اساسي تلقي نگردد.
۲۱ – هزينه هاي اكتشاف معادن كه منجر به بهره برداري نشده باشد.
۲۲ – هزينه هاي مربوط به حق عضويت و حق اشتراك پرداختي مربوط به فعاليت مؤسسه.
۲۳ – مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن از طرف مؤدي مازاد برمانده حساب ذخيره مشكوك الوصول.
۲۴ – زيان حاصل از تسعير ارز براساس اصول متداول حسابداري مشروط براتخاذ يك روش يكنواخت طي سال هاي مختلف از طرف مؤدي.
۲۵ – ضايعات متعارف توليد.
۲۶ – ذخيره مربوط به هزينه هاي پرداختني قابل قبول كه به سال مورد رسيدگي ارتباط دارد.
۲۷ – هزينه هاي قابل قبول مربوط به سال هاي قبلي كه پرداخت يا تخصيص آن درسال مالياتي مورد رسيدگي تحقق مي يابد.
۲۸ – هزينه خريد كتاب و سايركالاهاي فرهنگي هنري براي كاركنان و افراد تحت تكفل آن ها تا ميزان حداكثر ۵ درصد معافيت مالياتي موضوع ماده ۸۴ اين قانون به ازاي هر نفر.
تبصره ۱– هزينه هاي ديگر كه مربوط به تحصيل درآمد مؤسسه تشخيص داده مي شود و در اين ماده پيش بيني نشده است به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور و تصويب وزير امور اقتصادي و دارائي جز هزينه هاي قابل قبول پذيرفته خواهدشد.
تبصره ۲– مديران و صاحبان سرمايه اشخاص حقوقي درصورتي كه داراي شغل موظف در مؤسسات مذكور باشند جزء كاركنان مؤسسه محسوب خواهندشد ولي در مؤسساتي كه غير اشخاص حقوقي باشند حقوق و مزاياي صاحب مؤسسه و اولاد تحت تكفل و همسر نامبرده به استثناي هزينه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل كه مشمول مقررات جز ب بند ۲ اين ماده خواهد بود جزء هزينه هاي قابل قبول منظور نخواهد شد.
تبصره ۳– در محاسبه ماليات شركت ها و اتحاديه هاي تعاوني، ذخاير موضوع بندهاي ۱و ۲ ماده ۱۵ قانون شركت هاي تعاوني مصوب ۱۶ خرداد ۱۳۵۰ واصلاحيه هاي بعدي آن و در مورد شركت ها و اتحاديه هايي كه وضعيت خود را با قانون بخش تعاوني اقتصاد جمهوري اسلامي ايران مصوب سال ۱۳ شهريور ۱۳۷۰ تطبيق داده اند يا بدهند ذخيره موضوع بند ۱ و حق تعاون و آموزش موضوع بند ۳ ماده ۲۵ قانون اخير الذكر جزء هزينه محسوب مي شود.
ماده ۱۴۹ – در تشخيص درآمد مشمول ماليات محاسبه استهلاكات دارايي و هزينه هاي تاسيس و سرمايه اي با رعايت اصول زير انجام مي شود:
۱ – آن قسمت از دارايي ثابت كه بر اثر استعمال يا گذشت زمان يا ساير عوامل بدون توجه به تغيير قيمت ها ارزش آن تقليل مي يابد قابل استهلاك است.
۲ – مأخذ استهلاك، قيمت تمام شده دارايي مي باشد.
۳ – استهلاكات از تاريخي محاسبه مي شود كه دارايي قابل استهلاك آماده براي بهره برداري، در اختيار مؤسسه قرار مي گيرد. درصورتي كه دارايي قابل استهلاك به استثناي فيلم هاي سينمائي وارده از خارج از كشور كه از تاريخ اولين نمايش قابل استهلاك خواهد بود در خلال ماه در اختيار مؤسسه قرار گيرد، ماه مزبور در محاسبه منظور نخواهد شد. در مورد كارخانجات، دوره بهره برداري آزمايشي جزء بهره برداري محسوب نمي گردد.
۴ – هزينه هاي تأسيس از قبيل مخارج ثبت مؤسسه وحق مشاوره و نظاير آن وهزينه هاي زايد بردرآمد (دوره قبل از بهره برداري ودوره بهره برداري آزمايشي) جز در مواردي كه ضمن جدول مقرر در ماده ۱۵۱ اين قانون تصريح خواهد شد حداكثرتا مدت ده سال از تاريخ بهره برداري بطور مساوي قابل استهلاك است.
۵ – درصورتي كه براثر فروش مال قابل استهلاك يا مسلوب المنفعه شدن ماشين آلات زياني متوجه مؤسسه گردد زيان حاصل معادل ارزش مستهلك نشده دارايي منهاي حاصل فروش (در صورت فروش) يك جا قابل احتساب در حساب سود و زيان همان سال مي باشد.
تبصره – در مورد محاسبه ماليات تهيه كنندگان فيلم هاي ايراني كه در ايران تهيه مي شود قيمت تمام شده فيلم در سال اول بهره برداري و درصورتي كه درآمد فيلم تكافو نكند در سال هاي بعد در محاسبه درآمد مشمول ماليات منظور خواهد شد.
ماده ۱۵۰ – طرز محاسبه استهلاك به شرح زير است:
الف – در مواردي كه طبق جدول مذكور در ماده ۱۵۱ اين قانون براي استهلاك نرخ تعيين شود نرخها ثابت بوده و در هر سال ما به التفاوت قيمت تمام شده مال مورد استهلاك و مبلغي كه در سال هاي قبل براي آن به عنوان استهلاك منظور شده است اعمال مي گردد.
ب – در مواردي كه طبق جدول مذكور در ماده ۱۵۱ اين قانون مدت تعيين شده، در هر سال بطور مساوي از قيمت تمام شده مال به نسبت مدت مقرر استهلاك منظور مي گردد.
تبصره ۱– هزينه مربوط به تغيير يا تعمير اساسي دارائي قابل استهلاك جز قيمت تمام شده دارائي محسوب مي شود.
تبصره ۲– مؤسسات مي توانند هزينه هاي نرم افزاري خود را حداكثر تا ۵ سال مستهلك كنند.
تبصره ۳– مؤسسات مي توانند آن مقدار از دارائي هاي ثابت استهلاك پذير را كه براي بازسازي جايگزيني خطوط توليد يا توسعه و تكميل خريداري گرديده است با دوبرابر نرخ يا نصف مدت استهلاك پيش بيني شده در جدول استهلاكات موضوع ماده ۱۵۱ اين قانون حسب مورد مستهلك كنند.
تبصره ۴– در اجاره هاي سرمايه اي دارائي هاي ثابت استهلاك پذير نحوه انعكاس هزينه استهلاك در دفاتر طرفين معامله براساس استانداردهاي حسابداري خواهد بود.
ماده ۱۵۱ – جدول استهلاكات براساس ضوابط مصوب از طرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه و پس از تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي به موقع اجرا گذارده مي شود.
فصل سوم – قرائن و ضرايب مالياتي
ماده ۱۵۲ – قرائن مالياتي عبارتست از:
عواملي كه در هررشته از مشاغل با توجه به موقعيت شغلي براي تشخيص درآمد مشمول ماليات بطور علي الراس به كار مي رود و فهرست آن به شرح زير مي باشد:
۱- خريد سالانه.
۲- فروش سالانه.
۳- درآمد ناويژه.
۴- ميزان توليد در كارخانجات.
۵- ارزش حق واگذاري محل كسب.
۶- جمع كل وجوهي كه بابت حق التحرير و حق الزحمه وصول عوارض و مصرف تمبر عايد دفترخانه اسناد رسمي مي شود يا ميزان تمبر مصرفي آنها.
۷ – ساير عوامل به تشخيص كميسيون تعيين ضرائب.
ماده ۱۵۳ – ضرايب مالياتي عبارت است از ارقام مشخصه اي كه حاصل ضرب آنها در قرينه مالياتي در موارد تشخيص علي الراس درآمدمشمول ماليات تلقي مي گردد.
تبصره – درصورتي كه به چند قرينه اعمال ضريب شود معدلي كه از نتايج اعمال ضرايب بدست مي آيد درآمد مشمول ماليات خواهد بود.
ماده ۱۵۴ – جدول ضرايب تشخيص درآمد مشمول ماليات به ترتيب زير تنظيم و ابلاغ مي گردد:
الف – براي تعيين ضرايب هر سال كميسيوني مركب از نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور، بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران، نماينده شوراي مركزي اصناف در مورد اصناف، نماينده نظام پزشكي در مورد مشاغل وابسته به پزشكي، نماينده اتاق بازرگاني و صنايع و معادن جمهوري اسلامي ايران در مورد ساير مشاغل در سازمان امور مالياتي كشور تشكيل مي شود و با توجه به جريان معاملات و اوضاع و احوال اقتصادي ضرايب مربوط به ماليات هاي حوزه تهران را نسبت به هريك از قرائن مذكور در ماده ۱۵۲ اين قانون درباره مؤديان مختلف برحسب نوع مشاغل به طور تفكيك تعيين و فهرست آن را به سازمان امور مالياتي كشور تسليم مي نمايد تصميمات اين كميسيون از طرف سازمان امور مالياتي كشور به عنوان جدول ضرايب حوزه تهران براي اجرا ابلاغ خواهد شد.
ب – جدول مذكور دربند « الف » ازطرف سازمان امورمالياتي كشوربه ادارات امورمالياتي شهرستان ها ارسال مي گردد.
به محض وصول جدول مذكور كميسيوني مركب از رئيس اداره امور مالياتي محل، رئيس بانك ملي ايران، نماينده شوراي مركزي اصناف در مورد اصناف، نماينده نظام پزشكي در مورد مشاغل وابسته به پزشكي، نماينده اتاق بازرگاني وصنايع ومعادن جمهوري اسلامي ايران در مورد ساير مشاغل تشكيل مي شود. كميسيون مزبور جدول رسيده را مبناي مطالعه قرار داده و با توجه به اوضاع و احوال اقتصادي خاص حوزه جغرافيائي محل درصورت اقتضاء، تغييرات لازم را دراقلام آن با ذكر دليل به عمل خواهد آورد نتيجه كميسيون به مركز گزارش شده و ازطرف سازمان امور مالياتي كشور مورد بررسي قرار مي گيرد وتا حدي كه دلايل اقامه شده براي تغييرات جدول قانع كننده به نظر برسد جدول از طرف سازمان امور مالياتي كشور براي اصلاح و به عنوان جدول ضرايب به اداره امور مالياتي مربوط ابلاغ خواهد شد.
تبصره ۱– در نقاطي كه شوراي مركزي اصناف يا اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران يا نظام پزشكي تشكيل نشده است فرماندار محل حسب مورد به جاي هريك از نمايندگان آن ها نماينده اي بصير و مطلع را جهت شركت در كميسيون ضرايب معرفي خواهد نمود.
تبصره ۲– حضور نماينده سازمان امور مالياتي كشور يا رئيس اداره امور مالياتي همچنين نماينده بانك مركزي يا بانك ملي حسب مورد براي رسميت جلسات كميسيون ضروري است و تصميمات كميسيون با اكثريت آراي حاضرين در جلسه مناط اعتبار است.
تبصره ۳– ضريب مالياتي در مواردي كه درآمد مشمول ماليات موضوع اين قانون بايد علي الراس تشخيص داده شود درصورتي كه به موجب اين قانون يا طبق جدول ضريبي براي آن تعيين نشده باشد بوسيله هيأت حل اختلاف مالياتي محل با توجه به ضريب مشاغل مشابه تعيين خواهد شد.
تبصره ۴– كميسيون تعيين ضرايب نماينده اتحاديه هر رشته يا صنف را براي اداي توضيحات در جلسه كميسيون ضرايب دعوت خواهد نمود.
فصل چهارم – مقررات عمومي
ماده ۱۵۵ – سال مالياتي عبارت است از:
يك سال شمسي كه از اول فروردين ماه هرسال شروع و به آخر اسفندماه همان سال ختم مي شود لكن در مورد اشخاص حقوقي مشمول ماليات كه سال مالي آن ها به موجب اساسنامه با سال مالياتي تطبيق نمي كند درآمد سال مالي آن ها به جاي سال مالياتي مبناي تشخيص ماليات قرارمي گيرد و موعد تسليم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زيان و سررسيد پرداخت ماليات آن ها چهار ماه شمسي پس از سال مالي مي باشد.
ماده ۱۵۶ – اداره امور مالياتي مكلف است اظهارنامه مؤديان ماليات بردرآمد را درمورد درآمد هر منبع كه در موعد مقرر تسليم شده است حداكثرتايك سال ازتاريخ انقضاي مهلت مقرر براي تسليم اظهارنامه رسيدگي نمايد. در صورتي كه ظرف مدت مذكور برگ تشخيص درآمد صادر ننمايد و يا تا سه ماه پس از انقضاي يك سال فوق الذكر برگ تشخيص درآمد مذكور را به مؤدي ابلاغ نكند اظهارنامه مؤدي قطعي تلقي مي شود.
هرگاه پس از قطعي شدن اظهارنامه مالياتي يا بعد از رسيدگي و صدور ابلاغ برگ تشخيص اعم از اين كه به قطعيت رسيده يا نرسيده باشد معلوم شود مؤدي درآمد يا فعاليت هاي انتفاعي كتمان شده اي داشته و ماليات متعلق به آن نيز مطالبه نشده باشد فقط ماليات بردرآمد آن فعاليت ها بارعايت ماده ۱۵۷ اين قانون قابل مطالبه خواهد بود. دراين حالت و همچنين در مواردي كه اظهارنامه مؤدي به علت عدم رسيدگي قطعي تلقي مي گردد اداره امورمالياتي بايستي يك نسخه از برگ تشخيص صادره به انضمام گزارش توجيهي مربوط را ظرف ده روز از تاريخ صدور جهت رسيدگي به دادستاني انتظامي مالياتي ارسال نمايد.
ماده ۱۵۷ – نسبت به مؤديان ماليات بردرآمد كه درموعدمقرر از تسليم اظهارنامه منبع درآمد خودداري نموده اند يا اصولا طبق مقررات اين قانون مكلف به تسليم اظهارنامه در سررسيد پرداخت ماليات نيستند مرور زمان مالياتي پنج سال از تاريخ سررسيد پرداخت ماليات مي باشد و پس از گذشتن پنج سال مذكور ماليات متعلق قابل مطالبه نخواهد بود مگر اينكه ظرف اين مدت درآمد مؤدي تعيين و برگ تشخيص ماليات صادر و حداكثر ظرف سه ماه پس از انقضاي ۵ سال مذكور برگ تشخيص صادر به مؤدي ابلاغ شود.
تبصره – در مواردي كه ماليات به هر علت از غير مؤدي مطالبه شده باشد پس از تأييد مراتب از طرف هيات حل اختلاف مالياتي مطالبه ماليات از غير مؤدي در هر مرحله اي كه باشد كان لم يكن تلقي مي گردد و دراين صورت اداره امور مالياتي مكلف است بدون رعايت مرور زمان موضوع اين ماده ظرف يك سال از تاريخ صدور راي هيأت مزبور ماليات متعلق را از مؤدي واقعي مطالبه نمايد و گرنه مشمول مرور زمان خواهد بود.
ماده ۱۵۸ – سازمان امور مالياتي كشور مي تواند درمورد بعضي از منابع مالياتي كلا يا جزئا و در نقاطي كه مقتضي بداند طبق آگهي منتشره در نيمه اول هر سال اعلام نمايد كه در سال بعد اظهارنامه هاي مؤديان مزبور را كه به موقع تسليم نموده باشند بدون رسيدگي قبول نموده و فقط تعدادي از آنها را بطور نمونه گيري و طبق مقررات اين قانون مورد رسيدگي قرار خواهد داد.
ماده ۱۵۹ – وجوهي كه به عنوان ماليات هر منبع از طريق واريز به حساب تعيين شده از طرف سازمان امور مالياتي كشور يا ابطال تمبر پرداخت مي شود در موقع تشخيص و احتساب، ماليات قطعي مؤدي منظور مي گردد و در صورتي كه مبلغي بيش از ماليات متعلق پرداخت شده باشد اضافه پرداختي مسترد خواهد شد.
تبصره – به سازمان امورمالياتي كشور اجازه داده مي شود كه در مورد مؤديان غيرايراني واشخاص مقيم خارج از كشور كل ماليات هاي متعلق را به نرخ مربوط مقرر در منبع وصول نمايد.
ماده ۱۶۰ – سازمان امور مالياتي كشور براي وصول ماليات و جرائم متعلق از مؤديان و مسئولان پرداخت ماليات نسبت به ساير طلبكاران به استثناي صاحبان حقوق نسبت به مال مورد وثيقه و مطالبات كارگران و كارمندان ناشي از خدمت، حق تقدم خواهد داشت. حكم قسمت اخير اين ماده مانع وصول ماليات متعلق به انتقال مال مورد وثيقه نخواهد بود.
ماده ۱۶۱ – در مواردي كه ماليات مؤدي هنوز قطعي نشده يا مراحل اجرائي آن طي نشده است و بيم تفريط مال يا اموال از طرف مؤدي به قصد فرار از پرداخت ماليات مي رود اداره امور مالياتي بايد با ارايه دلايل كافي از هيأت حل اختلاف مالياتي قرار تأمين ماليات را بخواهد و در صورتي كه هيأت صدور قرار را لازم تشخيص دهد ضمن تعيين مبلغ، قرار مقتضي صادر خواهد كرد. اداره امور مالياتي مكلف است معادل همان مبلغ از اموال و وجوه مؤدي كه نزد وي يا اشخاص ثالث باشد تأمين نمايد در اين صورت مؤدي و اشخاص ثالث پس از ابلاغ اخطار كتبي اداره امور مالياتي حق نخواهند داشت اموال مورد تأمين را از تصرف خود خارج كنند مگر اينكه معادل مبلغ مورد مطالبه تأمين دهند و در صورت تخلف علاوه بر پرداخت مطالبات مذكور مشمول مجازات مقرر در تبصره ۲ ماده ۱۹۹ اين قانون خواهند بود.
ماده ۱۶۲ – در مواردي كه اشخاص متعدد مسئول پرداخت ماليات شناخته مي شوند ادارات امور مالياتي حق دارند به همه آن ها مجتمعاً يا به هريك جداگانه براي وصول ماليات مراجعه كنند و مراجعه به يكي از آن ها مانع مراجعه به ديگران نخواهد بود.
ماده ۱۶۳ – سازمان امور مالياتي كشور مجاز است كه مشمولان ماليات را در مواردي كه ماليات آنان در موقع تحصيل درآمد كسر و پرداخت نمي شود كلاً يا بعضاً مكلف نمايد درطول سال ماليات متعلق به همان سال را به نسبتي از آخرين ماليات قطعي شده سنوات قبل يا به نسبتي از حجم فعاليت بطور علي الحساب پرداخت نمايند و در صورت تخلف علي الحساب مذكور طبق مقررات اين قانون وصول خواهد شد.
ماده ۱۶۴ – سازمان امور مالياتي كشور مكلف است به منظور تسهيل در پرداخت ماليات و تقليل موارد مراجعه مؤديان به ادارات امور مالياتي حساب مخصوصي از طريق بانك مركزي در بانك ملي افتتاح نمايد تا مؤديان بتوانند مستقيما به شعب يا باجه هاي بانك مزبور مراجعه و ماليات هاي خود را به حساب مذكور پرداخت نمايند.
ماده ۱۶۵ – درمواردي كه براثر حوادث وسوانح از قبيل زلزله سيل، آتش سوزي، بروز آفات، خشكسالي، طوفان و اتفاقات غير مترقبه ديگر به يك منطقه كشور يا به مؤدي يا مؤديان خاص خساراتي وارد گردد وخسارت وارده از طريق وزارتخانه ها يا مؤسسات دولتي يا شهرداري ها يا سازمان هاي بيمه و يا مؤسسات عام المنفعه جبران نگردد وزارت امور اقتصادي و دارايي مي تواند معادل خسارت وارده از درآمد مشمول ماليات در آن سال و سنوات بعد كسر و نسبت به آن دسته از مؤديان كه بيش از ۵۰ % اموال آنان در اثر حوادث مذكور از بين رفته است و قادر به پرداخت بدهي هاي مالياتي خود نمي باشند با تصويب هيأت وزيران تمام يا قسمتي از بدهي مالياتي آن ها را بخشوده يا تقسيط طولاني نمايد. آيين نامه اجرائي اين ماده توسط وزارت امور اقتصادي و دارايي تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
تبصره – مؤديان مالياتي مناطق جنگ زده غرب و جنوب كشور كه فهرست اين مناطق بنا به پيشنهاد وزارت اموراقتصادي ودارائي و تصويب هيأت وزيران اعلام مي گردد، از تسهيلات مالياتي زير برخوردار خواهند شد:
الف – پنجاه درصد ماليات مؤديان مزبور بابت درآمد حاصل در نقاط مذكور از اول سال ۱۳۶۸ لغايت ۱۳۷۲ بخشوده مي گردد.
ب – به ازاي هر سال اشتغال درنقاط فوق از تاريخ اجراي اين اصلاحيه يك سوم بدهي مالياتي تا پايان سال ۱۳۶۷ آن ها بابت درآمد حاصل در نقاط مذكور بخشوده مي شود.
ج – ماليات پرداخت شده مؤديان موصوف بابت درآمدهاي حاصل از تاريخ ۳۰ شهريور ۱۳۵۹ لغايت سال ۱۳۶۷ در نقاط مذكور حداكثر معادل يك سوم آن در هر سال از ماليات سنوات بعد آنان در همان نقاط كسر خواهد شد.
د – درمواردي كه مؤديان قادر به ادامه فعاليت درنقاط مذكورنباشد با ارايه دلايل مورد قبول وزارت اموراقتصادي و دارائي تمام يا قسمتي از بدهي هاي موصوف مؤدي بخشوده خواهد شد.
ماده ۱۶۶ – سازمان امور مالياتي كشور مي تواند قبوض پيش پرداخت مالياتي تهيه و براي استفاده مؤديان عرضه نمايد. قبوض مذكور با نام و غير قابل انتقال بوده و در موقع واريز ماليات مؤدي مبلغ پيش پرداخت به اضافه دو درصد آن به ازاي هر سه ماه زود پرداخت از بدهي مالياتي مربوط كسر خواهد شد.
ماده ۱۶۷ – وزارت امور اقتصادي و دارايي يا سازمان امورمالياتي كشور مي تواند نسبت به مؤدياني كه قادر به پرداخت بدهي مالياتي خود اعم از اصل و جريمه بطور يك جا نيستند از تاريخ ابلاغ ماليات قطعي بدهي مربوط را حداكثر به مدت سه سال تقسيط نمايد.
ماده ۱۶۸ – دولت مي تواند براي جلوگيري از اخذ ماليات مضاعف و تبادل اطلاعات راجع به درآمد و دارايي مؤديان با دولت هاي خارجي موافقت نامه هاي مالياتي منعقد و پس از تصويب مجلس شوراي اسلامي به مرحله اجرا بگذارد. قراردادها يا موافقت نامه هاي مربوط به امور مالياتي كه تا تاريخ اجراي اين قانون با دول خارجي منعقد و به تصويب قوه مقننه يا هيأت وزيران رسيده است تا زماني كه لغو نشده به قوت خود باقي است. دولت موظف است ظرف يك سال از تاريخ اجراي اين قانون قراردادها و موافقت نامه هاي قبلي را بررسي و نظر خود را مبني بر ادامه يا لغو آن ها مستدلاً به مجلس شوراي اسلامي گزارش نمايد.
ماده ۱۶۹ – سازمان امور مالياتي كشور مي تواند در صورتي كه به منظور تسهيل در تشخيص درآمد مؤديان مالياتي كاربرد وسايل و روش ها و صورت حساب ها و فرم هايي را جهت نگهداري حساب براي هر گروه از آنان ضروري تشخيص دهد مراتب را تا آخر دي ماه هرسال دريكي از روزنامه هاي كثير الانتشار آگهي كند و مؤديان از اول فروردين سال بعد مكلف به رعايت آن ها مي باشند، عدم رعايت موارد مذكور در مورد مؤدياني كه مكلف به نگاهداري دفاتر قانوني هستند موجب بي اعتباري دفاتر مربوط خواهد بود و در مورد ساير مؤديان موجب تعلق جريمه اي معادل بيست درصد ماليات منبع مربوط مي باشد.
تبصره– در صورتي كه رعايت موارد مذكور در ماده فوق بنا به تشخيص هيأت حل اختلاف مالياتي از عهده مؤدي خارج بوده باشد مشمول بي اعتباري دفاتر و جرايم مربوط حسب مورد نخواهد بود.
ماده ۱۶۹ مكرر– به سازمان امور مالياتي كشور اجازه داده مي شود براي اشخاص حقيقي و حقوقي كارت اقتصادي شامل شماره اقتصادي صادر كند اشخاص حقيقي و حقوقي كه حسب اعلام سازمان امور مالياتي كشورموظف به اخذ كارت مي شوند مكلف اند براساس دستورالعملي كه توسط سازمان مزبور تهيه و اعلام مي شود براي انجام دادن معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادي مربوط را در صورت حساب ها و فرم ها و اوراق مربوط درج نموده و فهرست معاملات خود را به سازمان امور مالياتي تسليم كنند. عدم صدور صورتحساب يا عدم درج شماره اقتصادي خود وطرف معامله حسب مورد يا استفاده از شماره اقتصادي خود براي معاملات ديگران يااستفاده ازشماره اقتصادي ديگران براي معاملات خود مشمول جريمه اي معادل ده درصد ( ۱۰ %) مبلغ مورد معامله اي كه بدون رعايت ضوابط فوق انجام مي شود خواهد بود. عدم ارايه فهرست معاملات انجام شده به سازمان امور مالياتي كشورطبق دستورالعمل صادره مشمول جريمه اي معادل يك درصد ( ۱%) معاملاتي كه فهرست آن ها ارايه نشده است خواهد بود. جرائم مذكور توسط اداره امورمالياتي مربوط با رعايت مهلت مقرر در ماده ۱۵۷ اين قانون مطالبه خواهد شد و مؤدي مكلف است ظرف سي روز از تاريخ ابلاغ برگ مطالبه نسبت پرداخت آن اقدام كند. در غير اينصورت معترض شناخته شده و موضوع جهت رسيدگي و صدور رأي به هيأت حل اختلاف مالياتي ارجاع خواهد شد. رأي هيأت مزبور قطعي و لازم الاجرا است. جريمه مذكور غير قابل بخشش است و از طريق مقررات اجرائي موضوع اين قانون قابل وصول خواهد بود.
تبصره ۱– استفاده كنندگان از شماره اقتصادي ديگران نسبت به ماليات بر درآمد و همچنين جرائم موضوع اين ماده با اشخاصي كه شماره اقتصادي آن ها مورد استفاده قرار گرفته است مسئوليت تضامني خواهند داشت.
تبصره ۲– در صورتيكه طرفين معامله در معاملات خود از انجام دادن هر يك از تكاليف مقرر در اين ماده خودداري نمايند، متضامناً مسئول خواهند بود و در مواردي كه خريدار از ارايه شماره اقتصادي خودداري كند چنانچه فروشنده مشخصات خريدار و موضوع معامله را ظرف مهلت يك ماه به سازمان امور مالياتي كشور اعلام نمايد مشمول جريمه تخلف فوق از اين بابت نخواهد بود.
تبصره ۳– اشخاص حقوقي و صاحبان مشاغل موضوع بندهاي (الف) و (ب) ماده ( ۹۵ ) اين قانون مكلف به نگهداري صورتحساب هاي مربوط به خريدهاي خود در سال عملكرد و سال بعد از آن مي باشند و در صورت درخواست مأموران مالياتي بايد به آنان ارايه دهند. در غير اين صورت مشمول جريمه اي معادل ده درصد ( ۱۰ درصد) صورتحساب هاي ارايه نشده خواهند بود.
ماده ۱۷۰ – مرجع رسيدگي به هرگونه اختلافات كه درتشخيص ماليات هاي موضوع اين قانون بين اداره امورمالياتي و مؤدي ايجاد شود هيأت حل اختلاف مالياتي مي باشد مگر مواردي كه به موجب مقررات ساير مواد اين قانون مرجع رسيدگي ديگري تعيين شده باشد.
ماده ۱۷۱ – كارمندان وزارت امور اقتصادي و دارايي و سازمان امور مالياتي كشور در دوره خدمت يا آمادگي به خدمت نمي توانند به عنوان وكيل يا نماينده مؤديان مراجعه نمايند.
ماده ۱۷۲ – صددرصد ( ۱۰۰ %) وجوهي كه به حساب هاي تعيين شده از طرف دولت به منظور بازسازي يا كمك و نظاير آن بصورت بلاعوض پرداخت مي شود و همچنين وجوه پرداختي يا تخصيصي و يا كمك هاي غير نقدي بلاعوض اشخاص اعم از حقيقي يا حقوقي جهت تعمير، تجهيز، احداث، يا تكميل مدارس، دانشگاهها، مراكزآموزش عالي، مراكز بهداشتي و درماني و يا اردوگاههاي تربيتي و آسايشگاهها و مراكز بهزيستي وكتابخانه، مراكز فرهنگي وهنري (دولتي) طبق ضوابطي كه توسط وزارتخانه هاي آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالي، بهداشت درمان و آموزش پزشكي و امور اقتصادي ودارايي تعيين مي شود از درآمد مشمول ماليات عملكرد سال پرداخت منبعي كه مؤدي انتخاب خواهد كرد قابل كسر مي باشد.
ماده ۱۷۳ – اين قانون از اول فروردين سال ۱۳۶۸ به موقع اجرا گذاشته مي شود و مقررات آن شامل كليه ماليات ها و ماليات بردرآمدهايي است كه سبب تعلق ماليات يا تحصيل درآمد حسب مورد بعد از تاريخ اجراي اين قانون بوده و همچنين ماليات بر درآمد اشخاص حقيقي و حقوقي مربوط به سال مالي كه درسال اول اجراي اين قانون خاتمه مي يابدخواهد بود و كليه قوانين مالياتي مغاير ديگر نسبت به آن ها ملغي است.
تبصره – با اجراي اين قانون وصول عوارض تخليه موضوع ماده ۸ قانون تعديل و تثبيت اجاره بها مصوب سال ۱۳۵۲ منتفي است.
ماده ۱۷۴ – ماليات بردرآمدهايي كه تاريخ تحصيل درآمد وساير ماليات هاي مستقيم موضوع اين قانون كه سبب تعلق آن ها قبل از سال ۱۳۶۸ و بعد از ۱۳۴۵ مي باشد به عنوان بقاياي مالياتي تلقي و از نظر تعيين و تشخيص درآمد مشمول ماليات ونرخ هاي مالياتي و تكاليف مؤديان و مرور زمان تابع احكام قانوني زمان تحصيل درآمد و از لحاظ رسيدگي و ترتيب تصفيه تابع مقررات اين قانون خواهد بود.
تبصره ۱– ماليات هايي كه سال تحصيل درآمد مربوط يا تعلق آن ها حسب مورد قبل از سال ۱۳۴۶ مي باشد و تا تاريخ تصويب اين قانون پرداخت نشده باشد قابل مطالبه نخواهد بود.
تبصره ۲– انتقالات موضوع ماده ۱۸۰ قانون ماليات هاي مستقيم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ و اصلاحات بعدي آن كه قبل از اجراي اين قانون صورت گرفته است در صورت فوت انتقال دهنده بعد از اجراي اين قانون به سهم الارث ورثه مربوط اضافه و ماليات متعلق طبق مقررات مربوط در اين قانون پس از وضع سهم الارث پرداختي قبلي وصول خواهد شد.
ماده ۱۷۵ – كليه نصاب هاي مندرج در اين قانون هماهنگ با نرخ تورم هر دو سال يك بار به پيشنهاد وزارت امور اقتصادي و دارايي و تصويب هيأت وزيران قابل تعديل است.
ماده ۱۷۶ – سازمان امور مالياتي مي تواند ماليات موضوع اين قانون را از طريق ابطال تمبر بصورت قطعي و يا تشخيصي وصول نمايد.
آيين نامه اجرائي اين ماده توسط سازمان امور مالياتي كشور تهيه و پس ازتصويب وزير امور اقتصادي و دارايي به موقع اجرا گذارده مي شود.
فصل پنجم – وظايف مؤديان
ماده ۱۷۷ – مؤديان مالياتي مي توانند اظهارنامه هاي موضوع اين قانون را كه حسب مورد مكلف به تسليم آن هستند به تفكيك با اخذ رسيد به اداره امور مالياتي محل سكونت تسليم نمايند. در اينصورت اداره امور مالياتي مذكور بايد مراتب را در پرونده مؤدي منعكس نموده و اظهارنامه تسليمي را ظرف ۳ روز براي اقدام به اداره امور مالياتي ذيربط ارسال دارد. تسليم اظهارنامه به اداره امور مالياتي محل سكونت از لحاظ آثار مترتب در حكم تسليم آن به اداره امور مالياتي مربوط خواهد بود. حكم اين ماده شامل مواردي نيز كه مؤدي اظهارنامه خود را اشتباهاً به اداره امور مالياتي ديگري در شهرستان تسليم نمايد خواهد بود.
تبصره ۱– هر گاه آخرين روز مهلت يا موعد مقرر براي تسليم اظهارنامه يا ساير اوراقي كه مؤدي مالياتي به موجب مقررات مكلف به تسليم آن مي باشد مصادف با تعطيل يا تعطيلات رسمي يا عمومي گردد اولين روز بعد از تعطيل يا تعطيلات مزبور برحسب مورد جزء مهلت يا موعد مقرر جهت تسليم اظهارنامه يا اوراق مذكورمحسوب خواهد شد.
تبصره ۲– تسليم اظهارنامه و پرداخت ماليات مؤدياني كه درخارج از ايران اقامت دارند و همچنين مؤسسات و شركت هائي كه مركز اصلي آن ها در خارج از كشور است، چنانچه داراي نماينده در ايران باشند به عهده نماينده آن ها خواهد بود.
تبصره ۳– صاحبان مشاغل مكلف اند ظرف چهار ماه از تاريخ شروع فعاليت مراتب را كتباً به اداره امور مالياتي محل اعلام نمايند. عدم انجام دادن تكليف فوق در مهلت مقرر مشمول جريمه اي معادل ده درصد ( ۱۰ %) ماليات قطعي و نيز موجب محروميت از كليه تسهيلات و معافيت هاي مالياتي از تاريخ شناسايي توسط اداره امور مالياتي خواهد بود. اين حكم در مورد صاحبان مشاغلي كه براي آن ها از طرف مراجع ذيربط پروانه يا مجوز فعاليت صادر گرديده است، نخواهد بود.
ماده ۱۷۸ – درمواردي كه اظهارنامه مالياتي يا ساير اوراقي كه مؤدي مالياتي به موجب مقررات مكلف به تسليم آن ها مي باشد بوسيله اداره پست واصل مي گردد تاريخ تسليم به اداره پست در صورت احراز، تاريخ تسليم به مراجع مربوط تلقي خواهد شد.
ماده ۱۷۹ – درصورتي كه مؤدي محل هاي متعدد براي سكونت خود داشته باشد مكلف است يكي از آن ها را به عنوان محل سكونت اصلي معرفي نمايد وگرنه اداره امور مالياتي مي تواند هريك از محل هاي سكونت مؤدي را محل سكونت اصلي تلقي نمايد.
ماده ۱۸۰ – هرشخص حقيقي ايراني كه با ارايه گواهي نمايندگي هاي مالي يا سياسي دولت جمهوري اسلامي در خارج ثابت كند كه ازدرآمد يك سال مالياتي خود در يكي از كشورهاي خارج به عنوان مقيم ماليات پرداخته است از لحاظ مالياتي درآن سال مقيم خارج از كشور خواهد شد مگر دريكي از موارد زير:
۱– درسال مالياتي مزبور درايران داراي شغلي بوده باشد.
۲ – در سال مالياتي مزبور حداقل شش ماه متوالياً يا متناوباً در ايران سكونت داشته باشد.
۳– توقف در خارج از كشور به منظور انجام مأموريت يا معالجه يا امثال آن بوده باشد.
تبصره – اشخاص حقيقي يا حقوقي ايراني مقيم ايران در صورتيكه درآمدي از خارج كشور تحصيل نموده و ماليات آنرا به دولت محل تحصيل درآمد پرداخته باشند و درآمد مذكور را در اظهارنامه يا ترازنامه و حساب سود و زيان خود حسب مورد طبق مقررات اين قانون اعلام نمايند ماليات پرداختي آن ها در خارج از كشور و يا آن مقدار مالياتي كه به درآمد تحصيل شده در خارج كشور با تناسب به كل درآمد مشمول ماليات آنان تعلق مي گيرد هر كدام كمتر باشد از ماليات بردرآمد آن ها قابل كسر خواهد بود.
ماده ۱۸۱ – سازمان امورمالياتي كشورمي تواند به منظور نظارت براجراي قوانين و مقررات مالياتي هيأت هايي مركب ازسه نفررا جهت بازديد و كنترل دفاتر قانوني مؤديان مالياتي طبق آيين نامه اي كه به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور و تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد بود اعزام نمايد. درصورتيكه مؤدي از ارايه دفاتر خودداري نمايد با موافقت هيأت مذكور در بند ۳ ماده ۹۷ اين قانون درآمد مشمول ماليات سال مربوط از طريق علي الرأس تشخيص خواهد شد .
تبصره – هيات هاي موضوع اين ماده مي توانند حسب تجويز سازمان امور مالياتي كشوركليه دفاتر و اسناد و مدارك مالي مؤديان را اعم ازاينكه مربوط به سال مراجعه و يا سنوات قبل باشند بمنظور كسب اطلاعات لازم و ارايه آن به اداره امورمالياتي ذيربط مورد بازرسي قرار دهند و يا در صورت لزوم دفاتر و اسناد و مدارك سنوات قبل را در قبال ارايه رسيد به اداره امور مالياتي ذيربط منتقل نمايند.
فصل ششم – وظايف اشخاص ثالث
ماده ۱۸۲ – كساني كه مطابق مقررات اين قانون مكلف به پرداخت ماليات ديگران مي باشند و همچنين هر كس كه پرداخت ماليات ديگري را تعهد يا ضمانت كرده باشد وكساني كه در اثر خودداري از انجام تكاليف مقرر در اين قانون مشمول جريمه اي شناخته شده اند درحكم مؤدي محسوب و از نظر وصول بدهي طبق مقررات قانوني اجراي وصول ماليات ها با آنان رفتار خواهدشد.
ماده ۱۸۳ – در مواردي كه انتقال ملك بوسيله اداره ثبت انجام مي گيرد ماليات بر نقل و انتقال قطعي بايد قبلا پرداخت شود و اداره ثبت با ذكر شماره مفاصا حساب صادره از اداره امور مالياتي ذيصلاح در سند انتقال اقدام انتقال ملك خواهد نمود.
ماده ۱۸۴ – ادارات ثبت مكلف اند درآخر هر ماه فهرست كامل شركت ها و مؤسساتي را كه در طول ماه به ثبت مي رسند و تغييرات حاصله در مورد شركت ها و مؤسسات موجود و نيز نام اشخاص حقيقي يا حقوقي را كه دفتر قانوني به ثبت رسانده اند با ذكر تعداد دفاتر ثبت شده و شماره هاي آن به اداره امور مالياتي محل اقامت مؤسسه ارسال دارند.
ماده ۱۸۵ – در كليه مواردي كه معاملات مربوط به فصل ۴ از باب دوم و همچنين فصول اول و ششم باب سوم اين قانون به موجب سند رسمي صورت مي گيرد صاحبان دفاتر اسنادرسمي مكلف اند فهرست خلاصه معاملات هر ماه را تا پايان ماه بعد درمقابل اخذ رسيد به اداره امور مالياتي ذيربط در محل تسليم نمايند.
ماده ۱۸۶ – صدور يا تجديد يا تمديد كارت بازرگاني و پروانه كسب يا كار اشخاص حقيقي يا حقوقي از طرف مراجع صلاحيت دار منوط به ارايه گواهي از اداره امورمالياتي ذيربط مبني بر پرداخت يا ترتيب پرداخت بدهي مالياتي قطعي شده مي باشد و درصورت عدم رعايت اين حكم مسئولان امر نسبت به پرداخت ماليات هاي مزبور با مؤدي مسئوليت تضامني خواهند داشت.
تبصره ۱– اعطاي تسهيلات بانكي به اشخاص حقوقي و همچنين صاحبان مشاغل از بانك ها و ساير مؤسسات اعتباري منوط به اخذ گواهي هاي زير خواهد بود.
۱ – گواهي پرداخت يا ترتيب پرداخت بدهي مالياتي قطعي شده.
۲ – گواهي حوزه مالياتي مربوط مبني بر وصول نسخه اي از صورت هاي مالي ارايه شده به بانك ها و ساير مؤسسات اعتباري.
ضوابط اجرائي اين تبصره توسط وزارت امور اقتصادي و دارائي و بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران تعيين و ابلاغ خواهد شد.
تبصره ۲– به سازمان امور مالياتي كشور اجازه داده مي شود مبلغي معادل يك در هزار درآمد مشمول ماليات قطعي شده صاحبان درآمد مشاغل را وصول و در حساب مخصوص در خزانه منظور نموده تا در حدود اعتبارات مصوب بودجه سالانه به تشكل هاي صنفي و مجامع حرفه اي كه در امر تشخيص و وصول ماليات همكاري مي نمايند پرداخت نمايد. وجوه پرداختي به استناد اين ماده از شمول ماليات و كليه مقررات مغاير مستثني است.
ماده ۱۸۷ – در كليه مواردي كه معاملات موضوع فصل چهارم از باب دوم و همچنين فصول اول و ششم باب سوم اين قانون به موجب اسناد رسمي صورت مي گيرد صاحبان دفاتر اسناد رسمي مكلف اند قبل از ثبت و يا اقاله يا فسخ سند معامله مراتب را به شرح و مشخصات كامل و چگونگي نوع و موضوع معامله مورد نظر به اداره امور مالياتي محل وقوع ملك و يا محل سكونت مؤدي حسب مورد اعلام و پس از كسب گواهي انجام معامله اقدام به ثبت يا اقاله يا فسخ سند معامله حسب مورد نموده و شماره و مرجع صدور آن را در سند معامله قيد نمايند. گواهي انجام معامله حداكثر ظرف ده روز از تاريخ اعلام دفترخانه پس از وصول بدهي هاي مالياتي مربوط به مورد معامله از مؤدي ذيربط از قبيل ماليات بر درآمد اجاره املاك و همچنين وصول ماليات حق واگذاري محل ماليات شغلي محل، مورد معامله، ماليات درآمد اتفاقي و ماليات نقل و انتقال قطعي املاك حسب مورد صادر خواهد شد.
تبصره ۱– چنانچه ميزان ماليات مشخصه، مورد اختلاف باشد پرونده امر، خارج از نوبت در مراجع حل اختلاف مالياتي موضوع اين قانون رسيدگي خواهد شد و اگر مؤدي تمايل به اخذ گواهي قبل از رسيدگي و صدور راي از طرف مراجع حل اختلاف داشته باشد با وصول ماليات مورد قبول مؤدي و اخذ سپرده يا تضمين معتبر از قبيل سفته، بيمه نامه، اوراق بهادار، وثيقه ملكي و… معادل مبلغ مابه الاختلاف گواهي انجام معامله صادر خواهد شد.
تبصره ۲– در مواردي كه بموجب احكام دادگاه ها، وجوه مربوط به حق واگذاري محل در صندوق دادگستري و امثال آن توديع مي گردد، مسوولان در موقع پرداخت به ذينفع مكلف اند ضمن استعلام از اداره امور مالياتي مربوط، ماليات متعلق را كسر و به حساب سازمان امور مالياتي كل كشور واريز نمايند.
ماده ۱۸۸ – متصديان فروش و ابطال تمبر مكلف اند براساس مقررات اين قانون به ميزان مقرر در روي هر وكالت نامه تمبر باطل و ميزان آن را در دفتري كه اختصاصاً جهت تمبر مصرفي بايد به وسيله هر يك از وكلاء نگهداري شود ثبت و گواهي نمايند. دفتر مزبور بايد در موقع رسيدگي به حساب مالياتي وكيل به اداره امور مالياتي ارايه شود و گرنه از موجبات عدم قبول دفتر وكيل از نظر مالياتي خواهدبود.
فصل هفتم – تشويقات و جرائم مالياتي
ماده ۱۸۹ – اشخاص حقوقي وهمچنين اشخاص حقيقي موضوع بندهاي الف و ب ماده ۹۵ اين قانون چنانچه طي سه سال متوالي ترازنامه و حساب سود وزيان و دفاتر ومدارك آنان مورد قبول قرار گرفته باشد وماليات هر سال را در سال تسليم اظهارنامه بدون مراجعه به هيأت هاي حل اختلاف مالياتي پرداخت كرده باشند معادل ۵ درصد اصل ماليات سه سال مذكور علاوه براستفاده از مزاياي مقرر در ماده ۱۹۰ اين قانون به عنوان جايزه خوش حسابي از محل وصولي هاي جاري پرداخت يا در حساب سنوات بعد آنان منظور خواهدشد. جايزه مربوط از پرداخت ماليات معاف خواهد بود.
ماده ۱۹۰ – علي الحساب پرداختي بابت ماليات عملكرد هر سال مالي قبل از سررسيد مقرر در اين قانون براي پرداخت ماليات عملكرد موجب تعلق جايزه اي معادل يك درصد مبلغ پرداختي به ازاي هر ماه تا سررسيد مقرر خواهد بود كه از ماليات متعلق همان ۵ ماليات به ازاي هر ماه خواهد بود. مبداء / عملكرد كسر خواهدشد.پرداخت ماليات پس ازآن موعد موجب تعلق جريمه اي معادل % ۲ احتساب جريمه در مورد مؤدياني كه مكلف به تسليم اظهارنامه مالياتي هستند نسبت به مبلغ مندرج در اظهارنامه از تاريخ انقضاي مهلت تسليم آن و نسبت به مابه الاختلاف از تاريخ مطالبه و در مورد مؤدياني كه از تسليم اظهارنامه خودداري نموده و يا اصولا مكلف به تسليم اظهارنامه نيستند تاريخ انقضاي مهلت تسليم اظهارنامه يا سررسيد پرداخت ماليات حسب مورد مي باشد.
تبصره ۱– مؤدياني كه به تكاليف قانوني خود راجع به تسليم به موقع اظهارنامه يا ترازنامه و حساب سود و زيان و پرداخت يا ترتيب دادن پرداخت ماليات طبق اظهارنامه يا ترازنامه و حساب سود و زيان و حسب مورد ارايه به موقع دفاتر و اسناد و مدارك خود اقدام نموده اند در موارد مذكور در ماده ۲۳۹ اين قانون، هر گاه برگ تشخيص مالياتي صادره را قبول يا با اداره امور مالياتي توافق نمايند و نسبت به پرداخت ماليات متعلقه يا ترتيب دادن پرداخت آن اقدام كنند از هشتاد درصد ( ۸۰ %)جرايم مقرر در اين قانون معاف خواهند بود .همچنين، در صورتي كه اين گونه مؤديان ظرف يك ماه از تاريخ ابلاغ برگ قطعي ماليات نسبت به پرداخت يا ترتيب دادن پرداخت آن اقدام نمايند از چهل درصد ( ۴۰ %) جرايم متعلقه مقرر در اين قانون معاف خواهند بود .
تبصره ۲– چنانچه فاصله تاريخ وصول اعتراض مؤدي نسبت به برگ تشخيص ماليات تا تاريخ قطعي شدن ماليات از يك سال تجاوز ۲% ) در ماه موضوع اين ماده نسبت به مدت زمان بيش از يكسال مذكور تا تاريخ ابلاغ برگ قطعي / نمايد، جريمه دو و نيم درصد ( ۵ ماليات قابل مطالبه از مؤدي نخواهد بود .سازمان امور مالياتي كشور مكلف است ترتيباتي اتخاذ نمايد كه رسيدگي و قطعيت يافتن ماليات مؤديان حداكثر تا يك سال پس از تاريخ تسليم اعتراض آنان صورت پذيرد.
ماده ۱۹۱ – تمام ياقسمتي ازجرائم مقرردراين قانون بنا به درخواست مؤدي باتوجه به دلائل ابرازي مبني برخارج از اختيار بودن عدم انجام تكاليف مقرر و با در نظرگرفتن سوابق مالياتي و خوش حسابي مؤدي به تشخيص و موافقت سازمان امور مالياتي كشور قابل بخشوده شدن مي باشد.
ماده ۱۹۲ – در كليه مواردي كه مؤدي يا نماينده او كه بموجب مقررات اين قانون از بابت پرداخت ماليات مكلف به تسليم اظهارنامه مي باشد چنانچه از تسليم آن در مواعد مقرر در اين قانون خودداري نمايد مشمول جريمه اي معادل ده درصد ( ۱۰ %) درصد ماليات متعلق خواهد بود.
تبصره – عدم تسليم اظهارنامه توسط اشخاص حقوقي و مشمولان بندهاي (الف) و (ب) ماده ( ۹۵ ) اين قانون موجب تعلق جريمه اي معادل چهل درصد ( ۴۰ %) ماليات متعلق مي گردد و مشمول بخشودگي نمي شوند.
در مورد مؤدياني كه اظهارنامه خود را تسليم مي نمايند حكم اين تبصره نسبت به ماليات متعلق به درآمدهاي كتمان شده يا هزينه هاي غير واقعي كه غير قابل قبول نيز باشد جاري خواهد بود.
ماده ۱۹۳ – نسبت به مؤدياني كه به موجب مقررات اين قانون مكلف به نگهداري دفاتر قانوني هستند درصورت عدم تسليم ترازنامه وحساب سود و زيان يا عدم ارايه دفاتر مشمول جريمه اي معادل بيست درصد ( ۲۰ %) ماليات براي هر يك از موارد مذكور و در مورد رد دفتر مشمول جريمه اي معادل ده درصد ( ۱۰ %) ماليات خواهند بود.
تبصره- عدم تسليم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود وزيان در دوره معافيت موجب عدم استفاده از معافيت مقرر در سال مربوط خواهد شد.
ماده ۱۹۴ – مؤدياني كه اظهارنامه آن ها در اجراي مقررات ماده ۱۵۸ اين قانون مورد رسيدگي قرار مي گيرد درصورتي كه درآمد مشمول ماليات مشخصه قطعي با رقم اظهار شده ازطرف مؤدي بيش ازپانزده درصد ( ۱۵ %) اختلاف داشته باشد علاوه بر تعلق جرائم مقرر مربوط كه قابل بخشودن نيزنخواهد بودتا سه سال بعد از ابلاغ ماليات مشخصه قطعي از هرگونه تسهيلات وبخشودگي هاي مقرر در قانون ماليات ها نيز محروم خواهند شد.
ماده ۱۹۵ – جريمه تخلف آخرين مديران شخص حقوقي از لحاظ عدم تسليم اظهارنامه موضوع ماده ۱۱۴ اين قانون ظرف مهلت مقرر يا تسليم اظهارنامه خلاف واقع به ترتيب عبارتست از:
دو درصد و يك درصد سرمايه پرداخت شده شخص حقوقي در تاريخ انحلال.
ماده ۱۹۶ – جريمه تخلف مدير يا مديران تصفيه در مورد تقسيم دارايي شخص حقوقي قبل از تصفيه امور مالياتي شخص حقوقي يا قبل از سپردن تأمين مقرر موضوع ماده ۱۱۸ اين قانون معادل بيست درصد ( ۲۰ %) ماليات متعلق خواهد بود كه از مدير يا مديران تسويه وصول مي گردد.
ماده ۱۹۷ – نسبت به اشخاصي كه به شرح مقررات اين قانون مكلف به تسليم صورت يا فهرست يا قرارداد يا مشخصات راجع به مؤدي مي باشند، درصورتي كه از تسليم آن ها در موعد مقرر خودداري ويابرخلاف واقع تسليم نمايند، جريمه متعلق در مورد حقوق عبارت خواهد بود از:
دودرصد ( ۲%) حقوق پرداختي و درخصوص پيمانكاري يك درصد( ۱%) كل مبلغ قرارداد و در هر حال با مؤدي متضامنا مسئول جبران زيان وارده به دولت خواهند بود.
ماده ۱۹۸ – درشركت هاي منحله مديران اشخاص حقوقي مجتمعا يا منفردا نسبت به پرداخت ماليات بردرآمد اشخاص حقوقي وهمچنين ماليات هايي كه اشخاص حقوقي به موجب مقررات اين قانون مكلف به كسرو ايصال آن بوده و مربوط به دوران مديريت آن ها باشد با شخص حقوقي مسئوليت تضامني خواهند داشت.
ماده ۱۹۹ – هر شخص حقيقي يا حقوقي كه به موجب مقررات اين قانون مكلف به كسر و ايصال ماليات مؤديان ديگر مي باشد درصورت تخلف از انجام وظايف مقرره علاوه بر مسئوليت تضامني كه با مؤدي در پرداخت ماليات خواهد داشت مشمول جريمه اي معادل بيست درصد( ۲۰ %) ماليات پرداخت نشده خواهد بود.
تبصره ۱– در مواردي كه مكلفين به كسر ماليات، وزارتخانه، شركت يا مؤسسه دولتي يا شهرداري باشد مسوولين امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداري خواهند بود.
تبصره ۲– هر گاه مكلف به كسر ماليات شخص حقوقي غير دولتي باشد مدير يا مديران مربوط نيز علاوه بر مسووليت تضامني نسبت به پرداخت ماليات و جرائم متعلق به حبس تأديبي از سه ماه تا دو سال محكوم خواهند شد اين حكم شامل مدير يا مديران اشخاص حقوقي كه براي پرداخت مالياتهاي مذكور در فوق به سازمان امور مالياتي كشور تامين سپرده اند نخواهد بود.
تبصره ۳– چنانچه كسر كننده ماليات شخص حقيقي باشد به حبس تاديبي از سه ماه تا دو سال محكوم خواهد شد.
تبصره ۴– اقامه دعوي عليه مرتكبين نزد مراجع قضائي در خصوص تبصره هاي ۲ و ۳ اين ماده از طرف رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور بعمل خواهد آمد.
ماده ۲۰۰ – در هر مورد كه به موجب مقررات اين قانون تكليف يا وظيفه اي براي دفاتر اسنادرسمي مقرر گرديده است درصورت تخلف علاوه بر مسئوليت تضامني سردفتر با مؤدي در پرداخت ماليات ويا ماليات هاي متعلق مربوط مشمول جريمه اي معادل بيست درصد( ۲۰ %) آن نيز خواهد بود و در مورد تكرار به مجازات مقرر در تبصره ۲ ماده ۱۹۹ اين قانون نيز با رعايت مقررات مربوط محكوم خواهدشد.
ماده ۲۰۱ – هر گاه مؤدي به قصد فرار از ماليات از روي علم و عمد به ترازنامه و حساب سود و زيان يا به دفاتر و اسناد ومداركي كه براي تشخيص ماليات ملاك عمل مي باشد و برخلاف حقيقت تهيه و تنظيم شده است استناد نمايد يا براي سه سال متوالي از تسليم اظهارنامه مالياتي و ترازنامه و سود وزيان خودداري كند علاوه برجريمه ها و مجازات هاي مقرر در اين قانون از كليه معافيت ها و بخشودگي هاي قانوني در مدت مذكور محروم خواهدشد.
تبصره – تعقيب و اقامه دعوي عليه مرتكبين نزد مراجع قضايي از طرف رئيس سازمان مالياتي كشور به عمل خواهد آمد.
ماده ۲۰۲ – وزارت امور اقتصادي ودارايي ياسازمان امورمالياتي كشورمي توانداز خروج بدهكاران مالياتي كه ميزان بدهي قطعي آن ها از ۱۰ ميليون ريال بيشتر باشد از كشور جلوگيري نمايد. حكم اين ماده در مورد مدير يا مديران مسئول اشخاص حقوقي خصوصي بابت بدهي قطعي مالياتي شخص حقوقي اعم از ماليات بردرآمد شخص حقوقي يا ماليات هاي كه به موجب اين قانون شخص حقوقي مكلف به كسر و ايصال آن مي باشد و مربوط به دوره مديريت آنان بوده نيز جاري است مراجع ذيربط با اعلام وزارت يا سازمان مزبور مكلف به اجراي اين ماده مي باشند.
تبصره– در صورتيكه مؤديان مالياتي به قصد فرار از پرداخت ماليات اقدام به نقل و انتقال اموال خود به همسر و يا فرزندان نمايند سازمان امور مالياتي كشور مي تواند نسبت به ابطال اسناد مذكور از طريق مراجع قضائي اقدام نمايد.
فصل هشتم – ابلاغ
ماده ۲۰۳ – اوراق مالياتي بطوركلي بايد به شخص مؤدي ابلاغ ودرنسخه ثاني رسيد اخذگردد. هرگاه به خود مؤدي دسترسي پيدا نشود اوراق مالياتي بايد در محل سكونت يا محل كار اوبه يكي از بستگان يا مستخدمين او ابلاغ گردد مشروط براين كه به نظر مأمور ابلاغ سن ظاهري اين اشخاص براي تميز اهميت اوراق مورد ابلاغ كافي بوده و بين مؤدي و شخصي كه اوراق را دريافت مي دارد تعارض منفعت نباشد.
تبصره – هر گاه مؤدي يا در صورت عدم حضور وي بستگان يا مستخدمين او از گرفتن برگها استنكاف نمايند يا در صورتيكه هيچ يك از اشخاص مذكور در محل نباشند مأمور ابلاغ بايد امتناع آنان از گرفتن اوراق يا عدم حضور اشخاص فوق را در محل با گواهي يكنفر پاسبان يا ژاندارم يا دو نفر گواه از اهل محل در هر دو نسخه قيد نموده و نسخه اول اوراق را به درب محل سكونت يا محل كار مؤدي الصاق نمايد اوراق مالياتي كه بترتيب فوق ابلاغ شده قانوني تلقي و تاريخ الصاق، تاريخ ابلاغ به مؤدي محسوب مي شود.
ماده ۲۰۴ – مأمور ابلاغ بايد مراتب زير را در نسخه اول و دوم اوراق مالياتي تصريح و امضاء نمايد:
الف – محل و تاريخ ابلاغ با تعيين روز و ماه وسال به حروف و عدد.
ب – نام كسي كه اوراق به اوابلاغ شده با تعيين اين كه چه نسبتي با مؤدي دارد.
ج – نام و مشخصات گواهان با نشاني كامل آنان در مورد تبصره ماده ۲۰۳ اين قانون.
ماده ۲۰۵ – اگر مؤدي يكي از ادارات دولتي يا مؤسسات وابسته به دولت باشد اوراق مالياتي بايد به رئيس يا قائم مقام رئيس يا رئيس دفتر آن اداره يا مؤسسه ابلاغ گردد.
ماده ۲۰۶ – اگر مؤدي شركت تجارتي يا ساير اشخاص حقوقي باشد اوراق مالياتي بايد به مدير يا اشخاص ديگري كه ازطرف شركت حق امضا دارند ابلاغ شود.
تبصره– مقررات ماده ۲۰۳ اين قانون و تبصره آن در مورد شركت هاي تجاري و ساير اشخاص حقوقي نيز مجري است.
ماده ۲۰۷ – در مواردي كه مؤدي محلي را به عنوان محل كار يا سكونت يا محل ابلاغ اوراق مالياتي معرفي كند و درغير اين مورد درصورتي كه اوراق مالياتي در محلي به عنوان محل كار يا سكونت مؤدي ابلاغ شود و درپرونده دليل واثري حاكي از اطلاع مؤدي از اين موضوع بوده و به اين نشاني ايراد نكرده باشد، مادامي كه محل ديگري به عنوان محل سكونت يا كار اعلام نكند، ابلاغ اوراق مالياتي به همان نشاني، قانوني و صحيح است.
ماده ۲۰۸ – در مواردي كه نشاني مؤدي در دست نباشد اوراق مالياتي يك نوبت درروزنامه كثيرالانتشار حوزه اداره امور مالياتي محل و اگر در محل مزبور روزنامه نباشد در روزنامه كثير الانتشار نزديكترين محل به حوزه اداره امور مالياتي يا يكي از روزنامه هاي كثيرالانتشار مركز آگهي مي شود. اين آگهي در حكم ابلاغ به مؤدي محسوب خواهدشد.
تبصره ۱– در متن اوراق مالياتي ابلاغ شده بايد علاوه بر مطالب مربوط، محل مراجعه، مهلت مقرر و تكليف قانوني مؤدي درج شده باشد.
تبصره ۲– در مورد مؤديان ماليات مستغلات كه نشاني آن ها طبق ماده ۲۰۷ اين قانون مشخص نباشد اوراق مالياتي بترتيب مذكور در تبصره ماده ۲۰۳ اين قانون به محل مستغلي كه ماليات آن مورد مطالبه است ابلاغ خواهد شد.
ماده ۲۰۹ – مقررات آيين دادرسي مدني راجع به ابلاغ، جز در مواردي كه در اين قانون مقرر گرديده است در مورد ابلاغ اوراق مالياتي اجرا خواهدشد.
فصل نهم – وصول ماليات
ماده ۲۱۰ – هرگاه مؤدي ماليات قطعي شده خود را ظرف ده روزاز تاريخ ابلاغ برگ قطعي پرداخت ننمايد اداره امور مالياتي به موجب برگ اجرائي به او ابلاغ مي كند ظرف يك ماه از تاريخ ابلاغ كليه بدهي خودرا بپردازد يا ترتيب پرداخت آن را به اداره امور مالياتي بدهد.
تبصره ۱– در برگ اجرائي بايد نوع و مبلغ ماليات، مدارك تشخيص قطعي بدهي، سال مالياتي، مبلغ پرداخت شده قبلي و جريمه متعلق درج گردد.
تبصره ۲– آن قسمت از ماليات مورد قبول مؤدي مذكور در اظهارنامه يا ترازنامه تسليمي بعنوان ماليات قطعي تلقي مي شود و از طريق عمليات اجرائي قابل وصول است.
ماده ۲۱۱ – هرگاه مؤدي پس از ابلاغ برگ اجرائي درموعد مقرر ماليات موردمطالبه را كلا پرداخت نكند يا ترتيب پرداخت آن را به اداره امور مالياتي ندهد به اندازه بدهي مؤدي اعم از اصل و جرائم متعلق به اضافه ده درصد ( ۱۰ %) بدهي از اموال منقول ياغير منقول و مطالبات مؤدي توقيف خواهدشد. صدور دستور توقيف و دستور اجراي آن به عهده اجرائيات اداره امور مالياتي مي باشد.
ماده ۲۱۲ – توقيف اموال زير ممنوع است:
۱– دوسوم حقوق حقوق بگيران و سه چهارم حقوق بازنشستگي و وظيفه.
۲ – لباس و اشياء و لوازمي كه براي رفع حوائج ضروري مؤدي و افراد تحت تكفل او لازم است و همچنين آذوقه موجود و نفقه اشخاص واجب النفقه مؤدي.
۳ – ابزار و آلات كشاورزي وصنعتي ووسايل كسب كه براي تأمين حداقل معيشت مؤديلازم است.
۴ – محل سكونت به قدر متعارف.
بصره ۱– هر گاه ارزش مالي كه براي توقيف در نظر گرفته مي شود زايد بر ميزان بدهي مالياتي مؤدي بوده و قابل تفكيك نباشد تمام مال توقيف و فروخته خواهد شد و مازاد مسترد مي شود مگر اينكه مؤدي اموال بلامعارض ديگري معادل ميزان فوق معرفي نمايد.
تبصره ۲– هر گاه مؤدي يكي از زوجين باشد كه در يك خانه زندگي مي نمايند از اثاث البيت آنچه عادتا مورد استفاده زنان است متعلق به زن و بقيه متعلق به شوهر شناخته مي شود مگر آنكه خلاف ترتيب فوق معلوم شود.
تبصره ۳– توقيف واحدهاي توليدي اعم از كشاورزي و صنعتي در مدت عمليات اجرائي نبايد موجب تعطيل واحد توليدي گردد.
ماده ۲۱۳ – ارزيابي اموال مورد توقيف به وسيله ارزياب اداره امورمالياتي به عمل خواهد آمد ولي مؤدي مي تواند با توديع حق الزحمه ارزيابي طبق مقررات مربوط به دستمزد كارشناسان رسمي دادگستري تقاضا كند كه ارزيابي اموال وسيله ارزياب رسمي به عمل آيد.
ماده ۲۱۴ – كليه اقدامات لازم مربوط به آگهي حراج و مزايده فروش اموال موردتوقيف اعم از منقول وغير منقول به عهده مسئول اجرائي اداره امور مالياتي مي باشد. در مورد فروش اموال غير منقول درصورتي كه پس از انجام تشريفات مقررو تعيين خريدار، مالك براي امضاي سند حاضر نشود مسئول اجرائيات اداره امورمالياتي به استناد مدارك مربوط از اداره ثبت محل تقاضاي انتقال ملك به نام خريدار خواهد كرد و اداره ثبت اسناد و املاك مكلف به اجراي آن است.
ماده ۲۱۵ – در مورد اموال غير منقول توقيف شده درصورتي كه پس از دونوبت آگهي ( كه نوبت دوم آن بدون حداقل قيمت آگهي مي شود) خريداري براي آن پيدا نشود سازمان امورمالياتي كشورمي تواند مطابق ارزيابي كارشناس رسمي دادگستري معادل كل بدهي مؤدي به علاوه هزينه متعلقه از مال مورد توقيف تملك و بهاي آن را به حساب بدهي مؤدي منظور نمايد.
تبصره ۱– در صورتيكه مؤدي قبل از انتقال مال مذكور بنام سازمان امور مالياتي كشور و يا ديگري، حاضر به پرداخت بدهي خود باشد سازمان امور مالياتي كشور با دريافت بدهي مؤدي به اضافه ده درصد بدهي و هزينه هاي متعلقه از ملك مزبور رفع توقيف مي نمايد.
تبصره ۲– در صورتيكه مال به تملك سازمان امور مالياتي كشور درآمده باشد اگر آمادگي جهت فروش داشته باشد و مؤدي درخواست نمايد در شرايط مساوي اولويت با مؤدي است.
ماده ۲۱۶ – مرجع رسيدگي به شكايات ناشي از اقدامات اجرائي راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقيقي يا حقوقي كه طبق مقررات اجرائي ماليات ها قابل مطالبه ووصول مي باشد هيأت حل اختلاف مالياتي خواهد بود. به شكايات مزبور به فوريت و خارج از نوبت رسيدگي و رأي صادر خواهدشد. رأي صادره قطعي و لازم الاجرا است.
تبصره ۱– در مورد مالياتهاي مستقيم در صورتيكه شكايت حاكي از اين باشد كه وصول ماليات قبل از قطعيت، بموقع اجرا گذارده شده است هرگاه هيات حل اختلاف مالياتي شكايت را وارد دانست ضمن صدور راي به بطلان اجرائيه حسب مورد قراررسيدگي و اقدام لازم صادر يا نسبت به درآمد مشمول ماليات مؤدي رسيدگي و راي صادر خواهد كرد. راي صادره از هيات حل اختلاف قطعي است.
تبصره ۲– در مورد مالياتهاي غير مستقيم هر گاه شكايت اجرائي از اين جهت باشد كه مطالبه ماليات قانوني نيست مرجع رسيدگي به اين شكايت نيز هيات حل اختلاف مالياتي خواهد بود و راي هيات مزبور در اين باره قطعي و لازم الاجرا است. مفاد اين تبصره شامل جرايم قاچاق اموال موضوع عايدات دولت و بهاي مال قاچاق از بين رفته و نيز آن دسته از مالياتهاي غير مستقيم كه طبق مقررات مخصوص بخود در مراجع خاص بايد حل و فصل شود نخواهد بود.
ماده ۲۱۷ – به وزارت امور اقتصادي و دارايي اجازه داده مي شود كه يك درصد از وجوهي كه بابت ماليات و جرائم موضوع اين قانون وصول مي گردد ( به استثناي ماليات بردرآمد شركت هاي دولتي ) در حساب مخصوص در خزانه منظور نموده و در مورد آموزش و تربيت كارمندان در امور مالياتي وحسابرسي وتشويق كاركنان وكساني كه در امر وصول ماليات فعاليت موثري مبذول داشته و يا ميدارند خرج نمايد. وجوه پرداختي به استناد اين ماده به عنوان پاداش وصولي ازشمول ماليات و كليه مقررات مغاير مستثني است. وزارت امور اقتصادي و دارايي موظف است كه در هرشش ماه گزارشي از ميزان وصول ماليات و توزيع ماليات وصولي بين طبقات و سطوح مختلف درآمد را به كميسيون امور اقتصادي و دارايي مجلس شوراي اسلامي تقديم نمايد.
ماده ۲۱۸ – آيين نامه مربوط به قسمت وصول ماليات توسط وزارتخانه هاي امور اقتصادي ودارايي ودادگستري تصويب وتوسط وزارت امور اقتصادي ودارايي به موقع اجرا گذارده خواهدشد.
باب پنجم
سازمان تشخيص ومراجع مالياتي
فصل اول – مراجع تشخيص ماليات و وظايف و اختيارات آن ها
ماده ۲۱۹ – شناسايي وتشخيص درآمد مشمول ماليات، مطالبه و وصول ماليات موضوع اين قانون به سازمان امورمالياتي كشور محول مي شود كه به موجب بند (الف) ماده ( ۵۹ ) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران ايجاد گرديده است. نحوه انجام دادن تكاليف و استفاده از اختيارات و برخورداري از صلاحيت هاي هر يك از مأموران مالياتي و اداره امور مالياتي و همچنين ترتيبات اجراي احكام مقرر در اين قانون به موجب آيين نامه اي خواهد بود كه حداكثر ظرف مدت شش ماه پس از تصويب اين قانون به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور، به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد رسيد.
تبصره– سازمان امور مالياتي كشور مي تواند تا تصويب آيين نامه موضوع اين ماده، از روش ها، ترتيبات اجرايي و عناوين شغلي قبلي به عنوان مقررات مجري استفاده نمايد.
ماده ۲۲۰ – اصلاحات عبارتي زير در اين قانون انجام مي شود:
مواد ۲۲۱ الي ۲۲۵ – حذف شد.
ماده ۲۲۶ – عدم تسليم اظهارنامه در موعد مقرر از طرف مؤدياني كه مكلف به تسليم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود وزيان هستند موجب عدم رسيدگي به ترازنامه و حساب سود وزيان آن ها كه درموعدمقرر قانوني تسليم شده است در مهلت مذكور در ماده ۱۵۶ اين قانون نخواهد بود. درغيراينصورت، درآمد مذكور در ترازنامه ياحساب سود و زيان تسليمي قطعي خواهد بود.
تبصره – به مؤديان مالياتي اجازه داده مي شود در صورتي كه بنحوي از انحاء در اظهارنامه يا ترازنامه يا حساب سود و زيان تسليمي از نظر محاسبه اشتباهي شده باشد، با ارايه مدارك لازم ظرف يك ماه از تاريخ انقضاء مهلت تسليم اظهارنامه نسبت به رفع اشتباه اقدام و اظهارنامه يا ترازنامه يا حساب سود و زيان اصلاحي را حسب مورد تسليم نمايد و در هر حال تاريخ تسليم اظهارنامه مؤدي تاريخ تسليم اظهارنامه اول مي باشد.
ماده ۲۲۷ – در مواردي كه اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زيان مؤدي حسب مورد قبول مي شود و همچنين پس از تشخيص علي الرأس و صدور برگ تشخيص، چنانچه ثابت شود مؤدي فعاليت هايي داشته است كه درآمد آن را كتمان نموده است و يا اداره امورمالياتي در موقع صدور برگ تشخيص از آن مطلع نبوده اند، ماليات بايد با محاسبه درآمد ناشي از فعاليت هاي مذكور تعيين و مابه تفاوت آن با رعايت مهلت مقرر در ماده ( ۱۵۷ ) اين قانون مطالبه شود.
ماده ۲۲۸ – درمواردي كه اظهارنامه يا ترازنامه و حساب سود وزيان مؤدي مورد قبول واقع نشود و يا اساساً مؤدي اوراق مزبور را در موعد قانوني تسليم نكرده باشد، ماليات مؤدي طبق مقررات اين قانون تشخيص و مطالبه خواهد شد.
ماده ۲۲۹ – اداره امور مالياتي مي تواند براي رسيدگي به اظهارنامه يا تشخيص هر گونه درآمد مؤدي به كليه دفاتر و اسناد و مدارك مربوط مراجعه و رسيدگي نمايند و مؤدي ماليات مكلف به ارايه و تسليم آن ها مي باشد وگرنه بعدا به نفع او در امور مالياتي آن سال قابل استناد نخواهد بود مگر آن كه قبل از تشخيص قطعي درآمد معلوم شود كه ارايه آن ها در مراحل قبلي به عللي خارج از حدود اختيار مؤدي ميسر نبوده است. حكم اين ماده مانع از آن نخواهد بود كه مراجع حل اختلاف براي تشخيص درآمد واقعي مؤدي به اسناد و مدارك ارايه شده از طرف مؤدي استناد نمايند.
ماده ۲۳۰ – در مواردي كه مدارك و اسناد حاكي از تحصيل درآمد نزد اشخاص ثالث به استثناي اشخاص مذكور در ماده ( ۲۳۱ اين قانون موجود باشد اشخاص ثالث مكلف اند با مراجعه و مطالبه اداره امور مالياتي، دفاتر و همچنين اصل يا رونوشت اسناد مربوط و هر گونه اطلاعات مربوط به درآمد مؤدي يا مشخصات او را ارايه دهند وگرنه درصورتي كه دراثر اين استنكاف آن ها زياني متوجه دولت شود به جبران زيان وارده به دولت محكوم خواهند شد. مرجع ثبوت استنكاف اشخاص ثالث و تعيين زيان وارده به دولت مراجع صالحه قضايي است كه با اعلام دادستاني انتظامي مالياتي و خارج نوبت به موضوع رسيدگي خواهند نمود.
تبصره – در موارد استنكاف اشخاص ثالث در ارايه اسناد و مدارك مورد درخواست اداره امور مالياتي، سازمان امورمالياتي كشور مي تواند اشخاص ثالث را از طريق دادستاني كل كشور مكلف به ارايه اسناد و مدارك مذكور بنمايد. تعقيب قضائي موضوع مانع از اقدامات اداره مالياتي نخواهد بود.
ماده ۲۳۱ – در مواردي كه ادارات امورمالياتي كتبا از وزارتخانه ها، مؤسسات دولتي، شركت هاي دولتي و نهادهاي انقلاب اسلامي و شهرداري ها و ساير مؤسسات و نهادهاي عمومي غير دولتي اطلاعات و اسناد لازم را در زمينه فعاليت و معاملات و درآمد مؤدي بخواهند مراجع مذكور مكلف اند رونوشت گواهي شده اسناد مربوط و هرگونه اطلاعات لازم را در اختيار آنان بگذارند مگر اين كه مسئول امر ابراز آن را مخالف مصالح مملكت اعلام نمايد كه در اين صورت با موافقت وزير مسئول و تأييد وزير امور اقتصادي و دارايي از ابراز آن خودداري مي شود و در غير اين صورت به تخلف مسئول امر با اعلام دادستاني انتظامي مالياتي در مراجع صالحه قضايي خارج از نوبت رسيدگي و حسب مورد به مجازات مناسب محكوم خواهد شد. ولي در مورد اسناد و اطلاعاتي كه نزد مقامات قضايي است و مقامات مزبور ارايه آن را مخالف مصلحت بدانند، ارايه آن منوط به موافقت دادستان كل كشور خواهد بود.
تبصره– در مورد بانك ها و مؤسسه هاي اعتباري غير بانكي سازمان امور مالياتي كشور اسناد و اطلاعات مربوط به درآمد مؤدي را از طريق وزير امور اقتصادي و دارايي مطالبه خواهد كرد و بانك ها و مؤسسه هاي اعتباري غير بانكي موظفند حسب نظر وزير امور اقتصادي و دارايي اقدام نمايند.
ماده ۲۳۲ – ادارات امورمالياتي و ساير مراجع مالياتي بايد اطلاعاتي را كه ضمن رسيدگي به امور مالياتي مؤدي به دست مي آورندمحرمانه تلقي و از افشاي آن جزء در امر تشخيص درآمد و ماليات نزد مراجع ذيربط در حد نياز خودداري نمايند و در صورت افشاء طبق قانون مجازات اسلامي با آن ها رفتار خواهد شد.
ماده ۲۳۳ – در صورتي كه ادارات امور مالياتي ضمن رسيدگي هاي خود به تخلفات مالياتي مؤدي موضوع ماده ( ۲۰۱ ) اين قانون برخورد نمودند مكلف اند مراتب را براي تعقيب به دادستان انتظامي مالياتي گزارش دهند.
ماده ۲۳۴ – حذف شد.
ماده ۲۳۵ – اداره امور مالياتي مكلف است نسبت به مؤدياني كه بدهي مالياتي قطعي خود را پرداخت نموده اند حداكثر ظرف پنج روز از تاريخ وصول تقاضاي مؤدي مفاصا حساب مالياتي تهيه و به مؤدي تسليم كند.
فصل دوم – ترتيب رسيدگي
ماده ۲۳۶ – حذف شد.
ماده ۲۳۷ – برگ تشخيص ماليات بايد بر اساس مأخذ صحيح و متكي به دلايل و اطلاعات كافي و به نحوي تنظيم گردد كه كليه فعاليت هاي مربوط و درآمدهاي حاصل از آن به طور صريح در آن قيد و براي مؤدي روشن باشد. امضاء كنندگان برگ تشخيص ماليات بايد نام كامل و سمت خود را در برگ تشخيص به طور خوانا قيد نمايند و مسئول مندرجات برگ تشخيص و نظريه خود از هر جهت خواهند بود و درصورت استعلام مؤدي از نحوه تشخيص ماليات مكلف اند جزئيات گزارشي را كه مبناي صدور برگ تشخيص قرار گرفته است به مؤدي اعلام نمايند و هرگونه توضيحي را در اين خصوص بخواهد به او بدهند.
ماده ۲۳۸ – در مواردي كه برگ تشخيص ماليات صادر و به مؤدي ابلاغ مي شود، چنانچه مؤدي نسبت به آن معترض باشد مي تواند ظرف سي روز از تاريخ ابلاغ شخصا يا به وسيله وكيل تام الاختيار خود به اداره امور مالياتي مراجعه و با ارايه دلايل و اسناد و مدارك كتباً تقاضاي رسيدگي مجدد نمايد. مسئول مربوط موظف است پس از ثبت درخواست مؤدي در دفتر مربوط و ظرف مهلتي كه بيش از سي روز از تاريخ مراجعه نباشد به موضوع رسيدگي و در صورتي كه دلايل و اسناد و مدارك ابراز شده را براي رد مندرجات برگ تشخيص كافي دانست، آن را رد و مراتب را ظهر برگ تشخيص درج و امضاء نمايد ودر صورتي كه دلايل و اسناد و مدارك ابرازي را موثر در تعديل درآمد تشخيص دهد و نظر او مورد قبول مؤدي قرار گيرد، مراتب ظهر برگ تشخيص منعكس و به امضاي مسئول و مؤدي خواهد رسيد و هرگاه دلايل و اسناد و مدارك ابرازي مؤدي را براي رد برگ تشخيص يا تعديل درآمد مؤثر تشخيص ندهد بايد مراتب را مستدلاً در ظهر برگ تشخيص منعكس و پرونده امر را براي رسيدگي به هيأت حل اختلاف ارجاع نمايد.
ماده ۲۳۹ – در صورتي كه مؤدي ظرف سي روز از تاريخ ابلاغ برگ تشخيص ماليات قبولي خود را نسبت به آن كتبا اعلام كند يا ماليات مورد مطالبه را به مأخذ برگ تشخيص پرداخت يا ترتيب پرداخت آن را بدهد يا اختلاف موجود بين خود و اداره امور مالياتي را به شرح ماده ( ۲۳۸ ) اين قانون رفع نمايد پرونده امر از لحاظ ميزان درآمد مشمول ماليات مختومه تلقي مي گردد و در مواردي كه مؤدي ظرف سي روز كتبا اعتراض ننمايد و يا در مهلت مقرر در ماده مذكور به اداره امور مالياتي مربوط مراجعه نكند درآمد تعيين شده در برگ تشخيص ماليات قطعي است.
تبصره – در مواردي كه برگ تشخيص ماليات طبق مقررات تبصره ماده ۲۰۳ وماده ۲۰۸ اين قانون ابلاغ شده باشد و مؤدي به شرح مقررات اين ماده اقدام نكرده باشددرحكم معترض به برگ تشخيص ماليات شناخته مي شود در اينصورت وهمچنين در مواردي كه مؤدي ظرف مهلت سي روز از تاريخ ابلاغ كتباً به برگ تشخيص اعتراض كند پرونده امربراي رسيدگي به هيأت حل اختلاف مالياتي ارجاع مي گردد.
ماده ۲۴۰ – در موقع طرح پرونده در هيأت حل اختلاف مالياتي نماينده اداره امور مالياتي بايد در جلسات مقرر هيأت شركت كند و براي توجيه مندرجات برگ تشخيص دلايل كافي اقامه كند و توضيحات لازم را بدهد.
تبصره – در مواردي كه برگ تشخيص صرفا بر اساس رسيدگي كارشناسان يا حسابرسان مالياتي صادر شده كارشناس يا حسابرس رسيدگي كننده مربوط حسب مورد بجاي مميز يا سرمميز براي اداي توضيحات لازم در هيأت شركت خواهد نمود.
ماده ۲۴۱ – حذف شد.
ماده ۲۴۲ – اداره امور مالياتي موظف است در هر مورد كه به علت اشتباه در محاسبه، ماليات اضافي دريافت شده است و همچنين در مواردي كه مالياتي طبق مقررات اين قانون قابل استرداد مي باشد، وجه قابل استرداد را از محل وصولي جاري ظرف يك ماه به مؤدي پرداخت كند .
تبصره– مبالغ اضافه دريافتي از مؤديان بابت ماليات موضوع اين قانون به هرعنوان مشمول خسارتي به نرخ يك و نيم درصد ( ۵ درماه از تاريخ دريافت تا زمان استرداد مي باشد و از محل وصولي هاي جاري به مؤدي پرداخت خواهدشد .حكم اين تبصره نسبت به ماليات هاي تكليفي و علي الحساب هاي پرداختي در صورتي كه اضافه برماليات متعلق باشد در صورتي كه ظرف سه ماه از تاريخ درخواست مؤدي مسترد نشود از تاريخ انقضاء مدت مزبور جاري خواهد بود.
ماده ۲۴۳ – در صورتي كه درخواست استرداد از طرف مؤدي به عمل آمده باشد و اداره امور مالياتي آن را وارد نداند، مؤدي مي تواند ظرف سي روز از تاريخ اعلام نظر اداره ياد شده از هيأت حل اختلاف مالياتي درخواست رسيدگي كند. رأي هيأت حل اختلاف مالياتي در اين مورد قطعي و غير قابل تجديد نظر است و در صورت صدور رأي به استرداد ماليات اضافي اداره مربوط طبق جزء اخير ماده ( ۲۴۲ ) اين قانون ملزم به اجراي آن خواهد بود.
فصل سوم – مرجع حل اختلاف مالياتي
ماده ۲۴۴ – مرجع رسيدگي به كليه اختلاف هاي مالياتي جزدرمواردي كه ضمن مقررات اين قانون مرجع ديگري پيش بيني شده، هيأت حل اختلاف مالياتي است. هر هيأت حل اختلاف مالياتي از سه نفر به شرح زير تشكيل خواهد شد:
۱ – يك نفر نماينده سازمان امور مالياتي كشور.
۲ – يك نفر قاضي اعم از شاغل يا بازنشسته. درصورتي كه قاضي بازنشسته واجد شرايطي در شهرستان ها يا مراكز استان ها وجود نداشته باشد بنا به درخواست سازمان امور مالياتي كشور، رئيس قوه قضائيه يك نفر قاضي شاغل را براي عضويت هيأت معرفي خواهد نمود.
۳ – يك نفر نماينده از اتاق بازرگاني و صنايع ومعادن جمهوري اسلامي ايران يا اتاق تعاون يا جامعه حسابداران رسمي يا مجامع حرفه اي يا تشكل هاي صنفي يا شوراي اسلامي شهر به انتخاب مؤدي درصورتي كه برگ تشخيص ماليات ابلاغ قانوني شده باشد و يا همزمان با تسليم اعتراض به برگ تشخيص در مهلت قانوني مؤدي انتخاب خود را اعلام ننمايد سازمان امور مالياتي با توجه به نوع فعاليت مؤدي يا موضوع مورد رسيدگي از بين نمايندگان مزبور يك نفر را انتخاب خواهد كرد.
تبصره ۱– جلسات هيأت هاي حل اختلاف مالياتي با حضور سه نفر رسمي است و رأي هيأت هاي مزبور با اكثريت آراء قطعي و لازم الاجرا است. ولي نظر اقليت بايد در متن راي قيد گردد.
تبصره ۲– اداره امور هيأت هاي حل اختلاف مالياتي و مسئوليت تشكيل جلسات هيات ها به عهده سازمان امور مالياتي كشور مي باشد و حق الزحمه اعضاء هيات هاي حل اختلاف بر اساس آيين نامه اي كه بنا به پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد رسيد از محل اعتباري كه به همين منظور در بودجه سازمان مذكور پيش بيني مي شود قابل پرداخت خواهد بود.
ماده ۲۴۵ – نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور عضو هيأت از بين كارمندان سازمان مذكور كه داراي ده سال سابقه خدمت بوده و لااقل شش سال آن را در امور مالياتي اشتغال داشته و در امر مالياتي بصير و مطلع باشند انتخاب خواهند شد.
ماده ۲۴۶ – وقت رسيدگي هيأت حل اختلاف مالياتي در مورد هر پرونده، جهت حضورمؤدي يا نماينده مؤدي و نيز اعزام نماينده اداره امورمالياتي بايد به آن ها ابلاغ گردد. فاصله تاريخ ابلاغ و روز تشكيل جلسه هيأت نبايد كمتراز ده روز باشد مگر به درخواست مؤدي و موافقت واحد مربوط.
تبصره – عدم حضور مؤدي يا نماينده مؤدي و نيز نماينده اداره امور مالياتي مربوط مانع از رسيدگي هيات و صدور راي نخواهد بود.
ماده ۲۴۷ – حذف شد.
ماده ۲۴۸ – رأي هيأت حل اختلاف مالياتي بايستي متضمن اظهار نظر موجه و مدلل نسبت به اعتراض مؤدي بوده و در صورت اتخاذ تصميم به تعديل درآمد مشمول ماليات، جهات و دلايل آن توسط هيأت در متن رأي قيد شود.
ماده ۲۴۹ – هيأت هاي حل اختلاف مالياتي مكلف اند مأخذ مورد محاسبات ماليات را در متن رأي قيد و درصورتي كه در محاسبه اشتباهي كرده باشند، با درخواست مؤدي يا اداره امور مالياتي مربوط به موضوع رسيدگي و رأي را اصلاح كنند.
ماده ۲۵۰ – در مواردي كه هيأت حل اختلاف مالياتي برگ تشخيص ماليات را رد و يا اين كه تشخيص اداره امور مالياتي را تعديل نمايد مكلف است نسخه اي از رأي خود را به انضمام رونوشت برگ تشخيص ماليات جهت رسيدگي نزد دادستان انتظامي مالياتي ارسال كند تا در صورت احراز تخلف نسبت به تعقيب متخلف اقدام نمايد.
ماده ۲۵۱ – مؤدي يا اداره امور مالياتي مي توانند ظرف يك ماه از تاريخ ابلاغ رأي قطعي هيأت حل اختلاف مالياتي، به استناد عدم رعايت قوانين و مقررات موضوعه يا نقض رسيدگي، با اعلام دلايل كافي به شوراي عالي مالياتي شكايت و نقص رأي و تجديد رسيدگي را درخواست كنند.
ماده ۲۵۱ مكرر– در مورد ماليات هاي قطعي موضوع اين قانون و ماليات هاي غير مستقيم كه در مرجع ديگري قابل طرح نباشد و به ادعاي غير عادلانه بودن ماليات مستندا به مدارك و دلايل كافي از طرف مؤدي شكايت و تقاضاي تجديد رسيدگي شود وزيرامور اقتصادي و دارايي مي تواند پرونده امر را به هيأتي مركب از سه نفر به انتخاب خود جهت رسيدگي ارجاع نمايد. رأي هيأت به اكثريت آرا قطعي و لازم الاجرا مي باشد. حكم اين ماده نسبت به عملكرد سنوات ۱۳۶۸ تا تاريخ تصويب اين اصلاحيه نيز جاري خواهد بود.
فصل چهارم – شوراي عالي مالياتي ووظايف واختيارات آن
ماده ۲۵۲ – شوراي عالي مالياتي مركب است از: بيست و پنج نفر عضو كه از بين اشخاص صاحب نظر، مطلع و مجرب در امور حقوقي، اقتصادي، مالي، حسابداري و حسابرسي كه داراي حداقل مدرك تحصيلي كارشناسي يا معادل در رشته هاي مزكور مي باشند به پيشنهاد رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور و حكم وزير امور اقتصادي و دارايي منصوب مي شوند.
تبصره ۱– حداقل پانزده نفر از اعضاء شوراي عالي مالياتي بايد از كاركنان وزارت امور اقتصادي و دارايي و يا سازمان ها و واحدهاي تابعه آن كه داراي حداقل شش سال سابقه كار در مشاغل مالياتي باشند، انتخاب شوند.
تبصره ۲– جلسات شوراي عالي مالياتي با حضور حداقل دو سوم اعضاء رسمي است و تصميمات آن با رأي حداقل نصف به علاوه يك حاضرين معتبر خواهد بود.
ماده ۲۵۳ – دوره عضويت اعضاي شوراي عالي مالياتي سه سال از تاريخ انتصاب است و در اين مدت قابل تغيير نيستند مگر به تقاضاي خودشان يا به موجب حكم قطعي دادگاه اختصاصي اداري موضوع ماده ( ۲۶۷ ) اين قانون. انتصاب مجدد اعضاء پس از انقضاي سه سال مذكور بلامانع است. رئيس شوراي عالي مالياتي از بين اعضاي شورا كه كارمند وزارت امور اقتصادي و دارايي باشد، به پيشنهاد رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور و حكم وزير امور اقتصادي و دارايي منصوب مي شود.
ماده ۲۵۴ – شوراي عالي مالياتي داراي هشت شعبه و هر شعبه مركب از سه نفر عضو خواهد بود. رئيس و اعضاي شعب از طرف رئيس شوراي عالي مالياتي منصوب مي شوند.
ماده ۲۵۵ – وظايف و اختيارات شوراي عالي مالياتي به شرح زير است:
۱ – تهيه آئين نامه ها و بخشنامه هاي مربوط به اجراي اين قانون در مواردي كه از طرف وزير امور اقتصادي و دارايي يا رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور ارجاع مي گردد و يا در مواردي كه شوراي عالي مالياتي تهيه آن را ضروري مي داند پس از تهيه به رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور پيشنهاد كند.
۲ – بررسي و مطالعه به منظور پيشنهاد و اعلام نظر در مورد شيوه اجراي قوانين و مقررات مالياتي و همچنين پيشنهاد اصلاح و تغيير قوانين و مقررات مالياتي و يا حذف بعضي از آنها به وزير امور اقتصادي و دارايي يا رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور.
۳ – اظهارنظر درمورد موضوعات و مسايل مالياتي كه وزير امور اقتصادي و دارايي يا رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور حسب اقتضاء براي مشورت و اظهارنظر به شوراي عالي مالياتي ارجاع مي نمايد.
۴ – رسيدگي به آراي قطعي هيات هاي حل اختلاف مالياتي كه از لحاظ عدم رعايت قوانين و مقررات موضوعه يا نقص رسيدگي مورد شكايت مؤدي يا اداره امور مالياتي واقع شده باشد.
ماده ۲۵۶ – هرگاه از طرف مؤدي يا اداره امور مالياتي شكايتي درموعد مقرر از رأي قطعي هيأت حل اختلاف مالياتي واصل شود كه ضمن آن با اقامه دلايل و يا ارايه اسناد و مدارك صراحتا يا تلويحا ادعاي نقض قوانين و مقررات موضوعه يا ادعاي نقص رسيدگي شده باشد، رئيس شوراي عالي مالياتي شكايت را جهت رسيدگي به يكي از شعب مربوط ارجاع خواهد نمود. شعبه مزبور موظف است بدون ورودبه ماهيت امر صرفاً از لحاظ رعايت تشريفات و كامل بودن رسيدگي هاي قانوني و مطابقت مورد با قوانين و مقررات موضوعه به موضوع رسيدگي و مستندا به جهات و اسباب و دلايل قانوني رأي مقتضي بر نقض آراي هيأت هاي حل اختلاف مالياتي و يا رد شكايت مزبور صادر نمايد، رأي شعبه با اكثريت مناط اعتبار است و نظر اقليت بايد در متن رأي قيد گردد.
ماده ۲۵۷ – درمواردي كه رأي مورد شكايت از طرف شعبه نقض مي گردد پرونده امر جهت رسيدگي مجدد به هيأت حل اختلاف مالياتي ديگر ارجاع خواهد شد و در صورتي كه در آن محل يك هيأت بيشتر نباشد به هيأت حل اختلاف مالياتي نزديك ترين شهري كه با محل مزبور در محدوده يك استان باشد ارجاع مي شود. مرجع مزبور مجددا به موضوع اختلاف مالياتي برطبق فصل سوم اين باب و با رعايت نظر شعبه شوراي عالي مالياتي رسيدگي ورأي مقتضي مي دهد. رأيي كه بدين ترتيب صادر مي شود قطعي ولازم الاجرا است. حكم اين ماده درمواردي كه آراي صادره از هيأت هاي حل اختلاف مالياتي توسط ديوان عدالت اداري نقض مي گردد نيز جاري خواهد بود.
تبصره – در مواردي كه رأي هيأتهاي حل اختلاف مالياتي نقض مي شود شورايعالي مالياتي موظف است يك نسخه از راي هيات را براي رسيدگي نزد دادستان انتظامي مالياتي ارسال دارد تا در صورت احراز تخلف اقدام به تعقيب نمايد.
ماده ۲۵۸ – هرگاه درشعب شوراي عالي مالياتي نسبت به موارد مشابه رويه هاي مختلف اتخاذ شده باشد حسب ارجاع وزير امور اقتصادي و دارايي يا رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور يا رئيس شوراي عالي مالياتي هيأت عمومي شوراي عالي مالياتي با حضور رئيس شورا و رؤساي شعب و درغياب رئيس شعبه يك نفر از اعضاي آن شورا به انتخاب رئيس شورا تشكيل خواهد شد و موضوع مورد اختلاف را بررسي كرده و نسبت به آن اتخاذ نظر و اقدام به صدور رأي مي نمايد دراين صورت رأي هيأت عمومي كه با دو سوم آراي تمام اعضاء قطعي است براي شعب شوراي عالي مالياتي و هيأت هاي حل اختلاف مالياتي درموارد مشابه لازم الاتباع است.
ماده ۲۵۹ – هرگاه شكايت از رأي هيأت حل اختلاف مالياتي از طرف مؤدي به عمل آمده باشد و مؤدي به ميزان ماليات مورد رأي وجه نقد يا تضمين بانكي بسپرد و يا وثيقه ملكي معرفي كند يا ضامن معتبركه اعتبارضامن مورد قبول اداره امور مالياتي باشد، معرفي نمايد رأي هيأت تا صدور رأي شوراي عالي مالياتي موقوف الاجرا مي ماند.
ماده ۲۶۰ – حذف شد.
فصل پنجم – هيأت عالي انتظامي مالياتي و وظايف و اختيارات آن
ماده ۲۶۱ – هيأت عالي انتظامي مالياتي مركب خواهد بود از سه نفر عضو اصلي و دو نفر عضو علي البدل كه از بين كارمندان عالي مقام وزارت امور اقتصادي و دارايي كه در امور مالياتي بصير و مطلع بوده و داراي شانزده سال سابقه خدمت كه لااقل شش سال آن را در امور مالياتي اشتغال داشته باشند به پيشنهاد رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور و حكم وزير امور اقتصادي و دارايي براي مدت سه سال به اين سمت منصوب مي شود و درمدت مذكور قابل تغيير نيستند مگر به تقاضاي خودشان و يا به موجب حكم قطعي دادگاه اختصاصي اداري موضوع ماده ( ۲۶۷ ) اين قانون. انتصاب مجدد آنان پس از انقضاي سه سال مذكور بلامانع است. رئيس هيأت عالي انتظامي مالياتي از بين اعضاي اصلي هيأت به پيشنهاد رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور و حكم وزير امور اقتصادي و دارايي انتخاب و منصوب مي شود.
تبصره – كارمنداني كه مدارج مذكور در ماده ۲۲۰ اين قانون را طي نموده و در يكي از استانهاي كشور بجز استان تهران به عنوان مدير كل خدمت كرده باشند در انتخاب بسمت فوق حق تقدم دارند.
ماده ۲۶۲ – وظايف و اختيارات هيات عالي انتظامي مالياتي به شرح زير است:
الف – رسيدگي به تخلفات اداري در امور مالياتي كليه مأموران مالياتي و نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور در هيأت هاي حل اختلاف مالياتي و هيأت سه نفري موضوع بند ( ۳) ماده ( ۹۷ ) اين قانون و ساير مأموراني كه طبق اين قانون مسئول وصول ماليات هستند و نيز كساني كه با حفظ سمت وظايف مأموران مزبور را انجام مي دهند به درخواست دادستاني انتظامي مالياتي. تعقيب و رسيدگي به پرونده هاي مطروحه در دادستاني و هيأت عالي انتظامي مالياتي سابق به عهده مراجع موضوع اين فصل خواهد بود.
ب – نفي صلاحيت شاغلين مقامات مذكور درادامه خدمات مالياتي به جهات مسايل اخلاقي و يا رفتار منافي با حيثيت و شئون مأموران مالياتي و سوء شهرت و اهمال و مسامحه آنان درانجام وظايف خود به درخواست دادستان انتظامي مالياتي.
ج – رسيدگي به اعتراض مأموراني كه صلاحيت آن ها مورد تأييد دادستان انتظامي مالياتي قرار نگرفته است نظر هيأت در اين گونه موارد براي مسئولين ذيربط معتبر خواهد بود.
فصل ششم – دادستاني انتظامي مالياتي ووظايف واختيارات آن
ماده ۲۶۳ – دادستان انتظامي مالياتي از بين كارمندان عالي مقام وزارت امور اقتصادي و دارايي كه داراي حداقل ده سال سابقه خدمت بوده و شش سال آن را در امور مالياتي اشتغال داشته باشند به پيشنهاد رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور و حكم وزير امور اقتصادي و دارايي به اين سمت منصوب مي شود.
تبصره – دادستان انتظامي مالياتي مي تواند به تعداد كافي داديار داشته باشد و قسمتي از اختيارات خود را به آنان تفويض نمايد.
ماده ۲۶۴ – وظايف دادستان انتظامي مالياتي به شرح زير است:
الف – رسيدگي و كشف تخلفات و تقصيرات مأموران مالياتي و نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور درهيأت هاي حل اختلاف مالياتي و همچنين اعضاي هيأت سه نفري موضوع بند ( ۳) ماده ( ۹۷ ) اين قانون وساير مأموران كه طبق اين قانون درامر وصول ماليات دخالت دارند ونيز كساني كه باحفظ سمت وظايف مأموران مزبور راانجام مي دهند وتعقيب آنها.
ب – تحقيق درجهات اخلاقي واعمال ورفتار افراد مذكور.
پ – اعلام نظر نسبت به ترفيع مقام مأموران مالياتي و نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور درهيأت هاي حل اختلاف مالياتي.
ت – اقامه دعوي عليه مؤديان ومأموران مالياتي كه دراين قانون پيش بيني شده است.
ماده ۲۶۵ – جهات ذيل موجب شروع رسيدگي وتحقيق خواهد بود:
الف – شكايت ذينفع راجع به عدم رعايت مقررات اين قانون.
ب – گزارش رسيده از مراجع رسمي.
پ – مواردي كه ازطرف وزير امور اقتصادي و دارايي يا رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور و يا هيأت عالي انتظامي مالياتي ارجاع شود.
ت – مشهودات و اطلاعات دادستاني انتظامي مالياتي.
تبصره– دادستان انتظامي مالياتي موارد مذكور در اين ماده را مورد رسيدگي قرار مي دهد و حسب مورد پرونده را بايگاني يا قرار منع تعقيب صادر و يا ادعا نامه تنظيم و به هيات عالي انتظامي مالياتي تسليم مي نمايد و در موارد صدور منع تعقيب نيز مراتب بايد به هيات عالي انتظامي مالياتي اعلام شود هيات مذكور در صورتيكه قرار منع تعقيب صادره را منطبق با موضوع تشخيص ندهد رأسا نسبت به رسيدگي اقدام خواهد نمود.
ماده ۲۶۶ – مرجع رسيدگي به تخلف افراد مذكور در ماده ( ۲۶۲ ) اين قانون مركب است از دو نفر اعضاي هيأت عالي انتظامي غير از رئيس هيأت و يك نفر از اعضاي شوراي عالي مالياتي بنا به معرفي رئيس شورا. مرجع مذكور طبق مقررات اين قانون و قانون رسيدگي به تخلفات اداري و ساير مقررات موضوعه نسبت به موضوع ارجاعي رسيدگي و رأي به برائت يا محكوميت صادر مي نمايد. رأي مزبور ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ رأي از طرف كارمند مورد تعقيب و همچنين دادستاني انتظامي مالياتي قابل تجديدنظراست، مرجع تجديدنظرمركب ازسه نفرعضوكه عبارتند از: رئيس هيأت عالي انتظامي مالياتي، رئيس شوراي عالي مالياتي و يكي از اعضاي هيأت عالي انتظامي به انتخاب رئيس هيأت عالي انتظامي كه در رأي بدوي دخالت نداشته باشد. رأي مرجع تجديدنظر قطعي و لازم الاجرا است.
تبصره ۱– هر گاه هر يك از اعضاء هيأت عالي انتظامي مالياتي خواه در مرحله بدوي يا تجديد نظر سابقه صدور رأي يا هر نوع اظهار نظري نسبت به موضوع طرح شده داشته باشند وزير امور اقتصادي و دارائي حسب مورد يك نفر ديگر را در آن مورد تعيين خواهد نمود.
تبصره ۲– در هر مورد كه رأي مرجع تجديد نظر توسط ديوان عدالت اداري نقض و يا پرونده قابل رسيدگي مجدد اعلام گردد پرونده امر منحصرا به جهات مورد نظر ديوان مزبور به هيأتي مركب از سه نفر به انتخاب وزير امور اقتصادي و دارائي كه يكي از آنان رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور خواهد بود احاله و رأي هيأت اخيرالذكر قطعي و لازم الاجرا خواهد بود.
ماده ۲۶۷ – تخلفات انتظامي اعضاي شوراي عالي مالياتي و اعضاي هيأت عالي انتظامي به دستور وزير امور اقتصادي و دارايي در دادگاه اختصاصي اداري مركب از يكي از رؤساي شعب ديوان عالي كشور به معرفي رئيس ديوان عالي كشور، رئيس كل ديوان محاسبات و رئيس كل سازمان امور مالياتي كشور مورد رسيدگي قرار مي گيرد كه بر طبق قانون رسيدگي به تخلفات اداري و ساير مقررات مربوط رسيدگي و رأي بر برائت يا محكوميت صادر خواهد نمود. اين رأي قطعي و لازم الاجرا است.
ماده ۲۶۸ – در مواردي كه به موجب قوانين و مقررات مالياتي به سبب معاملاتي كه در دفتر اسناد رسمي انجام مي شود تكاليفي به عهده صاحبان دفتر گذارده شده است. تخلف آنان از انجام تكاليف مذكور به وسيله دادستاني انتظامي مالياتي تعقيب خواهد شد. محاكمه و مجازات سر دفتر متخلف در مرجع صلاحيت دارمذكوردر قانون دفاتر اسناد رسمي به عمل خواهد آمد ولي دادستاني انتظامي مالياتي علاوه بر تسليم ادعانامه مي تواند از وجود نماينده اداره امور مالياتي براي اداي توضيحات لازم در مرجع مزبور استفاده نمايد.
ماده ۲۶۹ – تخلف قضات اعضاي هيأت هاي حل اختلاف مالياتي در انجام تكاليفي كه به موجب قوانين و مقررات مالياتي به عهده هيأت هاي حل اختلاف گذارده شده است با اعلام دادستاني انتظامي مالياتي در دادسراي انتظامي قضات مورد رسيدگي قرار خواهد گرفت. در مورد قضات بازنشسته و نيز نمايندگان موضوع بند ( ۳) ماده ( ۲۴۴ ) اين قانون به تخلف آنان با اعلام دادستاني انتظامي در محاكم دادگستري رسيدگي و به مجازات متناسب محكوم خواهند شد.
ماده ۲۷۰ – مجازات تخلف مأموران مالياتي و نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور در هيأت حل اختلاف در موارد زير عبارت است از:
۱ – هرگاه بعد از تشخيص ماليات و غير قابل اعتراض بودن آن معلوم شود كه مأموران مالياتي و نمايندگان سازمان امور مالياتي كشور عضو هيأت حل اختلاف مالياتي از روي تعمد يا مسامحه بدون توجه به اسناد و مدارك مؤدي و بدون تحقيقات كافي درآمد مؤدي را كمتر يا بيشتر از ميزان واقعي تشخيص داده اند، علاوه بر جبران خسارت وارده به ميزاني كه شوراي عالي مالياتي تعيين مي نمايد، متخلف به مجازات اداري حداقل سه ماه و حداكثر پنج سال انفصال از خدمات دولتي محكوم خواهد شد.
۲ – در مواردي كه ماليات مؤديان بر اثر مسامحه و غفلت مأموران مالياتي مشمول مرورزمان يا غير قابل وصول گردد جز در مورد اظهارنامه هايي كه در اجراي ماده ( ۱۵۸ ) اين قانون رسيدگي به آن الزامي نيست، مقصر به موجب رأي هيأت عالي انتظامي از خدمات مالياتي بركنار و حسب مورد به مجازات متناسب مقرر در قانون رسيدگي به تخلفات اداري محكوم خواهد شد. ضمناً نسبت به زيان وارده به دولت به ميزاني كه شوراي عالي مالياتي تشخيص مي دهد متخلف مسئوليت مدني داشته و وسيله دادستان انتظامي مالياتي در دادگاه هاي حقوقي دادگستري به اين عنوان دعواي جبران ضرر و زيان اقامه خواهد شد و درصورت وجود سوء نيت متهم وسيله دادستاني انتظامي مالياتي مورد تعقيب جزايي قرار خواهد گرفت.
مأموران مالياتي كه امر مالياتي مختوم را مجددا مورد اقدام قرار دهند به موجب حكم هيأت عالي انتظامي به انفصال از خدمات دولت از يك الي چهار سال محكوم مي شوند و در مواردي كه با دادن گزارش خلاف واقع در امر مالياتي تعمداً وسايل تعقيب مؤدياني را كه بي تقصيراند فراهم سازند به موجب حكم دادگاه هاي دادگستري به حبس از شش ماه تا دو سال محكوم مي شوند. دادگاه ها خارج از نوبت به اين جرايم رسيدگي خواهند نمود.
تبصره – تشريفات رسيدگي به تخلفات و مجازات آنها جز در مواردي كه مقررات خاصي براي آن در اين قانون پيش بيني شده است مطابق قانون رسيدگي به تخلفات اداري خواهد بود.
ماده ۲۷۱ – در مورد رد دفاتر و اسناد و مدارك مؤدي هرگاه هيأت سه نفري موضوع بند ( ۳) ماده ( ۹۷ ) اين قانون دريك سال مالياتي بيش از يك پنجم نظريات اداره امور مالياتي را (با نوبت اضافي) مردود اعلام نمايد مأموران مالياتي مربوط براي مدت يك سال و درصورت تكرار به طور دايم از اشتغال در رده مأموران مالياتي منفصل خواهند شد.
ماده ۲۷۲ – سازمان حسابرسي جمهوري اسلامي ايران وحسابداران رسمي ومؤسسات حسابرسي عضوجامعه حسابداران رسمي كه عهده دار انجام دادن وظايف حسابرسي و بازرسي قانوني يا حسابرسي اشخاص هستند در صورت درخواست اشخاص مذكور مكلف اند گزارش حسابرسي مالياتي طبق نمونه اي كه از طرف سازمان امور مالياتي تهيه مي شود، تنظيم كنند و جهت تسليم به اداره امور مالياتي مربوط در اختيار مؤدي قرار دهند. گزارش اخيرالذكر بايد شامل موارد زير باشد:
الف – اظهارنامه نسبت به كفايت اسناد و مدارك حسابداري براي امر حسابرسي طبق مفاد اين قانون و مقررات مربوط با رعايت اصول و ضوابط و استانداردهاي حسابداري.
ب – تعيين درآمد مشمول ماليات بر اساس مفاد اين قانون و مقررات مربوط.
ج – اظهارنظر نسبت به ماليات هاي تكليفي كه مؤدي به موجب قانون مكلف به كسر و پرداخت آن به سازمان امور مالياتي بوده است.
د – ساير مواردي كه در نمونه گزارش حسابرسي مالياتي مورد نظر سازمان امور مالياتي كشور تعيين خواهد شد.
تبصره ۱– اداره امور مالياتي گزارش حسابرسي مالياتي را بدون رسيدگي قبول و مطابق مقررات برگ تشخيص ماليات صادر مي كند، قبول گزارش حسابرسي مالياتي موكول به آن است كه مؤدي گزارش حسابرسي مالي نسبت به صورت هاي مالي كه طبق استانداردهاي حسابرسي توسط همان حسابدار رسمي يا مؤسسه حسابرسي تنظيم شده باشد را ضميمه گزارش حسابرسي مالياتي همراه با اظهارنامه مالياتي يا حداكثر ظرف سه ماه از تاريخ انقضاي مهلت تسليم اظهارنامه، تسليم اداره امور مالياتي مربوط نموده باشد.
تبصره ۲– سازمان امور مالياتي كشور مي تواند حسابرسي صورت هاي مالي و تنظيم گزارش مالياتي اشخاص حقيقي و حقوقي را به حسابداران رسمي يا مؤسسات حسابرسي واگذار نمايد. در اين صورت، پرداخت حق الزحمه، طبق مقررات مربوط به عهده سازمان امور مالياتي كشور مي باشد.
ماده ۲۷۳ – تاريخ اجراي اين قانون از اول سال ۱۳۸۱ خواهد بود وكليه اشخاص حقوقي كه شروع سال مالي آن ها از اول فروردين ماه سال ۱۳۸۰ به بعد باشد نيز از لحاظ ترتيب رسيدگي و نرخ مالياتي مشمول اين قانون خواهند شد. ازتاريخ اجراي اين قانون كليه قوانين ومقررات مغاير به استثناي احكام مالياتي در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي وفرهنگي جمهوري اسلامي ايران در دوران برنامه مزبور و نيز ماده ( ۱۳ ) قانون چگونگي اداره مناطق آزادتجاري – صنعتي جمهوري اسلامي ايران مصوب ۷ شهريور ۱۳۷۲ و استفساريه مصوب ۲۱ فروردين ۱۳۷۴ قانون اخيرالذكر لغو مي گردد. اين حكم شامل قوانين و مقررات مغايري كه شمول قوانين و مقررات عمومي به آن ها مستلزم ذكر نام يا تصريح نام است نيز مي باشد.
آموزش حسابداری از مبتدی تا پیشرفته: ثبتهای تعدیلی و ثبتهای بستن حسابها در واحدهای بازرگانی
یک واحد بازرگانی عملیات تعدیل و بستن حسابها را مشابه یک واحد خدماتی انجام می دهد. اگر برای انجام این کار، از کاربرگ استفاده شود، ابتدا ستونهای تراز آزمایشی در کاربرگ وارد می شود، و سپس کاربرگ تکمیل می شود تا سود یا زیان خالص تعیین گردد.
تعدیل بر اساس شمارش فیزیکی موجودی کالا
در یک سیستم ثبت موجودی کالای دائمی، حساب موجودی کالا همواره باید بروز باشد. اگرچه، میزان موجودی کالای واقعی با موجودی نمایش داده شده در دفاتر حسابداری ممکن است متفاوت باشند. سرقت، و خرابی کالاها، و یا اشتباه در انجام ثبتها، ممکن است اتفاق بیفتد. به همین دلیل، شرکتها حداقل یکبار در سال اقدام به شمارش فیزیکی موجودی کالاهایشان می نمایند. شایعترین زمان شمارش موجودی کالا در پایان سال مالی می باشد. سپس شرکت بر اساس موجودی فیزکی کالاها، اقدام به انجام ثبتهای تعدیلی می نماید.
حساب موجودی کالای شرکت موزیک گرک، مقدار تعدیل نشده ۴۰٫۵۰۰$ را نشان می دهد.
موجودی کالا
| تاریخ | شرح | بدهکار | بستانکار | |
| ۳۱ دسامبر | مانده | ۴۰٫۵۰۰ | ۰ |
اگر هیچ سرقت، خرابی، و یا اشتباهی در ثبت اطلاعات، واقع نشده باشد، شرکت باید موجودی کالایی به ارزش ۴۰٫۵۰۰$ داشته باشد. اما، در تاریخ ۳۱ دسامبر، شرکت موزیک گرک اقدام به شمارش فیزیکی موجودی کالاهایش می نماید، و متوجه می گردد که ارزش کالاهای موجود فقط ۴۰٫۲۰۰$ می باشد.
شرکت موزیک گرک، ثبت تعدیلی مربوط به این کسری در موجودی فیزیکی را به شکل زیر ثبت می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳۱ دسامبر | بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ثبت تعدیلی مربوط به کسری موجودی کالا | ۳۰۰ | ||
| ۳۱ دسامبر | موجودی کالا | ثبت تعدیلی مربوط به کسری موجودی کالا | ۳۰۰ |
این ثبت، مانده حساب موجودی کالا را طبق واقعیت موجودی فیزیکی، اصلاح می نماید.
موجودی کالا
| تاریخ | شرح | بدهکار | بستانکار | |
| ۳۱ دسامبر | مانده تعدیل نشده | ۴۰٫۵۰۰ | ۰ | |
| ۳۱ دسامبر | تعدیل | ۳۰۰ | ||
| ۳۱ دسامبر | مانده تعدیل شده | ۴۰٫۲۰۰ | ۰ |
توقف و تفکر
میزان کالاهایی را که یک شرکت برای فروش در اختیار دارد، در نظر بگیرید. در پایان دوره مالی، جمع مبالغی که برای آن موجودی صرف شده است تنها در دو حساب نمایش داده می شوند: موجودی کالا (که یک دارایی است) و بهای تمام شده کالاهای فروش رفته (که یک هزینه می باشد). با این حساب، برای کالاهایی که مفقود یا خراب شده اند ، چه اتفاقی می افتد؟ این مبالغ جزء هزینه های کسب و کار می باشد و در حساب بهای تمام شده کالاهای فروش رفته منظور می گردند، و نه در حساب جداگانه ای.
بستن حسابهای یک واحد بازرگانی
شکل ۵-۷ ثبتهای بستن شرکت موزیک گرک در ماه دسامبر را نشان می دهد، که مشابه همان مواردی هستند که در فصل ۴ آموختید، به استثناء یک سری حسابهای جدید که با رنگ متفاوتی نشان داده شده اند. بستن حسابها همچنان همان معنای به صفر رساندن حسابهایی که در ترازنامه (بیلان) نیستند، می باشد.
ثبتهای بستن در دفتر روزنامه
| حساب | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|
| ۱ | درآمد فروش | ۱۶۹٫۳۰۰ | |
| تخفیفات فروش | ۱٫۴۰۰ | ||
| برگشتیها و تخفیفات (کمک هزینه) فروش | ۲٫۰۰۰ | ||
| خلاصه سود و زیان | ۱۶۵٫۹۰۰ | ||
| ۲ | خلاصه سود و زیان | ۱۱۲٫۸۰۰ | |
| بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۹۰٫۸۰۰ | ||
| هزینه حقوق | ۱۰٫۲۰۰ | ||
| هزینه اجاره | ۸٫۴۰۰ | ||
| هزینه استهلاک | ۶۰۰ | ||
| هزینه بیمه | ۱٫۰۰۰ | ||
| هزینه ملزومات | ۵۰۰ | ||
| هزینه بهره | ۱٫۳۰۰ | ||
| ۳ | خلاصه سود و زیان | ۵۳٫۱۰۰ | |
| سرمایه مالک | ۵۳٫۱۰۰ | ||
| ۴ | سرمایه مالک | ۵۴٫۱۰۰ | |
| برداشت مالک | ۵۴٫۱۰۰ |
حسابهای کل
خلاصه سود و زیان
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۱۱۲٫۸۰۰ | ||
| ۱۶۵٫۹۰۰ | ||
| ۵۳٫۱۰۰ | ||
| مانده | ۰ | ۰ |
سرمایه مالک
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۵۴٫۱۰۰ | ||
| ۲۵٫۹۰۰ | ||
| مانده | ۰ | ۲۴٫۹۰۰ |
برداشت مالک
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| ۵۴٫۱۰۰ | ||
| ۵۴٫۱۰۰ | ||
| مانده | ۰ | ۰ |
عملیات بستن حسابهای یک واحد بازرگانی چهار مرحله دارد:
-
- صفر کردن حسابهای درآمد و حسابهای متقابل درآمد، که از طریق حساب خلاصه سود و زیان، صورت می پذیرد. این ثبتهای بستن حسابها، اختلاف بین حسابهای درآمد و حسابهای متقابل آنها را به سمت بستانکار حساب خلاصه سود و زیان منتقل می کند.
- صفر کردن حسابهای هزینه، که از طریق حساب خلاصه سود و زیان صورت می پذیرد. این ثبت بستن، مجموع هزینه ها را به سمت بدهکار حساب خلاصه سود و زیان منتقل می کند.
هم اکنون حساب خلاصه سود و زیان، سود و یا زیان خالص مربوط به دوره مالی را در خود دارد. حساب T مربوط به خلاصه سود و زیان را در شکل زیر ببینید:
خلاصه سود و زیان
| ثبتهای بستن ۱ : درآمد ها | ثبتهای بستن ۲ : هزینه ها |
| سود خالص : اگر مانده بستانکار باشد | زیان خالص : اگر مانده بدهکار باشد |
-
- صفر کردن حساب خلاصه سود و زیان، از طریق حساب سرمایه. این ثبت، سود یا زیان خالص را به حساب سرمایه منتقل می کند.
- صفر کردن حساب برداشت از طریق حساب سرمایه. این ثبت، مانده حساب برداشت را به سمت بدهکار حساب سرمایه منتقل می کند.
نکته کلیدی
در پایان دوره مالی کلیه حسابهای موقت (حسابهایی که در ترازنامه گزارش نمی شوند) بسته می گردند. بستن حساب بدین معناست که مانده آن را برابر صفر قرار دهیم.
آموزش حسابداری از مبتدی تا پیشرفته: تهیه صورتهای مالی یک واحد بازرگانی
شکل ۵-۸ صورتهای مالی شرکت موزیک گرک در سال ۲۰۱۴ را نشان می دهد.
صورت سود و زیان
صورت سود و زیان با حساب فروش، بهای تمام شده کالاهای فروش رفته، و سود ناخالص شروع می شود. سپس در ادامه هزینه های عملیاتی می آیند، که در واقع سایر هزینه ها (به غیر از بهای تمام شده کالاهای فروش رفته) می باشند. هزینه های عملیاتی، هزینه های معمولی هستند که طی چرخه عملیات یک کسب و کار اتفاق می افتند (البته به غیر از بهای تمام شده کالاهای فروش رفته).
هر دو واحدهای بازرگانی، و واحدهای خدماتی، هزینه های عملیاتی را در دو طبقه بندی لیست می کنند:
هزینه های فروش
هزینه های فروش، هزینه های مربوط به بازاریابی و فروش محصولات شرکت می باشند. این هزینه های شامل، حقوق کارکنان بخش فروش، کمیسیون فروش، تبلیغات، استهلاک، اجاره فروشگاه، تاسیسات ساختمان فروشگاه، مالیات اموال موجود در ساختمان فروشگاه، و هزینه های تحویل می باشد.
هزینه های عمومی
هزینه های عمومی، هزینه هایی هستند که مربوط به بازاریابی و فروش نمی باشند. این هزینه ها شامل، اجاره دفتر اداری، حقوق کارکنان و مدیران بخشهای اداری، استهلاک، اجاره، که مربوط به فروش نیستند. مانند اجاره دفتر مدیریت اداری. تاسیساتی، که مربوط به فروشگاه نیستند مانند تاسیسات مربوط به ساختمان مدیر اداری. و مالیات اموال مربوط به بخشهای اداری.
سود ناخالص منهای هزینه های عملیاتی برابر با سود عملیاتی یا درآمد حاصل از عملیات می باشد. سود عملیاتی نتایج فعالیتهای مستمر(عملیات عادی) واحد تجاری را اندازه گیری می کند.
آخرین بخش از صورت سود و زیان شرکت موزیک گرک، سایر درآمدها و سایر هزینه های می باشد. این طبقه بندی مربوط به درآمدها و هزینه هایی می باشند که خارج از فعالیت اصلی روزانه و معمول شرکت می باشند. بعنوان مثال درآمد بهره، هزینه بهره، و سود و زیان حاصل از فروش اموال (داراییهای ثابت) شرکت. این موارد با فعالیتهای روزمره و عادی شرکت (که فروش CD می باشد) ارتباطی ندارند. در نتیجه، آنها را در طبقه بندی “سایر” قرار می دهند.
سطر آخر از صورت سود و زیان، سود خالص می باشد:
مجموع هزینه ها و زیان – مجموع درآمدها و سود = سود خالص
اصطلاح سطر آخر به معنای نتیجه نهایی می باشد. سطر آخر، سود خالص در صورت سود و زیان می باشد.
صورت سرمایه مالک
صورت سرمایه در یک واحد بازرگانی دقیقآ مشابه صورت سرمایه در یک واحد خدماتی می باشد.
شرکت موزیک گرک
صورت سود و زیان
در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| درآمد فروش | ۱۶۹٫۳۰۰ | ||
| کسر می شود: برگشتیها و تخفیفات(کمک هزینه ها) | ۲٫۰۰۰ | ||
| تخفیفات فروش | ۱٫۴۰۰ | ۳٫۴۰۰ | |
| درآمد خالص فروش | ۱۶۵٫۹۰۰ | ||
| بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۹۰٫۸۰۰ | ||
| سود ناخالص | ۷۵٫۱۰۰ | ||
| هزینه های عملیاتی: | |||
| هزینه های فروش: | |||
| هزینه حقوق | ۱۰٫۲۰۰ | ||
| هزینه های عمومی: | |||
| هزینه اجاره | ۸٫۴۰۰ | ||
| هزینه بیمه | ۱٫۰۰۰ | ||
| هزینه استهلاک | ۶۰۰ | ||
| هزینه ملزومات | ۵۰۰ | ۲۰٫۷۰۰ | |
| درآمدهای عملیاتی: | ۵۴٫۴۰۰ | ||
| سایر درآمدها و هزینه ها: | |||
| هزینه بهره | (۱٫۳۰۰) | ||
| سود خالص | ۵۳٫۱۰۰ |
شرکت موزیک گرک
صورت سرمایه مالک
در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| سرمایه مالک در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۳ | ۲۵٫۹۰۰ | |
| سود خالص | ۵۳٫۱۰۰ | |
| ۷۹٫۰۰۰ | ||
| برداشت | (۵۴٫۱۰۰) | |
| سرمایه مالک در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ | ۲۴٫۹۰۰ |
شرکت موزیک گرک
ترازنامه
در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| داراییها | بدهیها | ||||
| داراییهای جاری: | بدهیهای جاری: | ||||
| موجودی نقد | ۲٫۸۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۳۹٫۵۰۰ | ||
| حسابهای دریافتنی | ۴٫۶۰۰ | درآمدهای تحقق نیافته فروش | ۷۰۰ | ||
| موجودی کالا | ۴۰٫۲۰۰ | حقوق پرداختنی | ۴۰۰ | ||
| پیش پرداخت بیمه | ۲۰۰ | جمع بدهیهای جاری | ۴۰٫۶۰۰ | ||
| ملزومات | ۱۰۰ | بدهیهای بلندمدت: | |||
| جمع داراییهای جاری | ۴۷٫۹۰۰ | اسناد پرداختنی | ۱۲٫۶۰۰ | ||
| داراییهای ثابت: | جمع بدهیها: | ۵۳٫۲۰۰ | |||
| اثاثیه | ۳۳٫۲۰۰ | سرمایه مالک | |||
| کسر می شود: استهلاک انباشته | ۳٫۰۰۰ | ۳۰٫۲۰۰ | سرمایه مالک | ۲۴٫۹۰۰ | |
| جمع داراییها | ۷۸٫۱۰۰ | جمع بدهیها و سرمایه مالک | ۷۸٫۱۰۰ |
ترازنامه
ترازنامه (بیلان) یک واحد بازرگانی مشابه ترازنامه یک واحد خدماتی می باشد، با این تفاوت که در ترازنامه واحد بازرگانی یک دارایی اضافی بنام موجودی کالا می باشد. واحدهای خدماتی حساب موجودی کالا را ندارند.
شکلهای مختلف صورت سود و زیان : تک مرحله ای و چند مرحله ای
همانطور که در فصل ۴ دیدید، ترازنامه در دو شکل ظاهر می گردد:
-
- شکل گزارش که در آن داراییها در بالا و سرمایه مالک در پایین گزارش می شود.
- شکل حساب که در آن داراییها در سمت راست، بدهیها و سرمایه در سمت چپ گزارش می شوند.
صورت سود و زیان نیز دو شکل دارد
-
- شکل چند مرحله ای
- شکل تک مرحله ای
صورت سود و زیان در شکل چند مرحله ای
در یک صورت سود و زیان چند مرحله ای، چند جمع کل مهم لیست می شوند. علاوه بر اینکه در سطر آخر سود خالص گزارش می شود، همچنین جمع سود ناخالص، و جمع درآمدهای عملیاتی نیز گزارش می گردد. صورتهای سود و زیانی که تاکنون دیده اید همگی در شکل چند مرحله ای بوده اند. صورت سود و زیان چند مرحله ای عمومی تر می باشد. صورت سود و زیان چند مرحله ای شرکت موزیک گرک را در شکل ۵-۸ دیدید.
صورت سود و زیان تک مرحله ای
صورت سود و زیان تک مرحله ای همان صورت سود و زیانی است که در فصل یک مشاهده کردید. در صورت سود و زیان تک مرحله ای همه درآمدها در یکجا و همه هزینه ها در جای دیگر گزارش می شوند. خیلی شرکتها از این شکل صورت سود و زیان استفاده می کنند. صورت سود و زیان تک مرحله ای هزینه ها و درآمدها را از هم تفکیک می کند و بیشتر مناسب شرکتهای خدماتی می باشد، چون در شرکتهای خدماتی سود ناخالص وجود ندارد. شکل ۵-۹ صورت سود و زیان تک مرحله ای شرکت موزیک گرک را نشان می دهد.
شرکت موزیک گرک
صورت سود و زیان
در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| درآمدها: | |||
| درآمد فروش | ۱۶۹٫۳۰۰ | ||
| کسر می شود: برگشتیها و تخفیفات (کمک هزینه ها) فروش | ۲٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود: تخفیفات فروش | ۱٫۴۰۰ | ۳٫۴۰۰ | |
| درآمد خالص فروش | ۱۶۵٫۹۰۰ | ||
| هزینه ها: | |||
| بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۹۰٫۸۰۰ | ||
| هزینه حقوق | ۱۰٫۲۰۰ | ||
| هزینه اجاره | ۸٫۴۰۰ | ||
| هزینه بهره | ۱٫۳۰۰ | ||
| هزینه بیمه | ۱٫۰۰۰ | ||
| هزینه استهلاک | ۶۰۰ | ||
| هزینه ملزومات | ۵۰۰ | ||
| جمع هزینه ها | ۱۱۲٫۸۰۰ | ||
| سود خالص | ۵۳٫۱۰۰ |
۹۰٫ سه نسبت برای تصمیم گیری : درصد سود ناویژه، نرخ گردش موجودی، تعداد روزهای انبارداری
در یک واحد بازرگانی موجودی کالا مهمترین دارایی می باشد. واحدهای بازرگانی از چندین نسبت استفاده می کنند تا عملیات خودشان را ارزیابی کنند، از بین آنها، درصد سود ناخالص، نرخ گردش موجودی، و تعداد روزهای انبارداری را می توان نام برد.
درصد سود ناخالص
سود ناخالص (حاشیه سود) فروش خالص منهای بهای تمام شده کالاهای فروش رفته می باشد. واحدهای بازرگانی تلاش می کنند تا درصد سود ناخالص (همچنین درصد حاشیه سود نیز نامیده می شود)، را افزایش دهند، درصد سود ناخالص به شیوه زیر محاسبه می شود:
درصد سود ناخالص یکی از مواردی است که به جهت بررسی سودآوری، به دقت بررسی می شود. یک افزایش کم در درصد سود ناخالص جاری نسبت به مقدار مشابه سال قبل، می تواند یک نشانه مهم در افزایش درآمدها باشد. در مقابل، یک کاهش کوچک در درصد سود ناخالص سال جاری نسبت به مقدار مشابه در سال قبل، می تواند نشانه مشکل باشد.
نرخ گردش موجودی کالا (میزان گردش موجودی کالا)
مالکان و مدیران تلاش می کنند تا بسرعت موجودی کالا را به فروش برسانند، زیرا، موجودی کالا تا زمانیکه فروخته نشود سودی ایجاد نمی کند. از این گذشته، کالاهایی که به سرعت بفروش می رسند، کمتر احتمال دارد که کهنه و بی ارزش شوند. هر چقدر کالاها سریعتر بفروش برسند، درآمدها افزایش پیدا می کنند. علاوه بر این، کالاهای بیشتر، به معنای هزینه انبارداری بیشتر می باشد، ریسک بیشتری برای از دست دادن آنها وجود دارد، و حق بیمه بالاتری نیز شامل آنها می گردد. بنابراین، شرکتها، سعی می کنند تا سطوح موجودی کالای خود را مدیریت کنند، مانند کالاهایی که برای پاسخگویی به درخواستهای مشتریان مورد نیازند، تا از این طریق از راکد ماندن سرمایه بر روی کالاهایی که در قفسه های انبار خاک می خورند، جلوگیری شود. گردش موجودی، معیاری برای سنجش این مطلب است که به چه سرعتی یک کالا به فروش می رسد. و به روش زیر محاسبه می گردد:
نرخ گردش موجودی هر چه بالاتر باشد، مطلوبتر است، و افزایش در نرخ گردش موجودی معمولآ به معنای سود بیشتر می باشد.
تعداد روزهای انبارداری
یکی دیگر از معیارهای کلیدی، نسبت تعداد روزهای انبارداری می باشد. این نسبت، میانگین تعداد روزهایی است که کالاها در انبار نگهداری می شوند و به روش زیر محاسبه می شود:
همانطور که پیشتر گفته شد، شرکتها سعی می کنند تا سطوح موجودی کالایشان را مدیریت کنند، مانند کالاهایی که برای پاسخگویی به درخواستهای مشتریان کافی می باشند تا بدون اینکه مبالغ زیادی از موجودی کالا در انبارها انباشته گردد بتوانند پاسخگوی مشتریانشان نیز باشند. به نظر می رسد، شرکت موزیک گرک، تقریبآ ۵ ماه موجودی کالاهایش در انبار باقی می مانند، که مقدار بیش از حدی به نظر می رسد. و نیازمند سرمایه گذاری بیشتری می باشد. اما به نظر میرسد که اگر شرکت موزیک گرک سطح موجودیهایش را کاهش دهد بازهم می تواند بخوبی پاسخگوی نیاز مشتریانش باشد.
نکته کلیدی
نسبت ها یک روش جایگزین هستند که می توان توسط آنها این موضوع را که چگونه شرکتها داراییهایشان را مدیریت می کنند، اندازه گیری نمود.
۹۱٫ رهنمودهای تصمیم گیری
عملیات بازرگانی و چرخه حسابداری
شرکتهای بازرگانی مانند Walmart خیلی متفاوت تر از شرکتهای خدماتی مانند international CPA firm Ernst & Young می باشند. اما تفاوتهای این دو در چیست؟ و شباهتهای آنها چیست؟ رهنمودهای تصمیم گیری زیر به این سوالات پاسخ می دهد.
| تصمیم | رهنمودها | |
|
تفاوتهای واحدهای بازرگانی و واحدهای خدماتی در چیست؟ |
|
|
|
صورتهای مالی یک واحد بازرگانی چه تفاوتی با صورتهای مالی یک واحد خدماتی دارد؟ |
ترازنامه : واحدهای بازرگانی یک دارایی به نام موجودی کالا دارند. واحدهای خدماتی موجودی کالا ندارند. صورت سود و زیان واحدهای بازرگانی
واحدهای خدماتی
صورت سود و زیان انباشته: صورت سود و زبان انباشته در واحدهای بازرگانی و واحدهای خدماتی تفاوتی با یکدیگر ندارند. |
|
|
سیستم های ثبت موجودی کالا کدامند؟ |
|
|
|
گزینه های شکل بندی صورت سود و زیان در واحدهای بازرگانی کدامند؟ |
شکل تک مرحله ای
شکل چند مرحله ای
|
|
|
واحدهای بازرگانی چگونه عملیات کسب و کارشان را ارزیابی می کنند؟ |
توسط سه نسبت کلیدی
|
آموزش حسابداری از مبتدی تا پیشرفته: حسابداری کالا در سیستم ادواری
بعضی کسب و کارهای کوچک دریافته اند که نگهداری اطلاعات کالاها در سیستمهای دائمی برایشان بسیار هزینه بر می باشد. برای همین از سیستم ثبت موجودی کالای ادواری استفاده می کنند.
ثبت خرید در سیستم ادواری
تمامی سیستم های ثبت موجودی کالا از حساب موجودی کالا استفاده می کنند. اما در یک سیستم ادواری، خریدها، تخفیفات خرید، برگشتیها و کمک هزینه های خرید، و هزینه های حمل و نقل، در حسابهای جداگانه ای ثبت می گردند. بیایید به حسابداری شرکت اسمارت تاچ در سیستم ادواری بپردازیم. شکل ۵-۱ A را نگاه کنید:
ثبت خرید و تخفیفات خرید در سیستم ادواری
شکل زیر، نحوه ثبت خرید نسیه و پرداخت وجه آن در دوره تخفیف را نشان می دهد. شرکت اسمارت تاچ در تاریخ ۳ ژوئن کالاها را دریافت می کند و در طول دوره تخفیف اقدام به پرداخت وجه فاکتور می کند.
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳ ژوئن | خرید | خرید نسیه کالا | ۷۰۰ | ||
| ۳ ژوئن | حسابهای پرداختنی | خرید نسیه کالا | ۷۰۰ | ||
| ۱۵ ژوئن | حسابهای پرداختنی | پرداخت وجه فاکتور طی دوره تخفیف | ۷۰۰ | ||
| ۱۵ ژوئن | موجودی نقد | پرداخت وجه فاکتور طی دوره تخفیف | ۶۷۹ | ||
| ۱۵ ژوئن | تخفیفات خرید | پرداخت وجه فاکتور طی دوره تخفیف | ۲۱ |
ثبت برگشتیها و تخفیفات (کمک هزینه ها) خرید در سیستم ادواری
فرض کنید، قبل از پرداخت وجه فاکتور خرید، شرکت اسمارت تاچ به فروشنده (در اینجا شرکت RCA) کالاهایی را به ارزش ۱۰۰$ پس می فرستد و همچنین مبلغ ۱۰$ را بعنوان تخفیف خرید(کمک هزینه خرید) دریافت می کند. شرکت اسمارت تاچ این تراکنش مالی را به شکل زیر ثبت می کند:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۴ ژوئن | حسابهای پرداختنی | برگشت کالا به فروشنده | ۱۰۰ | ||
| ۴ ژوئن | برگشت از خرید و تخفیفات | برگشت کالا به فروشنده | ۱۰۰ | ||
| ۴ ژوئن | حسابهای پرداختنی | برخورداری از کمک هزینه خرید | ۱۰ | ||
| ۴ ژوئن | برگشت از خرید و تخفیفات | برخورداری از کمک هزینه خرید | ۱۰ |
در سیستم ادواری، در طول دوره مالی، شرکتها بهای تمام شده کالاهایی را که خریداری می کنند در حسابی با نام حساب خرید ثبت می کنند. مانده حساب خرید یک مبلغ ناخالص می باشد زیرا مبالغ مربوط به تخفیفات، برگشتیها، یا کمک هزینه های خرید از آن کسر نشده اند. خرید خالص تا زمانی که حسابهای متقابل خرید از آن کسر نگردند مشخص نمی شود :
ثبت هزینه های حمل و نقل در سیستم ادواری
طبق سیستم ادواری، هزینه های حمل و نقل کالاهای خریداری شده از فروشنده به خریدار، در ستون بدهکار حساب جداگانه ای بنام حساب هزینه های حمل و نقل کالاهای خریداری شده ثبت می گردد. این مطلب را در مورد هزینه ۶۰$ حمل و نقل کالاهای خریداری شده در شکل زیر می توانید ببینید:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۳ ژوئن | هزینه های حمل کالاهای خریداری شده | پرداخت هزینه حمل کالاهای خریداری شده | ۶۰ | ||
| ۳ ژوئن | موجودی نقد | پرداخت هزینه حمل کالاهای خریداری شده | ۶۰ |
ثبت فروش کالاها در سیستم ادواری
ثبت فروش در سیستم ادواری ساده می باشد. بدون ثبتهای مربوط به موجودی کالای در جریان، ما می توانیم ثبت مربوط به ۳٫۰۰۰$ فروش را به شکل زیر انجام بدهیم:
| تاریخ | حساب | شرح | بدهکار | بستانکار | |
|---|---|---|---|---|---|
| ۹ ژوئن | حسابهای دریافتنی | فروش نسیه | ۳٫۰۰۰ | ||
| ۹ ژوئن | درآمد فروش | فروش نسیه | ۳٫۰۰۰ |
در سیستم ادواری نیازی به ثبتهای مربوط به بهنگام سازی موجودی کالا در زمان فروش نمی باشد. حسابداری مربوط به نخفیفات فروش، برگشتیهای فروش، و کمک هزینه های فروش، مشابه ثبتهای سیستم دائمی می باشد، به استثنا این مطلب که، نیازی به ثبتهای مربوط به بروز رسانی موجودی کالا و بهای تمام شده کالاهای فروخته شده نمی باشد.
بهای تمام شده کالاهای فروخته شده (که بهای تمام شده فروش نیز نامیده می شود) مهمترین هزینه در کسب و کارهایی است که همانند شرکت اسمارت تاچ، به خرید و فروش کالاها می پردازند. این هزینه نمایانگر بهای تمام شده کالاهایی می باشد که به مشتریان فروخته می شود. در یک سیستم ادواری، بهای تمام شده کالاهای فروخته شده طبق فرمولی که در شکل ۵-۲ A نشان داده شده است، محاسبه می گردد.
بهای تمام شده کالاهای فروش رفته در سیستم ادواری
بهای تمام شده کالاهای فروش رفته، صرفنظراز سیستم ثبت موجودی کالا(دائمی یا ادواری)، باید یکسان باشد. همانطور که در سیستم دائمی دیدیم، بهای تمام شده کالاهای فروخته شده، به سادگی مجموع مبالغی می باشد که در حساب بهای تمام شده کالاهای فروش رفته موجود می باشند.
در سیستم ادواری بهای تمام شده کالاهای فروش رفته به روش متفاوتی محاسبه می گردد. در پایان هر دوره مالی، برای محاسبه بهای تمام شده کالاهای طی دوره مالی، از ترکیب چندین حساب استفاده می کند. شکل ۵-۲ A نحوه انجام این محاسبات را نشان می دهد:
شکل زیر نحوه محاسبه بهای تمام شده کالاهای فروش رفته شرکت موزیک گرک در سال ۲۰۱۴ را نشان می دهد:
| بهای تمام شده کالاهای فروش رفته : | |||
|---|---|---|---|
| موجودی اول دوره | ۳۸٫۶۰۰ | ||
| خرید | ۹۱٫۴۰۰ | ||
| کسر می شود: تخفیفات خرید | ۳٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود: برگشتیها و کمک هزینه های خرید | ۱٫۲۰۰ | ||
| فروش خالص | ۸۷٫۲۰۰ | ||
| هزینه های حمل کالاهای خریداری شده | ۵٫۲۰۰ | ||
| بهای تمام شده کالاهای موجود | ۱۳۱٫۰۰۰ | ||
| کسر می شود: موجودی پایان دوره | ۴۰٫۲۰۰ | ||
| بهای تمام شده کالاهای فروش رفته | ۹۰٫۸۰۰ |
بهای تمام شده کالاهای فروش رفته به عنوان اولین هزینه در صورت حساب سود و زیان واحد های بازرگانی گزارش می شود. و بلافاصله بعد از آن فروش خالص (در یک صورت سود و زیان چند مرحله ای) گزارش می شود.
شکل ۵-۳ A صورت حساب سود و زیان شرکت موزیک گرک را نشان می دهد.
شرکت موزیک گرک
صورت سود و زیان
سال منتهی به ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴
| درآمد فروش | ۱۶۹٫۳۰۰ | |||
| کسر می شود: برگشتیها و کمک هزینه های فروش | ۲٫۰۰۰ | |||
| تخفیفات فروش | ۱٫۴۰۰ | |||
| خالص درآمد فروش | ۱۶۵٫۹۰۰ | |||
| بهای تمام شده کالاهای فروش رفته: | ||||
| موجودی کالای اول دوره | ۳۸٫۶۰۰ | |||
| خریدها | ۹۱٫۴۰۰ | |||
| کسر می شود: تخفیفات خرید | ۳٫۰۰۰ | |||
| کسر می شود: برگشتیها و کمک هزینه های خرید | ۱٫۲۰۰ | |||
| خرید خالص | ۸۷٫۲۰۰ | |||
| هزینه حمل کالاهای خریداری شده | ۵٫۲۰۰ | |||
| بهای تمام شده کالاهای موجود | ۱۳۱٫۰۰۰ | |||
| کسر می شود: موجودی پایان دوره | ۴۰٫۲۰۰ | |||
| بهای تمام شده کالاهای فروخته شده | ۹۰٫۸۰۰ | |||
| سود ناخالص | ۷۵٫۱۰۰ |
شکل ۵-۴ A صورت سود و زیان در سیستم دائمی و ادواری را با هم مقایسه می کند:
| سیستم دائمی | سیستم ادواری | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| تاریخ ۱ ژانویه : خرید ۵۰۰$ کالا با شرط اعتباری ۱/۱۰ ، ۱۵/n | ||||||
| حساب | بدهکار | بستانکار | حساب | بدهکار | بستانکار | |
| موجودی کالا | ۵۰۰ | خرید | ۵۰۰ | |||
| حسابهای پرداختنی | ۵۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۵۰۰ | |||
| تاریخ ۴ ژانویه : خریدار ۱۰۰$ از کالاها را برمیگرداند، زیرا در اندازه ای که سفارش داده بود، نیستند | ||||||
| حساب | بدهکار | بستانکار | حساب | بدهکار | بستانکار | |
| حسابهای پرداختنی | ۱۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۱۰۰ | |||
| موجودی کالا | ۱۰۰ | برگشتیها و کمک هزینه های خرید | ۱۰۰ | |||
| تاریخ ۱۰ ژانویه : خریدار فاکتور خرید را در دوره تخفیف تسویه می کند و ضمن برخورداری از تخفیف وجه آن را پرداخت میکند | ||||||
| حسابهای پرداختنی | ۴۰۰ | حسابهای پرداختنی | ۴۰۰ | |||
| موجودی کالا | ۴ | تخفیفات خرید | ۴ | |||
| موجودی نقد | ۳۹۶ | موجودی نقد | ۳۹۶ | |||
| تاریخ ۱۲ ژانویه : خریدار مبلغ ۱۵$ بابت هزینه های حمل فاکتور مربوط به تاریخ ۱ ژانویه می پردازد | ||||||
| موجودی کالا | ۱۵ | هزینه های حمل کالاهای خریداری شده | ۱۵ | |||
| موجودی نقد | ۱۵ | موجودی نقد | ۱۵ | |||
| توجه کنید که بهای تمام شده کالاها شده یکسان می باشند |
||||||
سیستم دائمی : موجودی کالا برابر با ۴۱۱$ می باشد
ادواری : خریدها منهای برگشتیها منهای تخفیفات بعلاوه هزینه حمل کالاهای خریداری شده برابر با ۴۱۱$ می باشد
۱٫ مدیریت منابع انسانی
معنای منابع انسانی
منابع انسانی یک سازمان، متشکل از تمامی تلاش ها، مهارتها یا توانایی های، تمامی افرادی است که برای آن سازمان کار می کنند. بعضی سازمانها، ممکن است به منابع انسانی “کارکنان”، و یا “نیروی کار” و یا “پرسنل” و یا “کارمندان” بگویند. اما تعریف اولیه در مورد همه اینها یکسان می باشد. تمامی کسانی که برای یک سازمان کار می کنند، کارگر به حساب می آیند. اگرچه، سازمان ممکن است تنها به افرادی که کارهای یدی (دستی) انجام می دهند، کلمه کارگر را اطلاق نماید و سایرینی را که کار دستی انجام نمی دهند بعنوان “کارکنان” بشناسد. مدیریت یک سازمان قرار است تا منابع انسانی اش را به مناسبترین شیوه اداره کند، تا کارکنان در مسیری که بهترین منافع را برای سازمان به ارمغان بیاورد بخوبی کار کنند. و همینطور به خودشان نیز نفع برسانند. به همین منظور، ضروری است تا روابط خوبی بین تمامی کارکنان برقرار گردد.
عملکرد منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی، اشاره به فعالیتهایی می کند که کارکنان متخصصی که مسئولیت هدفمند سازی کارکنان در سازمان را برعهده دارند، انجام میدهند. مدیر بخش منابع انسانی، مسئولیت ایجاد و اجرای استراتژیهای مربوط به منابع انسانی در یک سازمان را دارا می باشد. کارکنان بخش منابع انسانی مسئولیتشان اینست که برای رسیدن به این هدف به مدیریت و همینطور به کارکنان دیگر ، راهنمایی و یاری برسانند. در یک معنا، شغل آنها اینست که اشخاص را مدیریت کنند. آنها اینکار را با بدست آوردن، حفظ و توسعه منابع انسانی سازمان انجام می دهند. سیاستهای بخش منابع انسانی بر روی کل نیروی کار سازمان تاثیر می گذارد. از اینرو، آنها هم در قبال منافع مدیریت و هم در قبال منافع کارکنان مسئولیت دارند.
فرهنگ سازمانی
متخصصان منابع انسانی، در موقعیتی هستند که می توانند فرهنگ یک سازمان را گسترش دهند. از این رو، آنها به سادگی نمی توانند وضعیتهای موجود را بپذیرند. آنها باید فعال باشند، بتوانند تغییرات را پیش بینی کنند، و در زمان مناسب کار مناسب را انجام بدهند. در سازمانهای مختلف، محیطهای متفاوت و شیوه های متفاوتی برای انجام این امور وجود دارد. ممکن است بسیاری باورها و ارزش های مشترک در بین سازمانها وجود داشته باشد. وقتی که درک این باورها و ارزشهای مشترک بخشی از یک تفکر جمعی کارکنان یک سازمان می شود، منجر به استقرار “فرهنگ سازمانی” می گردد. این اتفاق بدین دلیل می افتد که تمامی کارکنان برای یک هدف مشترک ، به نام بهره وری سازمان در کارند. و درو اقع بخشی از یک کل واحد هستند.
تاثیرات داخلی و خارجی
تعاملات مدیریت با با انواع نیروهای داخلی و خارجی، منجر به شکل گیری یک فرهنگ سازمانی خاص می گردد. شکل زیر، برخی روابط متقابل را که فرهنگ سازمانی را تشکیل می دهند، تشریح کرده است.
عوامل داخلی و خارجی تاثیر گذار بر فرهنگ سازمانی
اهداف و مقاصد یک سازمان، مسئولیت ایجاد فرهنگ سازمانی را بعهده دارند، که چشم اندازی هستند که توسط مدیران رده بالا در نظر گرفته می شود. فرهنگ سازمانی تحت تاثیر، سیاستها، ساختار، مهارتهای کارکنان، نگرش، و کیفیت رهبری، قرار دارد. همچنین محیط بیرونی که متشکل از مشتریان، رقبا، قوانی دولتی، تامین کنندگان و غیره می باشد، نقش مهمی در شکل گیری فرهنگ سازمانی دارد. توانایی تصمیم گیری مدیریت، و ایجاد کانالهای ارتباطی موثر، و استفاده از آخرین فناوریهای روز، نیز عواملی هستند که در شکل گیری فرهنگ سازمانی تاثیر گذارند.
فعالیتهای منابع انسانی در مدیریت
اگر چه، رسیدگی به وضعیت اشخاص در سازمان بر عهده بخش منابع انسانی می باشد، هر شخصی که در یک پست مدیریتی یا نظارتی قرار دارد مانند مدیران، سرپرستان، سر کارگرها، و غیره، مجبور به انجام برخی عملیات مرتبط با نیروی انسانی هستند. آنها ممکن است در مورد عملکردهایی که در ادامه ذکر خواهیم کرد، با وظایف بخش منابع انسانی درگیر شوند.
- انتخاب کارکنان
- مستقر کردن کارکنان جدید
- آموزش و توسعه
- ارزیابی عملکرد
- شیوه های کار
- ساختار کار
- اجرای روشهای انضباطی
- انگیزه
- ارائه کانالهای ارتباطی
- اجرای خط مشی ایمنی
- تغییر برنامه ریزیهای مرتبط با کارکنان
- و …
بخش منابع انسانی برای اجرای فعالیتهای فوق از این اشخاص پشتیبانی می کند.
متخصصان (کارشناسان) منابع انسانی
سازمانهای مدرن، در اندازه و پیچیدگی بسیار رشد کرده اند. تغییرات در محیط آنها با سرعتی اتفاق می افتد که هرگز قبلها اتفاق نیفتاده است. از این رو، تقسیم کار در کادر مدیریتی ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد، که نتیجه آن ایجاد مدیران تخصصی برای بخشهای مخالف سازمانها شده است. متخصصان منابع انسانی را می توان به سه گروه تقسیم بندی کرد، کارکنان ارشد منابع انسانی، مشاوران منابع انسانی، و مدیران منابع انسانی. اگر چه حضور یا عدم حضور آنها بستگی به اندازه و تعداد فعالیتهای یک سازمان دارد.
کارکنان ارشد منابع انسانی
کارکنان ارشد منابع انسانی، مدیران و کارگردانان بخش منابع انسانی می باشند که در کارشان متخصص هستند. وظایف اصلی آنها به شرح زیر می باشد:
- تدوین سیاست گذاریهای مرتبط با پرسنل سازمان
- پذیرش کارکنان
- بکارگیری کارکنان
- توصیه به مدیران سایر بخشها در مورد فعالیتهای مرتبط با منابع انسانی
- انعکاس دیدگاه های نیروی کار، به مدیران سایر بخشها
میزان موفقیت فعالیتهای بخش منابع انسانی، به میزان زیادی وابسته به این مطلب است که، کارکنان ارشد منابع انسانی، چقدر در انجام وظایفشان موثر و کارآمد باشند.
مشاوران منابع انسانی
مشاوران منابع انسانی، وظایف اجرایی ندارند. بلکه آنها بعنوان مشاوران داخلی سازمان عمل می کنند. آنها معمولآ درباره موارد زیر توصیه ها و مشاوره هایشان را ارائه می دهند:
- برنامه ریزی نیروی انسانی
- روابط صنعتی
- توسعه مدیریت
- ارزیابی و مسائل مربوطه (بعنوان مثال، بررسی تاثیر آخرین تغییرات در قوانین استخدامی کشور)
مدیران منابع انسانی
مدیران منابع انسانی، جزء کارکنان بخشهای اداری سازمان می باشند که مسئولیت عملیات جاری و روزمره بخش منابع انسانی را به عهده دارند. بعد از اینکه تصمیمی توسط مدیریت ارشد گرفته شد، باید انواع روشها و اسناد و مدارک مرتبط با آن تصمیم تولید شود. برای مثال، اگر یک تغییر کوچک در سیاستهای سازمان، در مورد ترک کار بدیلی بیماری و نحوه پرداخت آن صورت بپذیرد، باید برخی اسناد و مدارک اصلاح شوند تا این تغییر در آنها منعکس گردد. اگر تغییری در سیاستهای ایمنی سازمان صورت بپذیرد، بیانات تجدیدنظر شده، باید تهیه شوند و به تمامی کارکنان توزیع شوند.
علاوه بر این، بخش منابع انسانی، درگیر با تمامی جزئیات تمهیدات فعالیتهای پرسنل در سایر بخشها می باشد. بخش منابع انسانی، باید سوابق مرتبط با تمامی پرسنل را ایجاد و نگهداری نماید. همچنین اطلاعات مربوط به این سوابق باید در مواقع لازم بروز رسانی گردند.
جنبه های استراتژیک مدیریت منابع انسانی
جنبه های استراتژیک (راهبردی) مدیریت منابع انسانی به شرح زیر می باشد:
- نوآوری: آنها باید به ایده های جدیدی که منجر به منابع انسانی کارآمدتر و موثر تر می شود، بیندیشند.
- برنامه ریزیهای بلند مدت: آنها باید در مورد برنامه ریزیهای بلند مدت منابع انسانی یک سازمان تدبیر کنند، تا مطابق یک شیوه سیستماتیک بتوانند اهداف و مقاصد سازمان را برآورده کنند.
- وظایف مشاوره ای: آنها در مورد فعالیتهای منابع انسانی باید به مدیران سایر بخشها یاری برسانند، تا جنبه های عملیاتی مرتبط با سیاستهای منابع انسانی به شیوه ای موثر ایفا گردد. اگرچه، درگیری بخش منابع انسانی با این امور، تا حدود زیادی بستگی به ساختار و اندازه کلی سازمان دارد.
مدیر منابع انسانی
اثر بخشی مدیر منابع انسانی تحت تاثیر ویژگیهای شخصی وی و همینطور توانمدیهای مدیریتی وی می باشد.
مدیر منابع انسانی بعنوان یک فرد
مدیر منابع انسانی یک شخص می باشد. برخی از مدیران مرد هستند و یا ممکن است زن باشند. هر دو می توانند در کارشان بسیار موفق باشند، مدیر منابع انسانی همانطوری رفتار می کند که سایر انسانها ممکن است رفتار کنند، و قطعآ تحت تاثیر احساسات، عواطف، احتیاجات، انگیزه ها، صداقتش قرار دارد. به منظور اجرای بهتر وظایف منابع انسانی، باید بالاتر از عقاید شخصی، تعصبات، و نگرشهایش رفتار کند. مدیر منابع انسانی باید تلاش کند تا در موقعیتهای مختلف و متضاد ، بی طرفانه رفتار کند. علاوه بر این، باید قدرت و توانایی این را داشته باشد که بین دیدگاه های متضاد مدیریت و کارکنان یک مصالحه قابل قبول برقرار کند. و این نیازمند یک شخصیت قوی و شناخت رفتارهای انسانی می باشد. یک مدیر منابع انسانی، که قادر باشد اینکارها را انجام بدهد، قطعآ در شغلش موفق خواهد بود.
مدیر منابع انسانی به عنوان یک مدیر
مدیر منابع انسانی بعنوان یک مدیر، مسئولیت فعالیتهای مختلف بخش منابع انسانی را بعهده دارد. برنامه ریزی، سازماندهی و هماهنگی، کارهای بخش منابع انسانی، آموزش پرسنل، ایجاد انگیزه در پرسنل، نظارت بر فعالیتهای آنها، و رهبری آنها بر عهده مدیر منابع انسانی می باشد.
مدیر منابع انسانی به عنوان یک مدیر، در مورد تعدادی از فعالیتهای کلیه نیروی انسانی یک سازمان دارای مسئولیتهایی می باشد. او باید تعدادی از زیر دستان را در بخشش مدیریت کند. این زیردستان باید آموزش دیده باشند و انگیزه کافی داشته باشند تا منافع سازمان را به بهترین شکل ممکن برآورده سازند. از اینرو، مدیر منابع انسانی باید دانش عالی از جنبه های کاربردی کار داشته باشد، و همینطور مهارتهای روابط عمومی بالایی نیز داشته باشد.
روابط صنعتی
با هر کارگری در یک سازمان، باید به شیوه ای عادلانه و باوقار مورد رسیدگی قرار بگیرد. اگرچه، همواره بدلیل تضادهایی که در دیدگاه مدیریت و کارگران وجود دارند، همواره مشکلاتی پیش می آیند. اینگونه مشکلات در تمامی سازمانها وجود دارند. به این موارد “نیروهای مخالف” بین کارگران و مدیران گفته می شود. در اینگونه موقعیتها، نقش مدیر منابع انسانی ، نقش بسیار دشواری می باشد، زیرا:
- کارگرها فکر می کنند که پرسنل منابع انسانی توسط مدیران کنترل می شوند، و تنها به منافع مدیریت فکر می کنند
- مدیران شرکت به مدیر منابع انسانی مشکوک هستند و فکر می کنند که آنها دنبال راه حلی هستند که تنها برای کارگران مفید باشد
در چنین محیطی، که هر دو طرف به شما بی اعتماد هستند، یعنی هم مدیریت و همچنین کارکنان به شما بی اعتماد هستند، مدیر منابع انسانی، باید با اعتماد هر دو طرف را جلب کند. این نقش یک نقش خیلی ماهرانه و دیپلماتیک می باشد که وی باید بخوبی آنرا اجرا کند. او باید به هر دو سمت ماجرا توجه داشته باشد و نه به بخشی از آن. او ضمن اینکه منافع مدیریت را باید حفظ کند در همان زمان باید منافع کارکنان را نیز در نظر داشته باشد. در واقع او به عنوان واسطه ای بین مدیریت و کارکنان عمل می کند. و باید بین هر دو طرف هماهنگی ایجاد نماید.
نقش بخش منابع انسانی
یک سازمان بسته به اندازه و فعالیتهایش به بخشهای مختلفی تقسیم می شود. برخی بخشها مربوط به فعالیتهای اصلی سازمان مثل تولید و فروش می باشند. سایر بخشها خدماتی را ارائه می دهند که در افزایش کارآیی بخشهای اصلی سازمان یاری می رساند. یکی از مهمترین بخشهایی که اینگونه کار می کند بخش منابع انسانی می باشد. بخش منابع انسانی خدماتی به موارد زیر ارائه میدهد:
- به سایر بخشها
- کارکنان سازمان (و بصورت مستقیم یا غیر مستقیم به اعضای خانواده های کارکنان)
- به سازمان به عنوان یک کل واحد
در معنای لغوی واژه بخش منابع انسانی ممکن است بعنوان یک بخش “غیر سازنده” مطرح شود. اما از نظر کیفیت و بهره وری این بخش یک نقش اساسی را در پیشبرد کل سازمان دارد. زیرا به یکی از مهمترین منابع سازمان ، یعنی منابع انسانی، رسیدگی می کند.
سیاست های منابع انسانی
سیاست گذاری، مهمترین جنبه در برنامه ریزی کلی فعالیتهای یک سازمان می باشد. یک سیاست بیان می کند که سازمان قصد دارد چگونه به اهداف کلی اش برسد. برای رسیدن به اهداف سازمان، و سود دهی در کل سازمان- از جمله نیروی کار سازمان- باید مطابق با چارچوب سیاستهای مدیران کل پیش رفت. این سیاستها باید با مشورت با مشاوران زیر تعیین گردند:
- مدیر منابع انسانی و زیر دستان ارشد وی
- اگر لازم باشد، با نمایندگان اتحادیه های کارگری، و انجمن کارکنان
یک سیاست منابع انسانی باید مبتنی بر اصول حاکم بر روابط بین سازمان و نیروی انسانی باشد. سیاست باید :
- با اصطلاحات شفاف بیان گردد
- توسط همه (کارکنان و مدیران) به سادگی قابل درک باشد
- تاثیر استانداردی بر تمامی کارکنان داشته باشد
سیاست منابع انسانی باید بر روی جنبه های زیر تمرکز کند:
- رویه های شفاف و با ذکر جزئیات کامل، با توجه به فعالیتها مختلفی که مشخص شده اند مانند استخدام، گزینش، ارتقاء، و آموزش کارکنان
- فعالیتهای مربوط به اقلیم مناسب کار و رضایت کارکنان
دیدگاه بلند مدت از سیاست های منابع انسانی باید بر روی مثالهای زیر تمرکز داشته باشد:
- طی یک سیاست ، باید فرصتهای برابر(صرفنظر از جنسیت، سن، و باورها) برای پیشرفت برقرار باشد
- فعالیتهای آموزش و توسعه، باید برای همه کارکنان فراهم باشد
- هر کارمند، باید حق این را داشته باشد که رفتارهای مربوط به امور انضباطی به صورت عادلانه در مورد وی اجرا شود
- مذاکرات با کارکنان یا نمایندگان آنها باید با عدالت انجام شود تا منافع سازمان و همینطور کارکنان هر دو، برآورده گردد
برنامه های عملیاتی
بعد از اینکه سیاستهای کلی تعیین شد، بخش منابع انسانی نیاز دارد تا برنامه های عملیاتی اش را ایجاد کند. این برنامه ها معمولآ بصورت سال به سال تعیین می شوند. معمولآ این برنامه های عملیاتی در مورد مسائلی مانند موارد زیر می باشند:
- راه اندازی برنامه های ابتدایی مرتبط با نیروی کار (برنامه های منابع انسانی)
- استخدام
- پاداش
- آموزش و توسعه
- سلامت و ایمنی
- رفاه کارکنان
- روابط صنعتی
- توجه به نارضایتی ها و روش های انضباطی و غیره
تاثیرات سیاستهای خوب منابع انسانی
وقتی یک شرکت می خواهد شرایط کاری خوبی را ایجاد کند. باید مقدار قابل توجهی سرمایه گذاری در بخشهای منابع انسانی داشته باشد. اما این هزینه، ارزشمند است، زیرا، فرمولاسیون و پیاده سازی سیاستهای خوب در بخش منابع انسانی، منجر به درک بهتری در کل سازمان می گردد. تاثیرات سیاستهای بخش منابع انسانی می تواند در تمامی فعالیتهای سازمان دیده شود. اهمیت این مساله بدین علت است که هر بخشی برای انجام امورش، باید از تلاش انسانها استفاده کند. پس از اتخاذ سیاستها، باید توسط مدیران، سرپرست ها، و سر کارگران هر بخشی این سیاستها پیاده شوند.
مسئولیتهای بخش منابع انسانی
مدیر منابع انسانی، در قبال افرادیکه در یک سازمان کار می کنند، فعالیتهای آنها، و روابط بین سازمان، مسئول می باشد.
وظایف اصلی آن دو سویه است:
- گردآوری کلیه کارکنان یک سازمان، که بدون تلاش مشترک آنها سازمان نمی تواند موفق شود.
- توسعه و تشویق علایق مشارک پرسنل برای موفقیت سازمان.
این کار آسانی نیست. در یک سازمان تعداد زیادی فرد وجود دارند که طیف گسترده ای از شخصیت های متفاوت، نگرش های متفاوت، نیازها و نظرات متفاوت را شامل می باشد. هر چقدر سازمان بزرگتر باشد، ایجاد وحدت و هماهنگی سختتر می شود. برای رسیدن به این هدف، بخش منابع انسانی، متعهد فعالیتهای گسترده زیر می شود. بسته به اندازه سازمان، این وظایف توسط بخشهای جداگانه ای انجام می شود.
بخش استخدام
این بخش، مسئولیت تامین نیروی انسانی کافی را بعهده دارد. این بخش در تمامی مراحل استخدام، استقرار، آموزش، توسعه، انتقال، ترفیع، بازنشستگی، با تک تک پرسنل در ارتباط می باشد. همچنین مسئولیت ثبت و نگهداری سوابق مرتبط با همه کارکنان بر عهده بخش استخدام می باشد.
بخش ترفیع
این بخش معمولآ جزئی از بخش استخدام می باشد، و مسئولیت آن، ارزیابی شایستگی کارکنان برای ترفیع و ارتقاء می باشد. این بخش توصیه هایی را برای ترفیع ارائه می دهد، که سپس به رده های بالاتر برای انجام کارهای ضروری دیگر ارسال می شود.
بخش آموزش و توسعه
این بخش مسئولیتهای زیر را برعهده دارد:
- آموزش تازه واردان، بدین منظور که مطمئن شوند قادر به انجام موثر وظایفشان در سازمان باشند.
- مسئولیت اینکه فعالیتهای آموزشی و توسعه بصورت منظم صورت پذیرند. این بخش باید کارگاههای داخلی، برنامه های خارجی، و آموزش از راه دور را مدیریت کند.
بخش پزشکی
این بخش برای حصول اطمینان از بهداشت و درمان پرسنل می باشد. این وظیفه با استفاده از خانه های پزشکی داخلی یا خارجی قابل اجرا می باشد. اگرچه، کمکهای اولیه باید در سازمان موجود باشند و درمانهای فوری و سرپایی برای آسیبهای جزئی و حادثه ها قابل اجرا باشند. همچنین معاینات پزشکی دوره ای باید صورت پذیرد. اگر یک سازمان امکانات بهداشتی و پزشکی مناسب را برای کارکنانش فراهم کند، می تواند مطمئن شود که مقدار “نفر در ساعت” کمتری هرز می رود.
ستاد رفاهی
این بخش معمولآ به دو بخش تقسیم می گردد:
- بخش ایمنی: وظیفه این بخش پیدا کردن مناطق خطر و از بین بردن آنها توسط اقدامات ایمنی مناسب و کارآمد می باشد، سازمانهای بزرگ، معمولآ ماموران ایمنی را استخدام می کنند تا این وظایف را انجام دهند.
- بخش خدمات کارکنان: این بخش مربوط به طیف گسترده ای از فعالیتها مانند کافه تریا، امکانات تفریحی، برنامه های تعطیلات، امکانات قانونی و … می باشد. محدوده این وظایف بستگی به بزرگی و وضعیت مالی سازمان دارد.
بخش روابط صنعتی
این بخش در رابطه با روشهایی برای راه اندازی و نگهداری بخشهای در ارتباط با پرسنل می باشد. مانند حل نارضایتی ها در کف فروشگاه و … .
۲٫ برنامه ریزی، گزینش، و استخدام نیروی انسانی
توسعه سازمان
امروزه در دنیای کسب و کارها، تعداد شرکتهای کوچک بسیار بیشتر از شرکتهای بزرگ می باشد. در شرکتهای کوچک بسیاری از وظایف مدیریتی مختلف توسط یک نفر صورت می پذیرد. یک مدیر، ممکن است فعالیتهای مربوط به بازاریابی، فروش، مدیریت کل، و منابع انسانی رو انجام دهد. یک مدیر تولید ممکن است با عملیات تولید، بسته بندی، و ارسال کالاها درگیر باشد. یک مدیر مالی ممکن است در قبال امور مالی، و همچنین خرید درگیر باشد. در شرکتهای کوچک مشکلات کمتری وجود دارد و به آسانی با آنها برخورد می شود. اما هنگامی که اندازه یک سازمان بزرگ می شود، وظایف بسرعت رشد می کنند و عملآ برای یک نفر مدیریت اینهمه کار غیر ممکن می شود. و نمیتواند بصورت موثر و کارآمد تمام وظایف را مدیریت کند. در این مرحله، نیازی به وجود می آید که برای هر بخشی مدیر متخصصی متناسب با آن بخش گمارده شود.
دلیل اینکه مدیر منابع انسانی از ضروریات می باشد
در حالیکه در شرکتهای کوچک، کارکنان در تغییرات ناگهانی، استفاده می شوند، یا برای تصمیمات گوناگون در مورد کارشان با یک مدیر تعامل دارند، اما در شرکتهای بزرگ ارتباط برقرار کردن با مدیران برای وظایف روزانه بسیار مشکل است. وقتی یک سازمان رشد می کند و بزرگ می شود، حجم فعالیتها و پیچیدگی آنها بیشتر می شود. از آنجا که منابع انسانی در بین تمامی بخشها مشترک می باشد، فعالیتهای بخش منابع انسانی، گوناگون و پیچیده می باشند. از این رو لازم است تا در اینگونه مواقع یک بخش منابع انسانی تمام عیار به همراه یک مدیر شایسته و کارآمد منابع انسانی موجود باشد.
منابع انسانی یا برنامه ریزی برای نیروی انسانی
فعالیتهای مرتبط با “برنامه ریزی منابع انسانی” یا “برنامه ریزی نیروی انسانی” بسیار پیچیده است و می تواند به شرح زیر خلاصه گردد.
“این یک استراتژی است که بدست آوردن، استفاده، بهبود، و حفظ یک سازمان ، کار منابع انسانی است.”
در عمل، فعالیتهای مربوط به برنامه ریزی نیروی انسانی، شامل پیش بینی، تخمین زدن تقاضای کار در آینده ، در یک سازمان می باشد. این فعالیتها، شامل سیاستگذاریها و برنامه ریزی هایی می باشد که طی آن مطمئن می شوند، تعداد کافی و از نوع کافی پرسنل برای برآوردن این نیازها موجود باشند و در ضمن آموزش نیز دیده باشند. ما می توانیم بگوییم که این موارد مهم، طبق لیست زیر می باشند:
- استخدام و آموزش پرسنل کافی و مناسب
- حفظ و نگهداری کارکنان
- استفاده موثر از نیروی کار
- بهبود عملکرد پرسنل
- اخراج کارکنان در صورت نیاز
چهار نوع از پرسنل هستند که در برنامه ریزی منابع انسانی بسیار مهم می باشند. و در مورد هرکدام از این طبقه بندیها باید تصمیمات متفاوتی گرفته شوند که در ادامه می آیند:
| طبقه بندی | تصمیماتی که در مورد آنها باید گرفته شود | |
|---|---|---|
| پرسنل موجود |
|
|
| پرسنل جدید |
|
|
| کارکنان بالقوه |
|
|
| ترک کار کرده ها |
|
منابع انسانی یا برنامه ریزی نیروی انسانی یک کار ساده و کوتاه مدت نمی باشد. معمولآ این کار برای دوره های بلند مدت مانند دوره های پنج ساله انجام می شود. در طول این دوره، عوامل مختلفی می تواند در پیش بینی های بخش منابع انسانی تاثیر گذار باشد. با توجه به این مطلب، مدیران منابع انسانی باید به حد کافی انعطاف پذیری داشته باشند تا بتوانند برنامه هایشان را تغییر بدهند. عواملی که باعث تغییر در برنامه ریزی های بخش منابع انسانی می باشند می توانند به شرح زیر باشند:
- اقتصاد کشور
- روند اقتصاد جهانی
- روند سیاسی و مقررات دولتی
- فعالیتهای اتحادیه های کارگری
- روند جمعیت
- سیاست مهاجرت
- توسعه تکنولوژی
- محدوده محصول و تقاضای مصرف کننده ها
- سیاست ها و ساختار مدیریت
اولین گام در برنامه ریزی نیروی انسانی، نیازمند به مطالعه تمام سطوح نیروی کار موجود است. این نشان می دهد که کجا و چگونه نیروی انسانی باید استفاده شود، و در کجا نیروی کار زائد یا کمبود نیروی کار وجود دارد. این فرآیند نیازمند به تحلیل نیازهای سازمانی و نیروی انسانی، مبتنی بر نیازهای عملیاتی سازمان دارد. در مرحله بعد مدل نیروی انسانی برای تخمین نیازهای آینده تولید می شود. سپس این مدل با وضعیت واقعی کسب و کار مقایسه می شود. این مقایسه انجام می شود تا تغییرات مورد نیاز با توجه به موارد زیر شناسایی گردد:
- توسعه سازمانی
- تغییرات در ساختار کار
- ارزیابی مجدد مشاغل
- استخدام مورد نیاز یا نیروی کار اضافی
- تغییرات در الگوهای کار
- نیازهای آموزش و توسعه
- پیاده سازی
- نظارت
بر اساس اطلاعات بدست آماده از این تحلیل ها، پیش بینی های بعدی برای توسعه در آینده ، بهتر می تواند صورت پذیرد. هرچند، پیش بینی ها را هیچگاه نمی توان بصورت قطعی انجام داد، تخمین های منطقی برای نیازهای آینده می تواند انجام پذیرد. شکل زیر فرآیند برنامه ریزی برای نیروی انسانی را نشان می دهد:
کنترل نیروی انسانی به شیوه خود کنترلی
اگر خود کارکنان در برابر فعالیتهایشان احساس مسئولیت کنند، سطوح هزینه های نیروی انسانی می تواند کنترل شود. برای رسیدن به این هدف، میتوان پاداش هایی را به پرسنل پیشنهاد کرد، و این پاداشها می تواند مطابق هزینه های بخش مربوطه و سطوح کارایی آن بخش باشد. طبق این سیستم، پاداشها نسبت به کارایی در هزینه ها و صرفه جویی ها به کارکنان اعطا می شود. این روش تنها در صورتی می تواند استفاده شود که پرسنل بتوانند در مدیریت هزینه های بخش خاصی مشارکت داشته باشند. برخی از پیشنهادات که از سمت کارکنان مطرح می شامل موارد زیر می باشند:
- پرسنل میتوانند مدیریت را در مورد مشکلات عملیاتی یا کار مطلع کنند
- مشاغلی که بودجه بیش از حد دارند، بصورت داوطلبانه می توانند کاهش یابند و یا اینکه خاتمه یابند
- پرسنل می توانند در مورد کاهش هزینه ها و یا افزایش بهزه وری پیشنهاد بدهند
- پرسنل می توانند آموزش در سطوح بالاتر را پیشنهاد بدهند
- کارهای اضافی توسط پرسنل موجود به اشتراک گذاشته شود
مشکلات ناشی از گسترش سازمان
وقتی که فرآیند توسعه در یک سازمان آغاز می شود، معمولآ اهمیت مدیر منابع انسانی توسط مدیر کل نادیده گرفته می شود. قبل از توسعه، ممکن است این وظیفه بخشی از وظایف یک مدیر اجرایی باشد، اما در شرایط تغییر، برای وی میسر نیست که توجه کاملی به مسئولیتهای مرتبط با منابع انسانی داشته باشد. در اینحالت مشکلات زیر ممکن است پیش آیند:
- مدیر اجرایی، که قبلآ ضمن انجام سایر مسئولیتهایش، مراقب وظایف منابع انسانی نیز بود، ممکن است قادر نباشد تا سهم خود در توسعه را تنظیم کند.
- توسعه سازمان، منجر به تغییر سیستم،و تغییر قوانین و مقررات در بخشهای مختلف سازمان می شود، بخش منابع انسانی بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرد زیرا قوانین جدید باید برای سازمان بزرگتری چارچوب بندی شود. این قوانین ممکن باعث نارضایتی کارکنان شود.
برای غلبه بر این مشکلات مراحل زیر باید انجام شود:
- باید یک مدیر منابع انسانی بصورت تمام وقت منصوب کردد
- بخش منابع انسانی باید کارکنان بیشتری داشته باشد تا هم مراقب کارهای روتین باشند و هم مراقب برنامه های بلند مدت کاری.
- خطوط جدید ارتباطی باید بین کارکنان و بخشهای مختلف سازمان ایجاد گردد
- گروههای مشاوره ای، متشکل از کارکنانی از بخشهای مختلف، باید راه اندازی شوند تا بواسطه مشارکت کارکنان هماهنگی بیشتری برای پذیرش قوانین و مقررات جدید و تغییرات مرتبط با آنها ، بوجود آید .
- ممکن است کار گروه های کوچکی ایجاد شوند تا اطمینان حاصل شود که احساس تعلق در پرسنل ایجاد شده است. این روش اطمینان می دهد که مقاومت اولیه در برابر تغییرات از طریق ترغیب و ایجاد اعتماد می تواند برطرف شود.
مدیریت علمی
قبل از اینکه مدیریت تبدیل به یک شغل شود، بسیاری از کارگران انواع کارهای مختلفی را انجام می دادند. این سیستم زمان زیادی را هدر می داد و اغلب منجر به ناکارآمدی در برخی از وظایف واگذار شده می گشت. به منظور بهبود در این سیستم و افزایش بهره وری، مدیریت ماهر شروع به سازماندهی مجدد کار در چنین شیوه هایی کرد که طی آن بنا شد هر کارگر وظیفه مشخصی را انجام بدهد. سپس دریافتند که کارگران در انجام یک کار مشخص مهارتهای بیشتری کسب می کنند و و زمان انجام این کارها توسط اشخاص به نسبت زیادی کاهش می یابد.
تقسیم کار
همچنان که انجام هر کار مشخص توسط یک شخص مشخص ادامه یافت، به طور کلی این شیوه بعنوان تخصص در کار یا تقسیم کار شناخته شد. یک کار پیچیده به کارهای منفرد و قابل مدیریت کوچک شکسته شد که به افراد خاص و یا گروههای خاص نسبت داده می شد. دریافته شده بود که یک شغل متشکل از تعدادی کار است، هر چقدر تعداد این کارها (وظایف) کمتر باشد ، آن شخص در انجام آن کارها ماهرتر و کارآمدتر می گردد. شناخته شده ترین مثال از این تخصصها در صنعت اتومبیل می باشد که به هر کارگر کار خاصی واگذار می شود، و قطعات مختلف موتور خودرو از یک خط مونتاژ می گذرند و هر کارگر وظیفه مخصوص خودش را روی یک قطعه مشخص انجام می دهد و ادامه کار را به نفر بعدی واگذار می کند . امروزه تخصص در همه سازمانها تجربه شده است. برای انجام این تخصصها، و بروز رسانی آنها بصورت دوره ای، یک تیم از کارشناسان ممکن است درگیر انجام برخی مطالعات خاص باشند.
سازمانها و مطالعه روشها (مطالعات O & M( Organization and Method Studies
در این شیوه یک بررسی سیستماتیک از ساختار سازمان صورت می پذیرد، روش ها و رویه ها، و مدیریت و کنترل، از پایین ترین تا بالاترین سطح، انجام می شود. هدف این روش اینست که به مقایسه و ارزیابی بهره وری بپردازند تا به اهداف از پیش تعریف شده سازمانی برسند.
مطالعات O & M بیشتر درگیر رویه های مدیریتی، و بکارگیری تکنیک هایی مانند تحقیق در عملیات، مطالعه کار، و تحلیل سیستم ها می باشد. در اصل یک بررسی سیستماتیک از فعالیتها به منظور بهبود استفاده موثر از انسان و سایر منابع مادی می باشد. اساسآ این یک کار تخصصی می باشد که یک هدف اصلی دارد و آن بهبود بهره وری و کنترل در سازمان می باشد. به این ترتیب، می توان به آن بعنوان یک کار ضروری نگاه کرد که باید بخشی از هر سازمانی باشد. بعنوان مثال مطالعات O & M میتواند برای ساده سازی کار اداری انجام شود و هزینه ها را کاهش دهد. ممکن است در نتیجه این مطالعات کاغذ بازی کمتر شود و فعالیتهای غیر ضروری و یا تکراری حذف شوند. ممکن است طی مطالعات به این راه حل برسند که بجای ارسال نامه های داخلی روی کاغذ از شبکه داخلی و ایمیل داخلی استفاده کنند تا در مصرف کاغذ و جوهر پرینتر صرفه جویی گردد.
مطالعات O & M می تواند پایه ای برای نزدیک شدن به هر پروژه ای باشد. مراحلی که باید دنبال شوند به شکل خلاصه در زیر آمده اند:
- ناحیه و یا فرآیندی را که نیاز به بررسی دارد گزینش کنید
- وضعیت فعلی را ثبت کنید
- وضعیت فعلی را تجزیه و تحلیل کنید
- راه حل های جایگزین را طراحی، ارزیابی و بررسی کنید و فرصتهای بهبود یافته را پیشنهاد بدهید
- راه حل انتخاب شده را اجرا کنید. میتوانید این راه حل را بصورت آزمایشی آغاز کنید
- راه حل در حال پیاده سازی را نگهداری و تحت نظارت قرار بدهید. این از این بابت است که اطمینان حاصل شود، راه حلی که باید پیاده سازی می شده است، در حال اجرا می باشد یانه. همچنین باید اطمینان حاصل شود که آیا واقعآ منافع مد نظر حاصل شده است یا نه.
استخدام
واژه استخدام به اولین مرحله در فرآیند پر کردن جاهای خالی در سازمان اشاره دارد. این جاهای خالی بدلایل زیر می توانند بوجود آیند:
- ایجاد موقعیت جدید : ممکن است لازم باشد کارهای کارکنان موجود را افزایش بدهید ویا اینکه بصورت عمومی سازمان را گسترش بدهید. در ابتدا، بخش منابع انسانی باید بررسی کند که آیا کارکنان موجود می توانند کارهای جدید ایجاد شده را انجام بدهند یا نیاز به نفرات جدید دارند.
- استعفا و خاتمه کار در مورد کارمندان موجود: در ابتدا بخش منابع انسانی باید تصمیم بگیرد که آیا باید این جای خالی را پر کند یا نه. ممکن است کار این فرد را بین دیگران تقسیم کند. ممکن است این اتفاق فرصتی باشد تا به طراحی دوباره سهم کار هر کدام از کارکنان بپردازند.
سیاست استخدام
فرآیند استخدام ممکن است به روش های مختلفی آغاز گردد.
استخدام داخلی
- یک جای خالی در سازمان می تواند توسط فردی پر شود که در حال حاضر در موقعیت، یا بخش دیگری مشغول بکار می باشد. می توان از این مساله بعنوان یک فرصت استفاده کرد تا عملیات انتقال پرسنل و یا ترفیع پرسنل را انجام داد. مزایای اینگونه استخدام های داخلی به شرح زیر می باشد:
- کارکنان متوجه می شوند که کارسخت می تواند پاداشی یعنوان ترفیع درجه داشته باشد. و این منجر به رضایت شغلی بیشتر در بین پرسنل می شود.
- مهارتها و پتانسیلهای نامزدهای داخلی برای استخدام، برای مدیر در حال حاضر مشخص است، و به سادگی و بدون درگیر شدن به فرآیند استخدام می تواند آن فرد را به جای خالی ایجاد شده در سازمان منتقل کند.
- کارمندی که ترفیع داده شده است در مورد کار و سازمان شناخت کافی دارد. از اینرو مدت استقرار و آموزش این فرد نسبت به نیروهای جدید کمتر می باشد.
اگرچه ، استخدام داخلی یکسری معایب نیز دارد که به شرح زیر می باشد:
- سازمان فرصت جذب نیروهای جدید را از دست می دهد – مخصوصآ در سطوح مدیریتی – چرا که ممکن است فرد جدید ایده ها و نوآوریهای جدیدی را به سازمان بیاورد.
- سایر پرسنلی که – در نظر گرفته نشده اند – ممکن است حسادت کنند و با کارمند ترفیع داده شده همکاری نکنند.
برای غلبه بر این معایب مدیریت باید کارهای زیر را انجام بدهد:
- فرصت های ایجاد شده را بصورت گردشی بین همه توزیع کند
- گزینش بصورت منصفانه و بیطرفانه انجام شود
- گزینش بر اساس شایستگی و عملکرد باشد
استخدام خارجی
استخدام خارجی به معنای پر کردن جاهای خالی در سازمان از طریق منابع خارج از سازمان می باشد. این منابع می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مدارس محلی
- کالج، کالج تخصصی، و دانشگاه ها
- آژانس های استخدامی
- مشاوران استخدام
- آگهی در روزنامه
- ارسال بر روی وب سایت استخدامی
معرفی شده توسط کارمندان موجود
این روش ترکیبی از منابع داخلی و منابع خارجی می باشد. کارمندان موجود می توانند دوستان یا بستگانشان را که برای آن شغل مناسب هستند پیشنهاد بدهند. اگرچه، باید مراقبت شود که این شیوه باید بصورت عادلانه استفاده شود تا باعث برانگیختن خشم سایر کارمندان نشود.
فرآیند استخدام
قبل از اینکه تصمیمی در مورد استخدام گرفته شود، ضروری است که مطمئن شویم جنبه های مختلف یک استخدام بالقوه در نظر گرفته شده اند. برای این منظور، مراحلی مختلفی باید بکار گرفته شوند.
تجزیه و تحلیل شغل
تجزیه و تحلیل شغل، فرآیندی است که بوسیله آن شرحی برای روش ها و رویه های موجود انجام آن شغل ایجاد می گردد، شرایط فیزیکی که کار باید در آن انجام شود، ارتباط آن شغل با سایر شغلها، و سایر شرایط استخدامی. تجزیه و تحلیل شغل بدین معناست که در واقع چه کاری انجام می شود که مخالف آن اینست که چه کاری باید انجام شود . بنابراین، اگر یک کارمند فعالیتهایی را انجام می دهد که برای انجام شغلش ضروری نمی باشد، این کارها نیز همچنان بخشی از تجزیه و تحلیل شغل می باشند.
با گذشت زمان شغل تغییر ماهیت می دهد. تحولات جدید اتفاق می افتند. پرسنل جدید استخدام می شوند. این مسائل ایجاب می کند که مشاغل مورد بازنگری واقع شوند و تجزیه و تحلیل شوند تا با شرایط تغییریافته، تطبیق داده شوند.
هر شغلی شامل تعدادی وظیفه می باشد. برخی از این وظایف نیاز به مهارتهای تخصصی، دانش، و آموزش دارند. سایر وظایف ممکن است ساده تر باشند. برای توصیف یک شغل در ابتدا لازم است که آن را تجزیه و تحلیل کرد. تجزیه و تحلیل صورت می پذیرد تا موارد زیر درباره آن شغل آشکار شود:
- چه کارهای مختلفی انجام می شود – خواه اینکه آن یک کار تنها باشد و یا اینکه مجموعه ای از کارهای گوناگون باشد.
- کارهای مختلف چگونه انجام می شوند. معنای آن اینست که روش انجام کار در بهترین حالت ممکن چیست.
- چه شایستگیهایی (تحصیلات، آموزش، مهارتها و …) و چه ویژگیهایی (بینایی خوب، شنوایی خوب، صدای دلنشین و …) باید در نامزد آن شغل وجود داشته باشد.
- نامزد دریافت شغل، برای چه و نزد چه کسانی مسئول می باشد.
هدف از تجزیه و تحلیل شغل این نیست که یک شیوه ایده آل را توصیف کنیم بلکه هدف اینست تا به مدیریت نشان بدهیم اجزاء مختلف سازمان در حال حاضر چگونه مشغول ایفای وظایفشان هستند. تجزیه و تحلیل مشاغل بخش منابع انسانی را قادر می سازد تا مشاغل مختلف را با هم مقایسه کنند. این پروسه اطلاعاتی را درباره وضعیت مشاغل گوناگون گرد آوری می کند که برای ارزیابی مشاغل و یا آموزش می توان از این اطلاعات استفاده کرد. اطلاعات مربوط به مشاغل را می توان از طریق منابع مختلفی همچون مشاهده کارگران، مصاحبه، پرسش و پاسخ، تابلوی اعلانات و … جمع آوری کرد. دانش نسبت به ابزارهای کار و عملکرد واقعی کار باید کسب شود. کشف شده است که در مورد کارمندان دفتری پرسشنامه مناسبتر است و در مورد کارکنان فروشگاه مصاحبه بهتر جواب می دهد. شرایط کاری و خطرات کار هنگامی که توسط تحلیلگر مشاهده شوند بهتر توصیف می گردند.
توصیف شغل
نتایج تجزیه و تحلیل شغل منجر به تنظیم شرح کار می شود. شرح کار یک شغل خاص را تعریف می کند. نوشتن شرح کار برای پرسنل تولید، پرسنل دفتری، و سرپرستان خط اول کارهایی هستند که نسبتآ ایجاد شده اند. دو نوع شرح کار وجود دارد که از دیدگاههای زیر با هم متفاوتند:
- شرح کارهای سطح پایین تر که معمولآ توسط بخش منابع انسانی نوشته می شود، اما شرح کار مدیریت توسط هیئت اجرایی خود مدیر و یا مافوق وی نوشته می شود.
- شرح کارهای سطح پایینتر نوشته می شوند تا توسط آنها به مدیریت حقوق و دستمزد، و وظایف روزانه محوله بپردازند و بطور محسوس مشخص اند. از طرف دیگر، شرح کارهای سطح بالاتر بیشتر نزدیک به برنامه های سازمان هستند و طبق طبیعتشان توصیفی نامحسوس هستند.
شرح کار یک شغل خاص را توصیف می کند. هدف شغل را بیان می کند و ارتباط آن شغل را با سایر شغلها یا سایر افراد مشخص می سازد. شرح کار شامل موارد زیر می باشد:
- عنوان شغل، بخش یا گروه، و جزئیات کارگروه مربوطه
- اهداف شغل، برای مثال، در مورد پست ناظر بخش خدمات مشتریان، هدف شغل اینست که اطمینان حاصل کند پرسشها و شکایات مشتریان بی درنگ مورد رسیدگی واقع شود
- لیست وظایف
- مسئولیت ها، شخص برای چه و در برابر چه کسانی مسئولیت دارد
- اطلاعاتی درمورد اشخاص مرتبط با کار – هم اشخاص داخلی و هم اشخاص خارج از سازمان
- اطلاعاتی درباره کار، محیط کار مانند دفتر خصوصی یا محیط باز اداری
- جزئیات ساعات کاری، تعطیلات، مرخصی استعلاجی و …
- جزئیاتی درباره حقوق، اضافه کاری، پاداش، و سایر مزایا
شرح کار جزئیات اطلاعات مرتبط با کار را نشان می دهد، و یک نامزد دریافت شغل را کمک می کند تا تصمیم بگیرد که آیا می خواهد آن کار را بدست آورد یا نه. همچنین به نامزد کسب شغل کمک می کند تا وظایفش را بصورت کامل و بدون شک و شبهه ای بشناسد
ویژگیهای کارمند
ویژگیهای کارکنان جزئیاتی در مورد کیفیتهای پرسنل در اختیار قرار می دهد. همینطور به سازمان کمک می کند تا تصمیم بگیرند که آیا یک نامزد خاص برای احراز آن شغل مناسب می باشد یا نه. جزئیات زیر در ویژگیهای پرسنل موجودند :
- خصوصیات فیزیکی: سن، وضعیت سلامت عمومی و …
- ویژگیهای روحی و روانی: هوشیاری، صبوری و …
- مهارتها: برنامه های کاربردی، دانش فنی و …
- مدارک: تحصیلات، تجربه، دوره های آموزشی و …
- شخصیت: قابل اعتماد، صادق، سختکوش، دلنشین و …
از طریق ویژگیهای پرسنل بخش منابع انسانی می تواند قادر باشد تا با توجه به وضعیت فیزیکی، وضعیت روحی، مهارتها، مدارک و … که در نامزد کسب شغل وجود دارد تصمیم گیری کند که آیا برای انجام شغل مربوطه مناسب می باشد یا نه.
جذب متقاضیان مناسب
پس از تجزیه و تحلیل شغل مربوطه، و همچنین ویژگیهای متقاضی، بخش منابع انسانی آماده است تا نامزدهای مناسب را جذب کند و برای انجام آن شغل بکار گیرد. برای این منظور، آگهی با جزئیات زیر چاپ می شود:
- نام کامل سازمان، آدرس فیزیکی آن، و ماهیت فعالیتش
- عنوان شغل و اهداف آن
- جزئیات وظایف مهم مربوط به شغل
- ویژگیهای پرسنل مورد نظر
- اطلاعات درمورد حقوق و مزایا
- اطلاعاتی در باره نحوه درخواست و مدارک همراه درخواست
فرم درخواست استخدام
در بسیاری از موارد فرم درخواست استخدام برای متقاضیان ارسال می گردد، یا از طریق وبسایت سازمان در اختیار متقاضیان قرار داده می شود تا آن را پر کنند و سپس ایمیل کنند. این کار انجام می شود تا اطمینان حاصل شود که تمامی اطلاعات مربوطه که سازمان به دنبال آن است تهیه شده اند. این شیوه باعث می گردد تا سازمان زمان کمتری را صرف کند و متقاضیانی را که مناسب نیستند در همان ابتدای کار فیلتر کند. فرم درخواست استخدام به شیوه ای طراحی می شود که اطلاعات بصورت ترتیبی خاص از آن استخراج گردد. این به بخش منابع انسانی در گزینش یاری می رساند.
ممکن است برای مشاغل مختلف فرم های درخواست استخدام متفاوتی طراحی گردد. اگر چه، یک فرم درخواست استخدام استاندارد معمولآ اطلاعات زیر را دارا می باشد:
- بخش اول : شامل یکسری اطلاعات استاندارد می باشد از قبلی نام، آدرس، سن، ملیت، محل اقامت، شماره تماس و …
- بخش دوم: اطلاعاتی در مورد شرایط فیزیکی از قبیل قد، وزن، بیماری، و … . این بخش میتواند تصدیق کند که متقاضی از نظر جسمی و روانی در سلامت بسر می برد.
- بخش سوم: شامل اطلاعاتی در مورد تحصیلات و دوره های آموزشی می باشد
- بخش چهارم: تجارب کاری درسایر شرکتها
- بخش پنجم: سرگرمیها، علاقه مندیها. این نوع اطلاعات در مورد مشاغل مدیریتی بسیار حائز اهمیت می باشند
- بخش ششم: اطلاعاتی در مورد محل کار قبلی. برخی اوقات اعتبار شخص را می توان با تماس با کارفرمای قبلی اش سنجید
- بخش هفتم: اطلاعات تکمیلی که در مراحل قبل از قلم افتاده اند
- بخش هشتم: دریافت تاییدیه و تصدیقی از متقاضی که صحت گفته هایش را کتبا تصدیق نماید. امضا و تاریخ در اینجا ضرورت دارد.
پیوست به فرمهای درخواست، رزومه کاری
معمولآ از متقاضیان درخواست می شود که مدارکی را ضمیمه درخواست استخدامشان بکنند. شایع ترین مدارکی که ضمیمه می شوند به شرح زیر می باشند:
- توصیه نامه یا رضایتنامه ای از کارفرمای قبلی، یا سایر افرادی که این شخص را می شناسند، و یا کسانی که ویژگیها ، مهارتها و تواناییهای متقاضی اطلاعاتی دارند.
- یک کپی از مدارک تحصیلی یا مدارک مربوط به دوره های گذرانده شده.
- رزومه – خلاصه ای از جزئیات مربوط به متقاضی به نگارش خودش
گزینش
وقتی که درخواستهای استخدام دریافت شدند، اطلاعات موجود در درخواستهای استخدام با نیازمندیهای شغل مربوطه مقایسه می شوند. از متقاضیانی که واجد شرایط لازم باشند، درخواست می شود تا برای مصاحبه حضوری مراجعه کنند.
مصاحبه استخدام
سیستم مصاحبه: مصاحبه یک ملاقات حضوری و رو در رو می باشد که بین متقاضی و نماینده کارفرما برگزار می شود. بسته به نوع شغل، معمولآ مصاحبه کننده مدیر منابع انسانی و یا مدیر منابع انسانی به همراه مدیر بخش مربوطه می باشند. برای پستهای مدیریتی معمولآ هیئتی از مصاحبه کنندگان، متشکل از مدیر منابع انسانی، مدیر بخش مربوطه، یکی از مدیران رده بالا، و کارشناسان داخلی یا خارجی حضور دارند.
هدف از مصاحبه : اهداف مصاحبه به شرح زیر می باشد:
- تایید اطلاعات اعلام شده توسط متقاضی
- برای اینکه مصاحبه شونده فرصتی داشته باشد تا درباره جزئیات مربوط به مواردی که در فرم درخواست استخدام نوشته است مطالب بیشتری را مطرح کند.
- برای اینکه مصاحبه کنندگان قادر باشند رفتار، اطوار، و هوشیاری مصاحبه کننده را از نزدیک ببینند
- برای اینکه متقاضیان بتوانند از نزدیک با سازمان آشنا شوند
- برای اینکه مصاحبه کنندگان از بین واجدین شرایط گزینش را صورت بدهند
هدایت مصاحبه های استخدامی: برای اطمینان از اینکه فرآیند مصاحبه موفقیت آمیز بوده است، ضروری است تا از پیش برای مصاحبه ها برنامه ریزیهای لازم انجام شود. برنامه ریزیها و آماده سازیهای زیر میتواند به مصاحبه کنندگان کمک کند:
- موضوع مصاحبه باید در مورد شرح کار و ویژگیهای متقاضی باشد
- هر مصاحبه باید همراه با یادداشتهایی درمورد جزئیات مربوط به متقاضی باشد. مصاحبه های مختلف می تواند جنبه های بیشتری از متقاضی را برای کارفرما مشخص سازد.
- باید از سوالات تکراری و نامربوط توسط مصاحبه کننده پرهیز گردد . هرچند که بسته به نوع شخصیت متقاضی و مهارتهایش باید انعطاف پذیریهای لازم صورت پذیرد.
انجام مصاحبه برای بهترین نتاج:
- مصاحبه کنندگان باید درک کنند که بعضی متقاضیان در ابتدای کار ممکن است خجالتی یا نگران باشند. آنها باید با مکالمات عمومی مانند اینکه چقدر زمان برد تا به محل مصاحبه برسی، مصاحبه را آغاز کنند. و با رفتار مناسب و خوش آمد گویی یا صرف قهوه از وی پذیرایی شود.
- اتاقی که مصاحبه در آن انجام می شود باید ساکت و آرام و راحت باشد.
- مصاحبه کننده باید با برخاستن از جای خود و دست دادن به متقاضی و صحبتهای دوستانه و … با متقاضی برخورد کند
- برای نتیجه دهی بهتر باید به متقاضی فرصت صحبت داده شود و وی را تشویق به اینکار کنند. بهتر آنست که مصاحبه کننده بیشتر شنونده باشد، تا تمرکز بر روی صحبتهای متقاضی باشد.
- اگر متقاضی به سوالی پاسخ اشتباه بدهد، مصاحبه کننده نباید اشتباه وی را گوشزد کند. و سوالات تکمیلی دیگر پرسیده شوند. در غیر اینصورت ممکن است موضوع صحبت عوض شود.
- برخی مصاحبه کنندگان ممکن است برای خودی نشان دادن در برابر سایر مصاحبه کنندگان یا متقاضی شروع به سخنرانی کنند. این مساله کاملآ غیر قابل قبول است. مصاحبه فرصتی است تا متقاضی را بشناسند.
- قبل از اینکه مصاحبه خاتمه یابد، مصاحبه کننده باید مطمئن شود که تمامی سوالات ضروری را پرسیده است. در این موقع باید به مصاحبه شونده فرصتی داده شود تا در مورد کار و محیط سازمان و … سوالاتش را بپرسد و پاسخهای روشن و دقیق به وی داده شود.
- در پایان باید به متقاضی گفته شود که پاسخ مصاحبه چه زمانی به وی اعلام خواهد شد. و طوری برخورد شود که متقاضی با انرژی مثبت جلسه را ترک کند.
آزمونهای گزینشی
برای برخی پستها باید یکسری آزمونها قبل از استخدام صورت پذیرد. دقت شود که این آزمونها نمیتوانند جای مصاحبه را بگیرند. برخی از این آزمونها به شرح زیر می باشند:
- تست کار: این تست انجام می شود تا مطمئن شوند که متقاضی مهارتهایی را که مدعی است دارا می باشد یا نه. بعنوان مثال از یک منشی ممکن است درخواست شود تا نامه ای را تایپ کند، یا از یک راننده تست رانندگی گرفته شود. یا از یک راننده لودر درخواست شود که لودری را براند.
- تست استعداد: این تست ها طوری طراحی می شوند که مهارتهای انجام کارهای ساده را بررسی کنند
- تست هوش: توانایی استدلال متقاضی را تست می کند
- تست های شخصیت: این تستها طوری طراحی می شوند تا وجود یا عدم وجود برخی صفات شخصیتی را نمایان کنند
انتصاب
بعد از اینکه گزینش انجام شد، متقاضی یا متقاضیان انتخاب شده بصورت تلفنی یا نامه کتبی (ترجیحآ تلفنی) مطلع می شوند. و جزئیات مربوط به پست مربوطه، و تاریخ آغاز به کار به آنها اطلاع رسانی می شود. طی این عملیات حکمی کتبی برای انتصاب در شغل مربوطه شامل جزئیات حقوق دریافتی، ساعات کاری، شرح وظایف، بخش مربوطه و … صادر می شود.
در صورت گزینش متقاضی باید سریعآ به وی اطلاع رسانی شود، زیرا ممکن است متقاضی در جاهای دیگری نیز درخواست استخدام داده باشد. به هر حال اگر فرد گزینش شده منصرف شده بود نفر بعدی انتخاب شده در لیست جای وی را خواهد گرفت.
برخورد با متقاضیان رد شده (پذیرفته نشده)
متقاضیان پذیرفته نشده نیز باید با نامه ای محترمانه طوری که باعث ایجاد ناامیدی و ناراحتی در آنها نشود به سرعت مطلع شوند.
از آنجا که فردی که در آن شغل پذیرفته نشده است، ممکن است بعدها در همان شغل یا مشاغل دیگری در سازمان استخدام شود. بنابراین بهتر است که فایلهای مربوط به درخواستهای استخدام در جای مناسبی بایگانی شوند. تا اگر درآینده فرصتی ایجاد شد بتوان با آنها تماس گرفت.
دوره آزمایشی یا دوره مشروط
این خیلی شایع است که به کسانیکه استخدام می شوند پیشنهاد کار بصورت آزمایشی یا مشروط در دوره های زمانی یک، سه، یا چند ماهه را می دهند. تا اگر فاقد استانداردهای لازم بود پس از طی شدن دوره آزمایشی عذر وی را بخواهند.
دوره آزمایشی علاوه بر اینکه به کارفرما اجازه می دهد تا توانایی ها و شخصیت پرسنل را بهتر بشناسد، همینطور فرصتی است برای پرسنل که در صورت عدم رضایت از محیط سازمان کار را ترک کند.
بعد از دوره آزمایشی در صورت رضایت طرفین پرسنل مربوطه در شغلش ابقا می شود. فرآیند استخدام وی تکمیل می گردد.
